Generał August Emil Fieldorf „Nil”. Bohater Polskiego Państwa Podziemnego - Instytut Pileckiego
Generał August Emil Fieldorf „Nil”. Bohater Polskiego Państwa Podziemnego
W 1994 r. Maria Fieldorf-Czarska zmieniła inskrypcję na symbolicznym nagrobku ojca: napis „zmarł śmiercią tragiczną’’ zastąpił „zamordowany w więzieniu mokotowskim’’. Choć 24 lutego minęło 68 lat od jego śmierci, nie wiadomo, gdzie spoczywa szef „Kedywu’’.
„To jeden z najwybitniejszych oficerów armii podziemnej” – tak generała Augusta Emila Fieldorfa ps. „Nil” określił Jerzy Ślaski w książce Polska Walcząca. Odważnie, jak na schyłek PRL-u (publikacja ukazała się w 1985 roku), ale i postać, o której mowa, odznaczała się stanowczością, niezłomnością oraz wielką walecznością.
August Emil Fieldorf urodził się w 1895 roku w Krakowie, gdzie spędził dzieciństwo i młodzieńcze lata. Wychowywał się w domu, w którym dużą wagę przywiązywano do wiary, patriotyzmu oraz poczucia obowiązku. Młody Emil uczył się w seminarium nauczycielskim, jednak wraz z wybuchem I wojny światowej zgłosił się do oddziałów Józefa Piłsudskiego. Jako żołnierz 1. Kompanii Kadrowej walczył w wielu bitwach; w 1918 roku uczestniczył w rozbrajaniu Austriaków w swoim ukochanym Krakowie. Jego zasługi zostały dostrzeżone – otrzymał awans na podporucznika.
W 1919 roku wziął udział w wyzwalaniu Wilna z rąk bolszewików. To miasto miało odegrać w jego życiu ważną rolę: właśnie tam zdecydował o kontynuacji kariery wojskowego, a także poznał swoją żonę, Janinę Kobylińską. Wkrótce, w uznaniu zasług za walkę w wojnie Polski z Rosją bolszewicką, Fieldorf awansował na porucznika. Kolejne lata swojego życia związał z Warszawą; w Rembertowie uczestniczył w kursach dla wojskowych. W relacjach podkomendnych z tamtego okresu powtarza się jego troska o podległych mu żołnierzy.
W latach 30. przełożeni Fieldorfa wysłali go do Paryża, gdzie jako komendant opiekował się Związkiem Strzeleckim. To zadanie miało głębszy wymiar: Sztab Generalny Wojska Polskiego uważał, że na wypadek wojny z Niemcami należy dysponować świetnie wyszkolonymi kadrami, działającymi poza frontem (i rzeczywiście, twórcy Polskiego Państwa Podziemnego byli przekonani, że to właśnie dzięki wcześniejszej pracy Fieldorfa działalność polskiego resistance we Francji była możliwa i skuteczna). W 1938 roku, już jako podpułkownik, Emil Fieldorf został dowódcą 51 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych w Brzeżanach. Podczas wojny obronnej polsko-niemieckiej 1939 roku pułk osłaniał Armię „Prusy”. Wobec przewagi nieprzyjaciela Fieldorf rozwiązał jednostkę, a sam postanowił przedrzeć się do Francji, do tworzonych tam polskich wojsk. Po rozmowie z przełożonymi zdecydował się jednak wrócić do Polski, aby rozpocząć walkę konspiracyjną.
W 1940 roku został awansowany do stopnia pułkownika i otrzymał przydział do sztabu komendanta głównego Związku Walki Zbrojnej. Dwa lata później płk Fieldorf został komendantem obszaru AK Białystok, a następnie powierzono mu dowodzenie nową strukturą: Kierownictwem Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej. Organizacja miała za zadanie przygotowywać akcje sabotażowo-dywersyjne oraz partyzanckie, szkolić kadry i oddziały. Najgłośniejszą akcją „Kedywu” był zamach na Franza Kutscherę, generała SS i policji na Dystrykt Warszawski.
W drugiej połowie 1943 roku, wobec widma okupacji sowieckiej, zapadła decyzja o zorganizowaniu nowej jednostki poza strukturą AK, która będzie kontynuować walkę o niepodległą Polskę po wkroczeniu Armii Czerwonej. Dowódcą organizacji „Niepodległość” został Fieldorf, którego w trakcie powstania warszawskiego awansowano na generała brygady.
Dwa miesiące przed zakończeniem wojny, 7 marca 1945 roku, Fieldorf został aresztowany przez NKWD w Milanówku. Co prawda nie został wówczas rozpoznany (ukrywał się pod nazwiskiem Walenty Gdanicki), jednak wywieziono go na Syberię. Dwa i pół roku później, wyczerpany i ciężko chory wskutek katorżniczej pracy przy wyrębie lasu, wrócił do Polski. W Łodzi spotkał się z rodziną, żoną i córkami. W lutym 1948 roku ujawnił swoje prawdziwe nazwisko, stopień, a także działalność konspiracyjną. Władze bezpieczeństwa zaczęły gromadzić dowody, inwigilować go, śledzić całą rodzinę.
