Pionierzy w stepie? Kazachstańscy Polacy jako element sowieckiego projektu „modernizacyjnego” | zapowiedź książki - Instytut Pileckiego
Pionierzy w stepie? Kazachstańscy Polacy jako element sowieckiego projektu „modernizacyjnego” | zapowiedź książki
Już wkrótce ukaże się książka specjalisty od spraw sowieckich w Instytucie Pileckiego, dra Jerzego Rohozińskiego. Praca poświęcona jest kazachstańskim Polakom deportowanym w 1936 roku z przygranicznych obszarów sowieckiej Ukrainy.
Polacy, pozostawieni po traktacie ryskim w granicach państwa sowieckiego, zostali wbrew swej woli kolejną grupą europejskich i słowiańskich osadników kolonizujących kazachskie stepy. W ten sposób stali się oni jednym z trybów modernizacyjnej machiny, za pomocą której władza usiłowała jeszcze od czasów carskich dokonać gruntownego przekształcenia ogromnych obszarów Azji Centralnej. Na obszarach tych zaś od wieków – ze względu na surowe warunki przyrodnicze – dominował, choć nie absolutnie, koczowniczo-pasterski typ gospodarki. Przekształcenia te nabrały gwałtownego tempa i ludobójczego charakteru na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku. Sowietyzacja kazachskiego aułu, kolektywizacja i wymuszanie przechodzenia na osiadły tryb życia koczowników pociągnęły za sobą setki tysięcy ofiar i nieodwracalnie zmieniły charakter ludzkiej obecności na tych terenach.
Gdy Polacy trafili tu w 1936 roku, ludność kazachska jeszcze dochodziła do siebie po traumie głodu wywołanego przymusową kolektywizacją. W takich warunkach każda pomoc z jej strony, każdy worek otrębów, każde sanie z sianem czy drwami na opał dla nowych „wrogów ludu” nabierały dodatkowego znaczenia. Rozmawiając z mieszkańcami polskich wiosek w Kazachstanie, można takie historie usłyszeć.
Wysiedlenie z pogranicznych rejonów Ukraińskiej SRS stanowiło dla deportowanych oczywiście formę represji; charakterystyczne też, że o ile od strony logistycznej sprawnie przeprowadzono samą deportację, o tyle wyżywienie, opieka medyczna i organizacja życia nowo przybyłych urągały wszelkim standardom. Dawała tu znać o sobie indolencja administracyjna państwa rosyjskiego, czy to pod władzą cara, czy bolszewików, i pod tym względem los deportowanych nie różnił się aż tak bardzo od dobrowolnych przesiedleńców epoki stołypinowskiej czy później ochotników do obsiewania stepu ery Chruszczowa. Niemałą rolę odegrały tu jednak także świadome oszczędności, nakazane przez Stalina. Ale deportacja była także owocem kiełkujących jeszcze w czasach carskich idei kolonizacji wewnętrznej Rosji, eurazjatyckiego zjednoczenia ogromnych przestrzeni od Karpat aż po Pacyfik, wreszcie sowieckiej gospodarki planowej i obsesji na punkcie produkcyjności poszczególnych grup ludzkich i obszarów geograficznych.
Status deportowanych stopniowo ewoluował: od podejrzanych przesiedleńców specjalnych, pozbawionych prawa przemieszczania się, a także wykluczonych z uczestnictwa w patriotycznym zrywie i patosie Wielkiej Wojny Ojczyźnianej, do obywateli sowieckich zdjętych z ewidencji specjalnej i stopniowo adaptujących się w sferze publicznej. Poza tą sferą Polacy żyli także we własnej, alternatywnej rzeczywistości tradycji katolickich przywiezionych z Ukrainy, pozbawieni kościołów, duchowieństwa i prawa do praktykowania religii, o które walczyli legalnymi metodami. To rozdwojenie między domowym światem przepełnionym religijną symboliką a sowieckim antyświatem wrogim religii było charakterystyczne zresztą także dla obywateli ZSRS innych narodowości i wyznań, którzy jednak w Kazachskiej SRS, poza nielicznymi wyjątkami, mieli się lepiej od katolików.
O tym wszystkim będzie można przeczytać w książce dra Rohozińskiego Pionierzy w stepie? Kazachstańscy Polacy jako element sowieckiego projektu „modernizacyjnego”.
