Instytut Pileckiego zakupił augustowski „Dom Turka”, dawną siedzibę NKWD i UB - Instytut Pileckiego
Instytut Pileckiego zakupił augustowski „Dom Turka”, dawną siedzibę NKWD i UB
W Augustowie powstanie Muzeum Obławy Augustowskiej. Będzie ono oddziałem Instytutu Pileckiego, który właśnie zakupił historyczny „Dom Turka” – dawną siedzibę NKWD i UB. Apelujemy o zgłaszanie się osób, które mogą udostępnić pamiątki związane z obławą.
W pierwszej kolejności zostaną przeprowadzone badania archeologiczne i ekspertyzy budowlane, które umożliwią rozpoczęcie prac nad dostosowaniem zabytkowego, zaniedbanego obecnie budynku na potrzeby nowoczesnej placówki, łączącej funkcje naukowe, edukacyjne i kulturalne.
„Dom Turka” to nazwa wybudowanej w 1900 r. kamienicy położonej w Augustowie przy ulicy 3 Maja 16. W latach 30. XX wieku mieściła się w niej między innymi znana w Augustowie cukiernia prowadzona przez bośniackiego imigranta, muzułmanina - Kamila Tiakosza, nazywanego potocznie „Turkiem”. W następstwie inwazji sowieckiej na Polskę właściciele zostali wywłaszczeni przez Sowietów, a budynek został na początku 1940 r. zajęty przez NKWD. W podziemiach zorganizowano areszt, w którym przetrzymywano i brutalnie przesłuchiwano przeciwników władzy sowieckiej. W wyniku agresji niemieckiej na ZSRR, w czerwcu 1941 r. budynek zajęły władze niemieckie. Pozostawał on w ich rękach do czasu ponownego zajęcia Augustowa przez Armię Czerwoną 24 października 1944 r. Wtedy też do budynku przy ul. 3 Maja 16 na krótko powróciło NKWD, a od stycznia 1945 r. budynek przejęli funkcjonariusze Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Augustowie. Działalność funkcjonariuszy PUBP w Augustowie w latach 1944-1956 należała do najkrwawszych w regionie. Augustowscy „ubecy” zamordowali co najmniej kilkadziesiąt osób, w tym co najmniej kilka w budynku urzędu. Najwięcej ofiar śmiertelnych przyniosły brutalne tortury, jakie stosowali w czasie przesłuchań, ale zdarzały się również samowolne egzekucje. Mroczna historia „Domu Turka” związana jest również z obławą augustowską.
W lipcu 1945 r. żołnierze Armii Czerwonej i funkcjonariusze sowieckiego aparatu bezpieczeństwa wspierani przez funkcjonariuszy UB rozpoczęli obławę w lasach w rejonie Augustowa, Suwałk, Druskiennik, Jaziewa i Sejn. Jednostki 50. Armii gen. Ozierowa, wspierane przez 62. Dywizję Wojsk Wewnętrznych NKWD o łącznej sile ponad 45 tys. żołnierzy przeczesywały niewielki obszar Puszczy Augustowskiej. Wszystkie osoby podejrzane o działalność konspiracyjną lub jej wspieranie były zatrzymywane i przekazywane do dalszej weryfikacji przez sowiecki kontrwywiad wojskowy Smiersz. Przetrzymywano ich i przesłuchiwano w kilkunastu miejscach na terenie powiatu augustowskiego, m.in. w „Domu Turka”.
W wyniku Obławy ponad 7 tysięcy osób zostało zatrzymanych. Po przejściu „weryfikacji” – często połączonej z brutalnym przesłuchiwaniem – Sowieci wypuścili do domów ok. 5 tysięcy osób, a około 500 przekazano do dyspozycji służb bezpieczeństwa Litewskiej SRS. Na podstawie rosyjskich dokumentów archiwalnych wiemy, że 592 osoby uznane za żołnierzy „band Armii Krajowej” Sowieci zamordowali w nieznanym miejscu. Los kolejnych 900 jest wciąż nieznany. Szacuje się, że w wyniku Obławy mogło zginąć nawet 2 tys. osób. Była to największa zbrodnia na Polakach po II wojnie światowej. Pomimo starań rodzin i polskich historyków do dziś nieznane jest miejsce pochówku ofiar.
