Utracone dziedzictwo. Losy polskich dóbr kultury w czasie II wojny światowej - Instytut Pileckiego

Utracone dziedzictwo. Losy polskich dóbr kultury w czasie II wojny światowej

Kwestia losów dóbr kultury podczas II wojny światowej, stanowiąc problem w  skali międzynarodowej, dotyczy szczególnie Polski, podzielonej już we wrześniu 1939 roku na dwie strefy okupacyjne administrowane przez Trzecią Rzeszę i  Związek Radziecki.

Trwającym przez pięć lat działaniom wojennym towarzyszyła grabież - zarówno spontaniczna, jak celowo zorganizowana na wysokim szczeblu.

Utrata ogromnych zasobów kulturowego dziedzictwa, będącego własnością osób prywatnych i instytucji publicznych, wiąże się z profilem działalności Instytutu Pileckiego, jakim jest badanie totalitaryzmów XX wieku. Podstawą grabieży i rekwizycji były bowiem ustanowione przez ówczesnych okupantów regulacje, sprzeczne ze wszelkimi standardami prawa międzynarodowego.

Dlatego Instytut, we współpracy z MKiDN, zamierza zorganizować cykl seminariów, które za pomocą konkretnych przypadków wprowadzą w sedno wiodącego tematu. Pierwsze z nich, planowane 3 września 2025 r. w Warszawie, będzie poświęcone dobrom hr. Sierakowskich w Waplewie Wielkim i losom zbiorów tej rodziny - od momentu powstania do czasów obecnych.

Występując w roli organizatora cyklu spotkań i konferencji, Instytut Pileckiego
pragnie stworzyć platformę współpracy krajowych i zagranicznych specjalistów oraz zaangażowanych w badanie strat wojennych i zagadnień proweniencyjnych instytucji i muzeów. Celem tej inicjatywy jest poszerzanie wiedzy na temat losów dzieł i kolekcji, w kontekście przywracania pamięci o utraconym dziedzictwie.

Nie może się to dokonać bez międzynarodowej współpracy. Celowe niszczenie i grabież dóbr kultury w czasie II wojny na terenie Polski przez III Rzeszę i ZSRR miały bowiem nie tylko podłoże ekonomiczne, lecz były narzędziem kulturowej degradacji, przypominającej strategie kolonizacyjne.

Odtwarzanie wiedzy o losach dzieł i kolekcji, winno być zatem postrzegane jako przywracanie pamięci i rekonstrukcja fragmentu wspólnego, europejskiego dziedzictwa. Liczymy na pozytywny odzew instytucji, badaczy, muzeów i archiwów, które zgłoszą gotowość do współpracy.

Zdjęcie: Dwór Sierakowskich od frontu (Martin Poljak, Attribution, via Wikimedia Commons)

Data publikacji: 1 lipca 2025 r. 

Zobacz także

  • Archiwum UNWCC jest już dostępne online

    Aktualności

    Archiwum UNWCC jest już dostępne online

    450 000 stron dokumentów Komisji Narodów Zjednoczonych ds. Zbrodni Wojennych dostępnych online dzięki Instytutowi Pileckiego.

  • Oświadczenie

    Aktualności

    Oświadczenie

    W związku z ukazaniem się w dzienniku „Rzeczpospolita” artykułu zawierającego nieprawdziwe informacje oraz sugestie i domysły szkalujące Instytut oraz wysiłki jego pracowników na rzecz badania i popularyzowania wiedzy o totalitaryzmach, oświadczamy, że:

  • Instytut Pileckiego oddaje hołd Powstańcom

    Aktualności

    Instytut Pileckiego oddaje hołd Powstańcom

    Instytut Pileckiego oddał hołd bohaterom i bohaterkom Powstania Warszawskiego

  • "Lipcowi '45" – muzyczna opowieść o Ofiarach Obławy Augustowskiej | fotorelacja

    Aktualności

    "Lipcowi '45" – muzyczna opowieść o Ofiarach Obławy Augustowskiej | fotorelacja

    W augustowskim amfiteatrze, nad jeziorem Necko, odbyło widowisko muzyczno-multimedialne. Koncert "Lipcowi '45" był zwieńczeniem organizowanych przez Instytut Pileckiego obchodów 80. rocznicy Obławy Augustowskiej.

  • Za nami obchody 80. rocznicy Obławy Augustowskiej

    Aktualności

    Za nami obchody 80. rocznicy Obławy Augustowskiej

    W dniach 12–19 lipca 2025 roku w Augustowie odbyły się obchody 80. rocznicy Obławy Augustowskiej – największej powojennej zbrodni dokonanej na Polakach.

  • Porozumienie w sprawie Międzynarodowej Nagrody im. Witolda Pileckiego

    Aktualności

    Porozumienie w sprawie Międzynarodowej Nagrody im. Witolda Pileckiego

    Dyrektorzy Instytutu Pileckiego i Muzeum Auschwitz-Birkenau porozumieli się w sprawie współpracy nad Nagrodą im. Witolda Pileckiego. Nagroda specjalna dzięki wsparciu donatora zostaje przywrócona, a termin nadsyłania prac przedłużony do 31 sierpnia.

  • Nie dla fałszowania historii. Instytut Pileckiego odpowiada na tezy Grzegorza Brauna

    Aktualności

    Nie dla fałszowania historii. Instytut Pileckiego odpowiada na tezy Grzegorza Brauna

  • Otwarcie Domu Pamięci Obławy Augustowskiej

    Aktualności

    Otwarcie Domu Pamięci Obławy Augustowskiej

    12 lipca 2025 roku Instytut Pileckiego otworzył Dom Pamięci Obławy Augustowskiej.

  • Zaproszenie na otwarcie Domu Pamięci Obławy Augustowskiej – zapis konferencji prasowej

    Aktualności

    Zaproszenie na otwarcie Domu Pamięci Obławy Augustowskiej – zapis konferencji prasowej

    10 lipca 2025 roku w siedzibie Instytutu Pileckiego w Augustowie odbyła się konferencja prasowa poświęcona otwarciu Domu Pamięci Obławy Augustowskiej, które odbędzie się 12 lipca.

  • Oświadczenie (11 lipca 2025)

    Aktualności

    Oświadczenie (11 lipca 2025)

    Z ogromnym oburzeniem przyjmujemy słowa Grzegorza Brauna kwestionujące istnienie komór gazowych w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i obozie zagłady Auschwitz-Birkenau.

  • Dyrektor Instytutu Pileckiego składa zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa

    Aktualności

    Dyrektor Instytutu Pileckiego składa zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa

    Dziś, 11 lipca 2025 r., prof. Krzysztof Ruchniewicz – Dyrektor Instytutu Pileckiego – złożył zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa do Prokuratury Rejonowej w Augustowie.

  • Ilu Polaków wie, czym była Obława Augustowska - nowe wyniki badań

    Aktualności

    Ilu Polaków wie, czym była Obława Augustowska - nowe wyniki badań

    We współpracy z Fundacją Centrum Badania Opinii Społecznej przeprowadziliśmy badanie wiedzy o Obławie Augustowskiej.