Utracone dziedzictwo. Losy polskich dóbr kultury w czasie II wojny światowej - Instytut Pileckiego

Instytut / Aktualności

Utracone dziedzictwo. Losy polskich dóbr kultury w czasie II wojny światowej

Kwestia losów dóbr kultury podczas II wojny światowej, stanowiąc problem w  skali międzynarodowej, dotyczy szczególnie Polski, podzielonej już we wrześniu 1939 roku na dwie strefy okupacyjne administrowane przez Trzecią Rzeszę i  Związek Radziecki.

Trwającym przez pięć lat działaniom wojennym towarzyszyła grabież - zarówno spontaniczna, jak celowo zorganizowana na wysokim szczeblu.

Utrata ogromnych zasobów kulturowego dziedzictwa, będącego własnością osób prywatnych i instytucji publicznych, wiąże się z profilem działalności Instytutu Pileckiego, jakim jest badanie totalitaryzmów XX wieku. Podstawą grabieży i rekwizycji były bowiem ustanowione przez ówczesnych okupantów regulacje, sprzeczne ze wszelkimi standardami prawa międzynarodowego.

Dlatego Instytut, we współpracy z MKiDN, zamierza zorganizować cykl seminariów, które za pomocą konkretnych przypadków wprowadzą w sedno wiodącego tematu. Pierwsze z nich, planowane 3 września 2025 r. w Warszawie, będzie poświęcone dobrom hr. Sierakowskich w Waplewie Wielkim i losom zbiorów tej rodziny - od momentu powstania do czasów obecnych.

Występując w roli organizatora cyklu spotkań i konferencji, Instytut Pileckiego
pragnie stworzyć platformę współpracy krajowych i zagranicznych specjalistów oraz zaangażowanych w badanie strat wojennych i zagadnień proweniencyjnych instytucji i muzeów. Celem tej inicjatywy jest poszerzanie wiedzy na temat losów dzieł i kolekcji, w kontekście przywracania pamięci o utraconym dziedzictwie.

Nie może się to dokonać bez międzynarodowej współpracy. Celowe niszczenie i grabież dóbr kultury w czasie II wojny na terenie Polski przez III Rzeszę i ZSRR miały bowiem nie tylko podłoże ekonomiczne, lecz były narzędziem kulturowej degradacji, przypominającej strategie kolonizacyjne.

Odtwarzanie wiedzy o losach dzieł i kolekcji, winno być zatem postrzegane jako przywracanie pamięci i rekonstrukcja fragmentu wspólnego, europejskiego dziedzictwa. Liczymy na pozytywny odzew instytucji, badaczy, muzeów i archiwów, które zgłoszą gotowość do współpracy.

Zdjęcie: Dwór Sierakowskich od frontu (Martin Poljak, Attribution, via Wikimedia Commons)

Data publikacji: 1 lipca 2025 r. 

Zobacz także