Plany utworzenia muzeum w „Domu Turka” zaprezentowano podczas konferencji prasowej, która odbyła się w piątek 9 lipca. W wydarzeniu wzięli udział m. in. przedstawiciele środowisk kultywujących pamięć o ofiarach Obławy, m.in. ks. prałat Stanisław Wysocki, prezes Związku Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej i dr Bożena Stankiewicz-Choroszucha, przedstawicielka środowiska Rodzin Ofiar Obławy Augustowskiej. Ks. prałat Stanisław Wysocki, który w wyniku obławy stracił ojca Ludwika oraz dwie siostry – 17-letnią Anielę oraz 22-letnią Kazimierę – powiedział, że utworzenie w Augustowie miejsca pamięci, to wielkie wydarzenie dla wszystkich krewnych ofiar: Widząc bezbronność mojego ojca, zbliżyłem się do niego i powiedziałem: „tatusiu, ja też z Tobą pojadę”. Jako 7-letni chłopak miałam tę odwagę i chciałam bronić swojego ojca i sióstr. Tata powiedział zdanie, które do dzisiaj we mnie tkwi: „ty zostań i pilnuj”. Wtedy nie zdawałem sobie sprawę z tego, co to znaczy. Dziś wiem, że to był testament dla mnie i wszystkich członków naszej wielkiej rodziny ofiar obławy augustowskiej.
Muzeum Obławy Augustowskiej będzie jednocześnie filią Instytutu Pileckiego. Dr Wojciech Kozłowski, dyrektor instytutu, zwrócił uwagę na to, że: (…) jest to ważna chwila dla instytutu, dla mieszkańców Augustowa i Suwalszczyzny oraz każdego, komu zależy na rzetelnej wiedzy i mądrej pamięci o Obławie Augustowskiej. Potrzebna będzie gruntowna inwentaryzacja oraz szczegółowe badania archeologiczne. Stworzymy tu miejsce, które opowie nie tylko historię „Domu Turka”, Obławy Augustowskiej, ale również dzieje Augustowa i Suwalszczyzny, rozdartej w 1939 r. przez dwa totalitaryzmy - sowiecki i niemiecki.
W konferencji prasowej wzięli udział również prof. Piotr Gliński, wicepremier, minister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu, poseł na Sejm RP Jarosław Zieliński, sekretarz stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Adam Andruszkiewicz, a także wiceminister edukacji narodowej Dariusz Piontkowski.
Instytut Pileckiego apeluje o zgłaszanie się osób, które mogą udostępnić pamiątki i dokumenty związane z Obławą Augustowską lub były świadkami tamtych wydarzeń.
Zobacz także
- Zmiana na stanowisku dyrektora Instytutu Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego
Aktualności
Zmiana na stanowisku dyrektora Instytutu Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego
11 kwietnia 2024 r. decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego ze stanowiska dyrektora Instytutu Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego odwołana została dr hab. Magdalena Gawin.
- Instytut dziękuje swojej założycielce
Aktualności
Instytut dziękuje swojej założycielce
Magdalena Gawin założyła Instytut Pileckiego jeszcze jako podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2016 r.
- Radosnych i błogosławionych Świąt Wielkanocnych życzy prof. Magdalena Gawin, dyrektor Instytutu Pileckiego wraz z zespołem
Aktualności
Radosnych i błogosławionych Świąt Wielkanocnych życzy prof. Magdalena Gawin, dyrektor Instytutu Pileckiego wraz z zespołem
- Piątek: Język i historia Polski dla obcokrajowców
Aktualności
Piątek: Język i historia Polski dla obcokrajowców
Zajęcia mają na celu zapoznanie odbiorców uczących się języka polskiego jako obcego z najważniejszymi wydarzeniami z historii Polski poprzez ćwiczenie kompetencji językowych na poziomie A1+/A2.
