Generał August Emil Fieldorf „Nil”. Bohater Polskiego Państwa Podziemnego - Instytut Pileckiego
Generał August Emil Fieldorf „Nil”. Bohater Polskiego Państwa Podziemnego
W 1994 r. Maria Fieldorf-Czarska zmieniła inskrypcję na symbolicznym nagrobku ojca: napis „zmarł śmiercią tragiczną’’ zastąpił „zamordowany w więzieniu mokotowskim’’. Choć 24 lutego minęło 68 lat od jego śmierci, nie wiadomo, gdzie spoczywa szef „Kedywu’’.
„To jeden z najwybitniejszych oficerów armii podziemnej” – tak generała Augusta Emila Fieldorfa ps. „Nil” określił Jerzy Ślaski w książce Polska Walcząca. Odważnie, jak na schyłek PRL-u (publikacja ukazała się w 1985 roku), ale i postać, o której mowa, odznaczała się stanowczością, niezłomnością oraz wielką walecznością.
August Emil Fieldorf urodził się w 1895 roku w Krakowie, gdzie spędził dzieciństwo i młodzieńcze lata. Wychowywał się w domu, w którym dużą wagę przywiązywano do wiary, patriotyzmu oraz poczucia obowiązku. Młody Emil uczył się w seminarium nauczycielskim, jednak wraz z wybuchem I wojny światowej zgłosił się do oddziałów Józefa Piłsudskiego. Jako żołnierz 1. Kompanii Kadrowej walczył w wielu bitwach; w 1918 roku uczestniczył w rozbrajaniu Austriaków w swoim ukochanym Krakowie. Jego zasługi zostały dostrzeżone – otrzymał awans na podporucznika.
W 1919 roku wziął udział w wyzwalaniu Wilna z rąk bolszewików. To miasto miało odegrać w jego życiu ważną rolę: właśnie tam zdecydował o kontynuacji kariery wojskowego, a także poznał swoją żonę, Janinę Kobylińską. Wkrótce, w uznaniu zasług za walkę w wojnie Polski z Rosją bolszewicką, Fieldorf awansował na porucznika. Kolejne lata swojego życia związał z Warszawą; w Rembertowie uczestniczył w kursach dla wojskowych. W relacjach podkomendnych z tamtego okresu powtarza się jego troska o podległych mu żołnierzy.
W latach 30. przełożeni Fieldorfa wysłali go do Paryża, gdzie jako komendant opiekował się Związkiem Strzeleckim. To zadanie miało głębszy wymiar: Sztab Generalny Wojska Polskiego uważał, że na wypadek wojny z Niemcami należy dysponować świetnie wyszkolonymi kadrami, działającymi poza frontem (i rzeczywiście, twórcy Polskiego Państwa Podziemnego byli przekonani, że to właśnie dzięki wcześniejszej pracy Fieldorfa działalność polskiego resistance we Francji była możliwa i skuteczna). W 1938 roku, już jako podpułkownik, Emil Fieldorf został dowódcą 51 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych w Brzeżanach. Podczas wojny obronnej polsko-niemieckiej 1939 roku pułk osłaniał Armię „Prusy”. Wobec przewagi nieprzyjaciela Fieldorf rozwiązał jednostkę, a sam postanowił przedrzeć się do Francji, do tworzonych tam polskich wojsk. Po rozmowie z przełożonymi zdecydował się jednak wrócić do Polski, aby rozpocząć walkę konspiracyjną.
W 1940 roku został awansowany do stopnia pułkownika i otrzymał przydział do sztabu komendanta głównego Związku Walki Zbrojnej. Dwa lata później płk Fieldorf został komendantem obszaru AK Białystok, a następnie powierzono mu dowodzenie nową strukturą: Kierownictwem Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej. Organizacja miała za zadanie przygotowywać akcje sabotażowo-dywersyjne oraz partyzanckie, szkolić kadry i oddziały. Najgłośniejszą akcją „Kedywu” był zamach na Franza Kutscherę, generała SS i policji na Dystrykt Warszawski.
