Relacja z konferencji „Postawy mniejszości niemieckich w okupowanej Europie (1939-1945). Metody badań, społeczne konteksty i powojenne konsekwencje" - Instytut Pileckiego

Instytut / Aktualności

Relacja z konferencji „Postawy mniejszości niemieckich w okupowanej Europie (1939-1945). Metody badań, społeczne konteksty i powojenne konsekwencje"

W dniach 20–21 listopada 2025 r. w Berlinie odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa poświęcona problematyce postaw ludności niemieckiej w warunkach okupacji oraz ich powojennych losów.

„Postawy mniejszości niemieckich w okupowanej Europie (1939-1945). Metody badań, społeczne konteksty i powojenne konsekwencje”

„Die Haltung der deutschen Minderheiten im besetzten Europa (1939–1945). Forschungsmethoden, soziale Kontexte und Nachkriegsfolgen”

Konferencję zorganizowały: Instytut Pileckiego, Instytut Pileckiego w Berlinie oraz Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie. Obrady odbyły się w siedzibie Centrum przy Majakowskiring 47 w Berlinie.

W pierwszym dniu uczestnicy wysłuchali referatów poświęconych postawom mniejszości niemieckich w różnych regionach okupowanej Europy, ze szczególnym uwzględnieniem Europy Środkowo-Wschodniej. W przyjętym przez organizatorów szerokim ujęciu badawczym pojęcie to obejmowało również obszary Europy Południowo-Wschodniej, w tym Rumunię i Bułgarię, co znalazło odzwierciedlenie w wystąpieniach poświęconych m.in. mniejszościom niemieckim w tych krajach.

Wśród prelegentów znaleźli się m.in. Gerhard Wolf, Ottmar Trască, Thomas Bohn, Tomasz Chinciński, Piotr Madajczyk, Joanna Nikel, Marcin Przegiętka, Monika Napora, Ryszard Kaczmarek, Grzegorz Bębnik oraz Michał Turski. Referatom towarzyszyły komentarze i dyskusje prowadzone przez Andreja Angricka, Isabel Röskau-Rydel, Gerharda Wolfa i Piotra Madajczyka.

Drugi dzień konferencji miał charakter panelowy i został poświęcony dyskusjom nad nowymi publikacjami dotyczącymi dziejów i pamięci o mniejszościach niemieckich w Europie Środkowo-Wschodniej. Odbyły się m.in. debaty wokół książek Ryszarda Kaczmarka (Czy jestem Niemcem? Przesiedleńcy z Polski do RFN i NRD w latach 1950–1991), Isabel Röskau-Rydel (Deutsche im Distrikt Krakau 1939‑1945. Minderheit, Volksgemeinschaft, Besatzer) oraz Adama Dziuroka (Osądzenie przestępstw okresu II wojny światowej przez specjalny sąd karny w Katowicach w latach 1945‑1946).

Jednym z celów konferencji była prezentacja najnowszych wyników badań nad postawami i sprawczością (agency) mniejszości niemieckich w warunkach okupacji, z uwzględnieniem zróżnicowania postaw, kontekstów społecznych oraz powojennych mechanizmów odpowiedzialności i rozliczeń. Uczestnicy podejmowali również refleksję nad przełamywaniem stereotypowego obrazu jednolitej „Volksgemeinschaft” oraz nad znaczeniem badań mikrohistorycznych w tym obszarze. Cel ten został osiągnięty poprzez przedstawienie cząstkowych wyników badań realizowanych w ramach projektu „Polscy Niemcy 1939–1945. Postawy i sytuacja obywateli polskich narodowości niemieckiej na ziemiach wcielonych do III Rzeszy i w Generalnym Gubernatorstwie” (NPRH/DN/SN/0105/2023/12) oraz pogłębioną dyskusję nad nimi, prowadzoną podczas poszczególnych paneli i sekcji tematycznych.

Zobacz także