Zobacz także
- "Lipcowi '45" – muzyczna opowieść o Ofiarach Obławy Augustowskiej | fotorelacja
Aktualności
"Lipcowi '45" – muzyczna opowieść o Ofiarach Obławy Augustowskiej | fotorelacja
W augustowskim amfiteatrze, nad jeziorem Necko, odbyło widowisko muzyczno-multimedialne. Koncert "Lipcowi '45" był zwieńczeniem organizowanych przez Instytut Pileckiego obchodów 80. rocznicy Obławy Augustowskiej.
- Za nami obchody 80. rocznicy Obławy Augustowskiej
Aktualności
Za nami obchody 80. rocznicy Obławy Augustowskiej
W dniach 12–19 lipca 2025 roku w Augustowie odbyły się obchody 80. rocznicy Obławy Augustowskiej – największej powojennej zbrodni dokonanej na Polakach.
- Porozumienie w sprawie Międzynarodowej Nagrody im. Witolda Pileckiego
Aktualności
Porozumienie w sprawie Międzynarodowej Nagrody im. Witolda Pileckiego
Dyrektorzy Instytutu Pileckiego i Muzeum Auschwitz-Birkenau porozumieli się w sprawie współpracy nad Nagrodą im. Witolda Pileckiego. Nagroda specjalna dzięki wsparciu donatora zostaje przywrócona, a termin nadsyłania prac przedłużony do 31 sierpnia.
- Nie dla fałszowania historii. Instytut Pileckiego odpowiada na tezy Grzegorza Brauna
Aktualności
Nie dla fałszowania historii. Instytut Pileckiego odpowiada na tezy Grzegorza Brauna
- Otwarcie Domu Pamięci Obławy Augustowskiej
Aktualności
Otwarcie Domu Pamięci Obławy Augustowskiej
12 lipca 2025 roku Instytut Pileckiego otworzył Dom Pamięci Obławy Augustowskiej.
- Zaproszenie na otwarcie Domu Pamięci Obławy Augustowskiej – zapis konferencji prasowej
Aktualności
Zaproszenie na otwarcie Domu Pamięci Obławy Augustowskiej – zapis konferencji prasowej
10 lipca 2025 roku w siedzibie Instytutu Pileckiego w Augustowie odbyła się konferencja prasowa poświęcona otwarciu Domu Pamięci Obławy Augustowskiej, które odbędzie się 12 lipca.
- Oświadczenie
Aktualności
Oświadczenie
Z ogromnym oburzeniem przyjmujemy słowa Grzegorza Brauna kwestionujące istnienie komór gazowych w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i obozie zagłady Auschwitz-Birkenau.
- Dyrektor Instytutu Pileckiego składa zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa
Aktualności
Dyrektor Instytutu Pileckiego składa zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa
Dziś, 11 lipca 2025 r., prof. Krzysztof Ruchniewicz – Dyrektor Instytutu Pileckiego – złożył zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa do Prokuratury Rejonowej w Augustowie.
- Ilu Polaków wie, czym była Obława Augustowska - nowe wyniki badań
Aktualności
Ilu Polaków wie, czym była Obława Augustowska - nowe wyniki badań
We współpracy z Fundacją Centrum Badania Opinii Społecznej przeprowadziliśmy badanie wiedzy o Obławie Augustowskiej.
- Podziękowania dla Pani Marii
Aktualności
Podziękowania dla Pani Marii
30 czerwca 2025 r. Pani Maria Moryc, nasza Główna Księgowa, zakończyła 8-letni okres pracy w Instytucie Pileckiego.
- Utracone dziedzictwo. Losy polskich dóbr kultury w czasie II wojny światowej
Aktualności
Utracone dziedzictwo. Losy polskich dóbr kultury w czasie II wojny światowej
Kwestia losów dóbr kultury podczas II wojny światowej, stanowiąc problem w skali międzynarodowej, dotyczy szczególnie Polski, podzielonej już we wrześniu 1939 roku na dwie strefy okupacyjne administrowane przez Trzecią Rzeszę i Związek Radziecki.
- Prezentacja raportu Centrum Lemkina dokumentującego rosyjskie zbrodnie na dzieciach
Aktualności
Prezentacja raportu Centrum Lemkina dokumentującego rosyjskie zbrodnie na dzieciach
26 czerwca 2025 r. zaprezentowaliśmy raport „Skradzione dzieciństwo. Zbrodnie przeciwko dzieciom popełnione przez wojska rosyjskie”, dokumentujący relacje świadków rosyjskich zbrodni na dzieciach.