Nagroda za pielęgnowanie pamięci o polskich obywatelach - Instytut Pileckiego

Kiedy komunistyczni aparatczycy polecili mu usunąć krzyż z mogiły polskich żołnierzy, Petro Hrudzewycz odmówił. Za swój opór poniósł dotkliwą karę. W czerwcu 2021 roku Prezydent RP Andrzej Duda odznaczył go medalem Virtus et Fraternitas.

Dyrektor Instytutu Pileckiego, dr Wojciech Kozłowski, 1 grudnia 2021 roku zdecydował o przyznaniu Petrowi Hrydzewyczowi nagrody w wysokości 12 tysięcy złotych.

Petro Hrudzewycz urodził się w 1939 roku w Dytiatynie (Ukraina, obwód iwanofrankiwski). Jako pracownik kołchozu w rodzinnej wsi na zachodzie Ukrainy rozwoził ciężarówką okolicznych mieszkańców do pracy w polu. W 1986 roku lokalni funkcjonariusze sowieccy wezwali Petra i rozkazali mu: „Trzeba zabrać krzyż i wywieźć. Albo w las, albo do rzeki”. Krzyż znajdował się na mogile niemal 100 żołnierzy Wojska Polskiego poległych pod Dytiatynem 16 września 1920 roku, którzy do końca bronili się przed bolszewikami w bitwie zwanej polskimi Termopilami. Hrudzewycz odpowiedział aparatczykom: „Ja polskiego krzyża nigdzie nie wywiozę. Ani do rzeki, ani do lasu”. Mieszkańcy Dytiatyna pamiętali o poległych Polakach, co roku miejscowe dzieci składały tam kwiaty. „Ja się nie bałem. Chodzę do cerkwi, jestem osobą wierzącą” – wspominał Petro.

Władze do usunięcia krzyża ściągnęły więźniów kryminalnych. Trafił on na teren cerkwi w Dytiatynie. Za swój opór Petro został ukarany cięższą pracą w kołchozie. Przez kilka lat dzień w dzień jeździł po wsiach i ładował na pakę ciężarówki stulitrowe bańki mleka. Do czasu. „Przyjechał do domu w takim stanie, że musieliśmy go wyciągać z ciężarówki. Coś mu strzeliło w kręgosłupie. Potem trzy dni leżał w domu, a my z siostrą obracałyśmy go na materacu, bo sam nie dał rady się podnieść. Od tego momentu coraz bardziej upadał na zdrowiu. Było z nim tylko gorzej i gorzej…” – opowiadała Olha Hrudzewycz, żona Petra.

Rozległy uraz kręgosłupa sprawił, że Hrudzewycz na trwałe został inwalidą. Pomimo złego stanu zdrowia co roku uczestniczy jednak w obchodach rocznicowych bitwy pod Dytiatynem. Ocalony krzyż stoi dziś na placu przed miejscową cerkwią.

W 2021 roku Dyrektor Instytutu Pileckiego przedstawił Prezydentowi RP Andrzejowi Dudzie wniosek o nadanie Petrowi Hrudzewyczowi odznaczenia Virtus et Fraternitas. Uroczystość, podczas której wręczono medal, miała miejsce 2 czerwca 2021 roku w Pałacu Prezydenckim.