- Raport „Podoba ci się, nie podoba, cierp, moja piękna – nieukarane zbrodnie. Przemoc seksualna rosyjskich wojsk okupacyjnych wobec ukraińskich kobiet”
Aktualności
Raport „Podoba ci się, nie podoba, cierp, moja piękna – nieukarane zbrodnie. Przemoc seksualna rosyjskich wojsk okupacyjnych wobec ukraińskich kobiet”
Raport przygotowany zespół Centrum Dokumentowania Zbrodni Rosyjskich w Ukrainie im. Rafała Lemkina działający przy Instytucie Pileckiego.
- Świadectwa Centrum Lemkina na Georgetown University w Waszyngtonie
Aktualności
Świadectwa Centrum Lemkina na Georgetown University w Waszyngtonie
7 lutego 2024 r. na Georgetown University w Waszyngtonie odbyła się konferencja poświęcona dokumentowaniu i ściganiu zbrodni wojennych popełnianych na ludności cywilnej przez armię rosyjską w Ukrainie, w której wzięła udział dyrektor Instytutu Pileckiego.
- "Dom Turka". Katownia NKWD i UB w Augustowie
Aktualności
"Dom Turka". Katownia NKWD i UB w Augustowie
Poznaj historię "Domu Turka", w którym powstaje Dom Pamięci Obławy Augustowskiej Instytutu Pileckiego.
- NOWOŚĆ | Książka "Koszykowa róg Stalina"
Aktualności
NOWOŚĆ | Książka "Koszykowa róg Stalina"
Dr hab. Andrzej Zawistowski w swojej nowej książce przedstawia historię Aresztu Wewnętrznego MBP na Koszykowej. Tło opowieści stanowią dzieje najbliższej okolicy oraz losy ludzi, którzy do niego trafili – wśród nich Witold Pilecki.
- Zdrowych, pogodnych, błogosławionych Świąt Bożego Narodzenia oraz szczęśliwego Nowego Roku!
Aktualności
Zdrowych, pogodnych, błogosławionych Świąt Bożego Narodzenia oraz szczęśliwego Nowego Roku!
Zdrowych, pogodnych, błogosławionych Świąt Bożego Narodzenia oraz szczęśliwego Nowego Roku życzy dr hab. Magdalena Gawin, dyrektor Instytutu Pileckiego wraz z zespołem.
- 2023 | Agnieszka Witkowska-Krych, "Dziecko wobec Zagłady. Instytucjonalna opieka nad sierotami w getcie warszawskim"
Aktualności
2023 | Agnieszka Witkowska-Krych, "Dziecko wobec Zagłady. Instytucjonalna opieka nad sierotami w getcie warszawskim"
Książka Agnieszki Witkowskiej-Krych, "Dziecko wobec Zagłady. Instytucjonalna opieka nad sierotami w getcie warszawskim" została laureatem Międzynarodowej Nagrody im. Witolda Pileckiego w kategorii "naukowa książka historyczna" w 2023 r.
- 2023 | Bartłomiej Noszczak, "Orient zesłańców. Bliski Wschód w oczach Polaków ewakuowanych ze Związku Sowieckiego (1942–1945)"
Aktualności
2023 | Bartłomiej Noszczak, "Orient zesłańców. Bliski Wschód w oczach Polaków ewakuowanych ze Związku Sowieckiego (1942–1945)"
Książka Bartłomieja Noszczaka "Orient zesłańców. Bliski Wschód w oczach Polaków ewakuowanych ze Związku Sowieckiego (1942–1945)" zwyciężyła konkursie Międzynarodowej Nagrody im. Witolda Pileckiego w 2023 r. w kategorii II: reportaże historyczne, biografie.
- 2023 | Zbigniew Parafianowicz, Śniadanie pachnie trupem. Ukraina na wojnie
Aktualności
2023 | Zbigniew Parafianowicz, Śniadanie pachnie trupem. Ukraina na wojnie
W 2022 r. w związku z agresją Rosji na Ukrainę, Kapituła konkursu Międzynarodowej Nagrody im. Witolda Pileckiego stworzyła kategorię specjalną. W 2023 r. autorem najlepszej książki w tej kategorii został Zbigniew Parafianowicz.