Generał August Emil Fieldorf „Nil” został aresztowany 9 listopada 1950 roku w Łodzi. Osadzono go w areszcie śledczym MBP przy ul. Koszykowej w Warszawie, a następnie przewieziono do mokotowskiego więzienia. Oskarżono go m.in. o to, że podległym mu oddziałom wydawał rozkazy likwidacji lewicowego podziemia i partyzantki sowieckiej. Na uwięzionych współpracownikach Fieldorfa, akowcach, torturami wymuszano złożenie obciążających go zeznań. W takim sposób „złamano” płk. Władysława Liniarskiego ps. „Mścisław”, komendanta białostockiego okręgu ZWZ-AK (chociaż „Mścisław” później odwołał swoje zeznania).
16 kwietnia 1952 r. Sąd Wojewódzki skazał generała Emila Fieldorfa na karę śmierci. Rada Państwa nie skorzystała z prawa łaski, nie uwzględniła też próśb rodziny generała o jego ułaskawienie. „Czy wiesz, dlaczego mnie skazali? Bo odmówiłem współpracy z nimi” – miał powiedzieć żonie niedługo przed śmiercią. Wyrok wykonano 24 lutego 1953 r. o godz. 15.00. Generał „Nil” był najwyższym rangą żołnierzem Polskiego Państwa Podziemnego, skazanym bezprawnie w okresie stalinowskim.
August Emil Fieldorf został zrehabilitowany w 1989 roku, z kolei w 2006 roku Prezydent RP Lech Kaczyński odznaczył go pośmiertnie Orderem Orła Białego. Osoby odpowiedzialne za śmierć generała nigdy nie stanęły przed sądem.
Literatura: Maria Fieldorf, Leszek Zachuta, Generał August Emil Fieldorf 1895–1953, Warszawa 2013.
Zobacz także
- Dołącz do zespołu Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami!
Aktualności
Dołącz do zespołu Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami!
Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami ogłosił konkursy na stanowiska w dziedzinie nauk humanistycznych. Poszukiwani są profesorowie lub profesorki, adiunkci oraz chętni na stanowiska asystenta.
- Konkurs na stanowisko profesora lub profesora Instytutu w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/1/2025)
Aktualności
Konkurs na stanowisko profesora lub profesora Instytutu w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/1/2025)
- Konkurs na dwa stanowiska asystenta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/2/2025)
Aktualności
Konkurs na dwa stanowiska asystenta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/2/2025)
- Konkurs na stanowisko adiunkta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/3/2025)
Aktualności
Konkurs na stanowisko adiunkta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/3/2025)
- Konkurs na stanowisko adiunkta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/4/2025)
Aktualności
Konkurs na stanowisko adiunkta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/4/2025)
- Konkurs na dwa stanowiska adiunkta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/5/2025)
Aktualności
Konkurs na dwa stanowiska adiunkta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/5/2025)
- Konkurs na stanowisko adiunkta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/6/2025)
Aktualności
Konkurs na stanowisko adiunkta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/6/2025)
- Konkurs na trzy stanowiska adiunkta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/7/2025)
Aktualności
Konkurs na trzy stanowiska adiunkta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/7/2025)
- Konferencja "Oswajanie rewolucji: doświadczenia społeczeństw Polski i Europy Środkowej w latach 1945-1989 r." | CALL FOR PAPERS
Aktualności
Konferencja "Oswajanie rewolucji: doświadczenia społeczeństw Polski i Europy Środkowej w latach 1945-1989 r." | CALL FOR PAPERS
Zapraszamy do udziału w konferencji "Oswajanie rewolucji: doświadczenia społeczeństw Polski i Europy Środkowej w latach 1945-1989 r.", która odbędzie się w dniach 17-18 października 2025 w Warszawie.
- Historia znów ożyła! | Piknik UŁAŃSKIE SERCA nad jeziorem Studzienicze
Aktualności
Historia znów ożyła! | Piknik UŁAŃSKIE SERCA nad jeziorem Studzienicze
31 maja 2025 roku w Studziennicznej spotkaliśmy się 2. edycję Pikniku Historycznego poświęconego 1. Pułkowi Ułanów Krechowieckich. Piknik był częścią obchodów 80. rocznicy Obławy Augustowskiej, których główna część odbędzie się w lipcu.
- Zgłoszenia do 31 lipca | Międzynarodowa Nagroda im. Witolda Pileckiego. Piąta edycja (2025)
Aktualności
Zgłoszenia do 31 lipca | Międzynarodowa Nagroda im. Witolda Pileckiego. Piąta edycja (2025)
Do końca lipca 2025 roku można przesyłać zgłoszenia do piątej edycji Międzynarodowej Nagrody im. Witolda Pileckiego.
- 77. rocznica śmierci Witolda Pileckiego | Międzynarodowy Dzień Bohaterów Walki z Totalitaryzmem
Aktualności
77. rocznica śmierci Witolda Pileckiego | Międzynarodowy Dzień Bohaterów Walki z Totalitaryzmem
25 maja 1948 roku z rozkazu komunistycznych władz, w więzieniu mokotowskim w Warszawie, o godz. 21.30, wykonano wyrok śmierci na naszym patronie – rotmistrzu Witoldzie Pileckim.