Nominowani do Międzynarodowej Nagrody im. Witolda Pileckiego 2025 (piąta edycja) - Instytut Pileckiego

Znamy nazwiska autorów książek nominowanych do piątej edycji Międzynarodowej Nagrody im. Witolda Pileckiego! Spośród 60 zgłoszonych książek kapituła wyłoniła 12 publikacji, które walczą o nagrody w trzech kategoriach.

Od 2021 roku Instytut Pileckiego corocznie przyznaje Międzynarodową Nagrodę im. Witolda Pileckiego w trzech kategoriach: naukowa książka historyczna, reportaż historyczny i nagroda specjalna. W tym roku do konkursu zgłoszono 60 pozycji wydanych nakładem 35 wydawnictw, zarówno polskich, jak i zagranicznych.

Partnerem nagrody jest Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. 

Książki nadesłane do tegorocznego konkursu prezentują wysoki poziom warsztatu naukowego i pisarskiego, opowiadają też o ważnych dla historii i polskiego społeczeństwa tematach. Wyróżnione publikacje charakteryzują się nowatorskim podejściem, dobrym udokumentowaniem wniosków, a także dbałością o prawdę.

NOMINACJE 2025

8 października 2025 roku odbyło się posiedzenie Kapituły Nagrody im. Witolda Pileckiego w składzie dr Piotr Cywiński, prof. Padraic Kenney, Krzysztof Kosior, dr hab. Damian Markowski, Aneta Prymaka-Oniszk, prof. Pierre-Frédéric Weber, na którym wyłoniono nominowane w tym roku publikacje.

W kategorii „Naukowa książka historyczna” Kapituła Nagrody wyłoniła najlepsze monografie na temat doświadczenia krajów Europy Środkowo-Wschodniej konfrontacji z totalitaryzmem w XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem Polski. W tym roku nominowano pięć publikacji:

• Michał Bilewicz, Traumaland. Polacy w cieniu przeszłości, Wydawnictwo MANDO / Wydawnictwo WAM,
• Tomasz Ceran, Zbrodnia pomorska 1939. Początek ludobójstwa niemieckiego w okupowanej Polsce, Instytut Pamięci Narodowej,
• Piotr M. Majewski, Brzydkie słowo na „k”. Rzecz o kolaboracji, Wydawnictwo Krytyki Politycznej,
• Dariusz Węgrzyn, „Internirung”. Deportacja mieszkańców Górnego Śląska do ZSRS na tle wywózek niemieckiej ludności cywilnej z terenu Europy Środkowo-Wschodniej do sowieckich łagrów pod koniec II wojny światowej, Instytut Pamięci Narodowej,
• Rafał Wnuk, Sławomir Poleszak, Niezłomni czy realiści? Polskie podziemie antykomunistyczne bez patosu, Wydawnictwo Literackie.

W kategorii „Reportaż historyczny” Kapituła Nagrody doceniła książki, która oferują czytelnikowi wciągającą opowieść o doświadczeniu krajów Europy Środkowo-Wschodniej konfrontacji z totalitaryzmem w XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem Polski. Nominowano cztery publikacje:

• Patrycja Dołowy, Pęknięte lustro. Próba portretu Adama Czerniakowa, Wydawnictwo Filtry,
• Grzegorz Gauden, Polska sprawa Dreyfusa. Kto próbował zabić prezydenta, Wydawnictwo Agora,
• Emil Marat, Bratny. Hamlet rozstrzelany, Wydawnictwo Czarne,
• Michał Przeperski, Dziki Wschód. Transformacja po polsku 1986–1993, Wydawnictwo Literackie.

W kategorii „Nagroda specjalna” Kapituła Nagrody poszukiwała do wyróżnienia publikacji, które niosą świadectwo zbrodniczych działań systemów totalitarnych i autorytarnych we współczesnym świecie, są opowieścią o dramatycznym losie ludności dotkniętej wojnami i konfliktami zbrojnymi (reportaż wojenny), piętnują przypadki intencjonalnego i uporczywego łamania praw człowieka. Nominowano trzy publikacje:

• Maria Buko, Drugie pokolenie obozowe. Pamięć i doświadczenie potomków polskich więźniów niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych, Wydawnictwo Naukowe UMK,
• Eristavi Maksym, Russian Colonialism 101. How to Occupy a Neighbor and Get Away with It. An Illustrated Guide, IST Publishing,
• Serhii Plokhy, Rosja–Ukraina. Największe starcie XXI wieku, Wydawnictwo Znak Horyzont.

Serdecznie gratulujemy wszystkim nominowanym oraz ich wydawcom i trzymamy za nich kciuki. Laureaci Konkursu zostaną ogłoszeni na Gali Międzynarodowej Nagrody im. Witolda Pileckiego w grudniu 2025 roku. Na tym etapie już jednak każdy z wymienionych może czuć się wygranym, ponieważ znalazł się tu wybrany z grona autorów wielu
wartościowych publikacji.

Autorzy najlepszych książek nagrodzeni w dwóch pierwszych kategoriach otrzymają nagrodę w wysokości 46 850 zł brutto, a w trzeciej kategorii 45 000 zł brutto, oraz okolicznościową statuetkę. W każdej z trzech kategorii przewidywane jest także wyróżnienie z nagrodą w wysokości 5000 zł brutto. Nagrody zostaną wręczone podczas uroczystej gali pod koniec 2025 roku. 

LAUREACI POPRZEDNICH EDYCJI

W poprzedniej edycji konkursu Nagrodę Pileckiego w kategorii „Naukowa książka historyczna” otrzymał Grzegorz Hryciuk za książkę Przesiedleńcy. Wielka epopeja Polaków 1944–1946. W kategorii „Reportaż historyczny” kapituła nagrodziła książkę Kaliny Błażejowskiej Bezduszni. Zapomniana zagłada chorych. Laureatem „Nagrody specjalnej” został Christopher Miller za książkę The War Came To Us: Life and Death in Ukraine. 

W 2023 roku Nagrodę Pileckiego otrzymali Agnieszka Witkowska-Krych za książkę Dziecko wobec Zagłady. Instytucjonalna opieka nad sierotami w getcie warszawskim, Bartłomiej Noszczak za książkę Orient zesłańców. Bliski Wschód w oczach Polaków ewakuowanych ze Związku Sowieckiego (1942–1945) oraz Zbigniew Parafianowicz za publikację Śniadanie pachnie trupem. Ukraina na wojnie.

W 2022 roku zwycięskimi pozycjami II edycji okazały się naukowa książka historyczna Niemiecki zbrodniarz przed polskim sądem. Krakowskie procesy przed Najwyższym Trybunałem Narodowym dr Joanny Lubeckiej oraz reportaż historyczny Wielka gra majora Żychonia. As wywiadu kontra Rzesza Andrzeja Brzezieckiego. Laureatem Nagrody specjalnej został Tomaš Forró za Apartament w hotelu wojna. Reportaż z Dobasu.

W 2021 roku Nagrody Pileckiego otrzymali: Filip Gańczak za książkę Jan Sehn. Tropiciel nazistów oraz Christina Lamb za głośną pozycję Our Bodies, Their Battlefield: What War Does to Women (w 2023 wydaną również w języku polskim pod tytułem Nasze ciała, ich pole bitwy).

Więcej informacji o Nagrodzie Pileckiego na stronie: https://instytutpileckiego.pl/pl/projekty/nagroda-literacka

Laureaci poprzednich edycji.