W drugiej połowie 1943 roku, wobec widma okupacji sowieckiej, zapadła decyzja o zorganizowaniu nowej jednostki poza strukturą AK, która będzie kontynuować walkę o niepodległą Polskę po wkroczeniu Armii Czerwonej. Dowódcą organizacji „Niepodległość” został Fieldorf, którego w trakcie powstania warszawskiego awansowano na generała brygady.
Dwa miesiące przed zakończeniem wojny, 7 marca 1945 roku, Fieldorf został aresztowany przez NKWD w Milanówku. Co prawda nie został wówczas rozpoznany (ukrywał się pod nazwiskiem Walenty Gdanicki), jednak wywieziono go na Syberię. Dwa i pół roku później, wyczerpany i ciężko chory wskutek katorżniczej pracy przy wyrębie lasu, wrócił do Polski. W Łodzi spotkał się z rodziną, żoną i córkami. W lutym 1948 roku ujawnił swoje prawdziwe nazwisko, stopień, a także działalność konspiracyjną. Władze bezpieczeństwa zaczęły gromadzić dowody, inwigilować go, śledzić całą rodzinę.
Generał August Emil Fieldorf „Nil” został aresztowany 9 listopada 1950 roku w Łodzi. Osadzono go w areszcie śledczym MBP przy ul. Koszykowej w Warszawie, a następnie przewieziono do mokotowskiego więzienia. Oskarżono go m.in. o to, że podległym mu oddziałom wydawał rozkazy likwidacji lewicowego podziemia i partyzantki sowieckiej. Na uwięzionych współpracownikach Fieldorfa, akowcach, torturami wymuszano złożenie obciążających go zeznań. W takim sposób „złamano” płk. Władysława Liniarskiego ps. „Mścisław”, komendanta białostockiego okręgu ZWZ-AK (chociaż „Mścisław” później odwołał swoje zeznania).
16 kwietnia 1952 r. Sąd Wojewódzki skazał generała Emila Fieldorfa na karę śmierci. Rada Państwa nie skorzystała z prawa łaski, nie uwzględniła też próśb rodziny generała o jego ułaskawienie. „Czy wiesz, dlaczego mnie skazali? Bo odmówiłem współpracy z nimi” – miał powiedzieć żonie niedługo przed śmiercią. Wyrok wykonano 24 lutego 1953 r. o godz. 15.00. Generał „Nil” był najwyższym rangą żołnierzem Polskiego Państwa Podziemnego, skazanym bezprawnie w okresie stalinowskim.
August Emil Fieldorf został zrehabilitowany w 1989 roku, z kolei w 2006 roku Prezydent RP Lech Kaczyński odznaczył go pośmiertnie Orderem Orła Białego. Osoby odpowiedzialne za śmierć generała nigdy nie stanęły przed sądem.
Literatura: Maria Fieldorf, Leszek Zachuta, Generał August Emil Fieldorf 1895–1953, Warszawa 2013.
Zobacz także
- "Lato w mieście" z Instytutem Pileckiego
Aktualności
"Lato w mieście" z Instytutem Pileckiego
Podczas wakacji uczniom szkół podstawowych proponujemy zajęcia, zabawy i gry edukacyjne prezentujące m.in. symbole narodowe, postawy bohaterskie oraz tajniki warsztatu historyka.
- 12 lipca - Dzień pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej | Obchody 79. rocznicy
Aktualności
12 lipca - Dzień pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej | Obchody 79. rocznicy
12 lipca w Augustowie odbyły się uroczystości upamiętniające Ofiary największej zbrodni dokonanej przez Sowietów na Polakach po II wojnie światowej.
- Obchody 79. rocznicy Obławy Augustowskiej | Fotorelacja z koncertu LIPCOWI'45
Aktualności
Obchody 79. rocznicy Obławy Augustowskiej | Fotorelacja z koncertu LIPCOWI'45
Wydarzenie, na które czekamy cały rok! W sobotę 6 lipca po raz trzeci odbył się w Augustowie na Błoniach rzeki Netty wyjątkowy koncert LIPCOWI '45 inaugurujący obchody 79. rocznicy Obławy Augustowskiej.
- Otwarcie wystawy "Polish Paratroopers in Operation Market Garden" w Oosterbeek w Holandii
Aktualności
Otwarcie wystawy "Polish Paratroopers in Operation Market Garden" w Oosterbeek w Holandii
W Airborne Museum w Oosterbeek w Holandii 6 lipca 2024 r. odbył się wernisaż plenerowej wystawy poświęconej udziałowi polskich spadochroniarzy w operacji powietrznodesantowej Market-Garden, której 80. rocznica przypada we wrześniu tego roku.
- NOWOŚĆ! "Okupowane gospodarki. Historia ekonomiczna Europy okupowanej przez nazistów 1939–1945"
Aktualności
NOWOŚĆ! "Okupowane gospodarki. Historia ekonomiczna Europy okupowanej przez nazistów 1939–1945"
Publikacja należy do najważniejszych w ostatnich dekadach pozycji monograficznych poświęconych ekonomicznym zagadnieniom okresu II wojny światowej. Jej lektura pobudza zainteresowanie tematem, zachęca do stawiania pytań, skłania do refleksji.
- Premiera nowego programu na YT "Giełda Historii"| Prof. Andrzej Zawistowski zaprasza w każdy czwartek!
Aktualności
Premiera nowego programu na YT "Giełda Historii"| Prof. Andrzej Zawistowski zaprasza w każdy czwartek!
W jaki sposób na przestrzeni wieków gospodarka kształtowała losy milionów ludzi? Oglądajcie nowy program Instytutu Pileckiego na YT pt. "Giełda Historii" i zobaczcie, jak stworzono świat, w którym dziś żyjemy.
- Kongres USA uhonoruje polskich dyplomatów ratujących Żydów
Aktualności
Kongres USA uhonoruje polskich dyplomatów ratujących Żydów
We wtorek 11 czerwca Izba Reprezentantów USA zagłosowała za ustawą przyznającą Złoty Medal Kongresu 60 dyplomatom, ratującym Żydów przed Holokaustem.
- 4 czerwca | Romantyczne cele, pragmatyczne środki | Rozmowa z Jackiem Sokołowskim
Aktualności
4 czerwca | Romantyczne cele, pragmatyczne środki | Rozmowa z Jackiem Sokołowskim
Wybory 4 czerwca 1989 były odsuniętym w czasie i dość nieoczekiwanym, ale zwycięstwem Solidarności. 4 czerwca mija 35 lat od zmiany systemowej.
- Uczciliśmy rocznicę śmierci naszego Patrona oddając krew potrzebującym | Fotorelacja
Aktualności
Uczciliśmy rocznicę śmierci naszego Patrona oddając krew potrzebującym | Fotorelacja
W przeddzień 76. rocznicy śmierci naszego Patrona, we współpracy z Regionalnym Centrum Krwiodawstwa zorganizowaliśmy mobilną zbiórkę krwi w Warszawie.
- Marika "Przy biurku" | singiel zapowiadający płytę „LIPCOWE ‘45”
Aktualności
Marika "Przy biurku" | singiel zapowiadający płytę „LIPCOWE ‘45”
„Przy biurku” to singiel zapowiadający płytę „LIPCOWE ‘45”, wydawaną przez Instytut Pileckiego odział w Augustowie we współpracy z Agora Digital Music, która ukaże się jeszcze w tym roku.
- Zmiana na stanowisku dyrektora Instytutu Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego
Aktualności
Zmiana na stanowisku dyrektora Instytutu Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego
11 kwietnia 2024 r. decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego ze stanowiska dyrektora Instytutu Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego odwołana została dr hab. Magdalena Gawin.
- Instytut dziękuje swojej założycielce
Aktualności
Instytut dziękuje swojej założycielce
Magdalena Gawin założyła Instytut Pileckiego jeszcze jako podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2016 r.