CALL FOR PAPERS: The 80th Anniversary of the Nuremberg Trial - Instytut Pileckiego

Zapraszamy do udziału w konferencji "Unknown Legacies of the Nuremberg Trial: Regional Approaches and Perspectives in East Central Europe".

Application deadline: 5 September 2025

CALL FOR PAPERS

Unknown Legacies of the Nuremberg Trial: Regional Approaches and Perspectives in East Central Europe

Międzynarodowa konferencja naukowa

W 2025 roku przypada 80. Rocznica rozpoczęcia prac Międzynarodowego Trybunału Wojskowego (MTW) w Norymberdze, który stanowił punkt przełomowy dla rozwoju międzynarodowego prawa karnego oraz kluczową cezurę dla koncepcji rozliczeń zbrodni popełnionych w latach 2. wojny światowej. Zasady prawa międzynarodowego przyjęte w Statucie MTW (tzw. Karcie norymberskiej)  oraz wyroku Trybunału zostały przyjęte przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w rezolucji z 11 grudnia 1946 r. a następnie stanowiły wielokrotnie punkt odniesienia w pracach Komisji Prawa Międzynarodowego. Jeszcze w trakcie postępowania przed MTW i norymberskich procesów następczych zasady te w istotnym stopniu ukierunkowały strategie ścigania i karania zbrodni Państw Osi przed sądami krajowymi państw alianckich oraz prace Międzynarodowego Trybunału Wojskowego dla Dalekiego Wschodu.

Karta norymberska stanowiła część porozumienia w zakresie ścigania i karania głównych przestępców Osi Europejskiej zawartego 8 sierpnia 1945 r. pomiędzy rządami Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych, Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich i Tymczasowego Rządu Republiki Francuskiej. Ani wśród autorów porozumienia londyńskiego, ani wśród sędziów i prokuratorów Trybunału Norymberskiego nie znaleźli się jednak przedstawiciele europejskich państw okupowanych, które poniosły największe straty wojenne i na terytoriach których dokonywano masowych zbrodni, w tym Polski. Niemniej jednak, reprezentanci tych krajów w znacznym stopniu przyczynili się do rozwoju alianckich projektów ścigania i karania sprawców zbrodni międzynarodowych, m.in. poprzez utworzenie i udział w pracach Komisji Narodów Zjednoczonych ds. Zbrodni Wojennych w 1943 r. Ich dorobek stanowił ważny wkład również w rozwój prawa międzynarodowego i międzynarodowego prawa karnego po roku 1945.

Dorobek ten, choć kluczowy dla rozwoju prawa międzynarodowego, pozostaje w niewielkim stopniu znany i często jest pomijany, ponieważ państwa te znalazły się orbicie ZSRR. Współcześnie zaczynamy dopiero odkrywać ich wpływy odnosząc je do spuścizny procesu norymberskiego, czy rozliczeń zbrodni międzynarodowych w XX w. Wpływy te przekładają się bezpośrednio na koncepcje, które utorowały drogę do utworzenia w 2002 r. Międzynarodowego Trybunału Karnego. Kolejnym wciąż niedostatecznie przebadanym czynnikiem kształtującym przebieg sądowych rozliczeń zbrodni okresu drugiej wojny światowej jest także kontekst zimnej wojny i silnej polaryzacji państw bloku wschodniego i zachodniego.

Celem konferencji jest prezentacja najnowszych badań i refleksja w gronie międzynarodowych badaczy nad spuścizną procesu norymberskiego, specyfiką rozliczeń zbrodni okresu drugiej wojny światowej w państwach Europy Środkowo-Wschodniej oraz nad stanem badań nad ściganiem osób podejrzewanych o popełnienie zbrodni międzynarodowych.

Potrzebna jest dziś krytyczna analiza inicjatyw podjętych w trakcie i po zakończeniu wojny, uwzględniająca narracje regionalne i rzeczywisty wpływ państw na rozwój międzynarodowego prawa karnego. Konferencja ma nie tylko pozwolić na krytyczną interdyscyplinarną refleksję nad spuścizną Norymbergii, ale też ma służyć dyskusji nad współczesnym badaniem i ściganiem zbrodni międzynarodowych i wyzwaniami z tym związanymi. Konferencja będzie mieć charakter interdyscyplinarny, skupiając badaczy m.in. z zakresu nauk politycznych, prawnych, historycznych.

W zamierzeniu organizatorów konferencja zorganizowana będzie w dwóch edycjach, upamiętniających 80. rocznicę rozpoczęcia i zakończenia procesu norymberskiego. Pierwsza edycja, w 2025 r. poświęcona jest przygotowaniom do procesu, wspólnym i konkurującym wizjom aktem oskarżenia oraz definicji zbrodni międzynarodowych, poddanych pod jurysdykcję Trybunału.  Druga edycja konferencji koncentrować się będzie na znaczeniu wyroku norymberskiego. 

Obrady konferencji będą koncentrowały się wokół następujących bloków tematycznych:

• 80 lat Karty MTW i procesu norymberskiego,
• geneza Norymbergi: konferencja poczdamska, konferencja londyńska, inicjatywy przed 1945r.;
• błędy i braki założeń alianckiego projektu rozliczeń zbrodni międzynarodowych;
• wkład prawników z Polski i innych krajów Europy Wschodniej;
• badania biograficzne w historii prawa międzynarodowego;
• procesy zbrodniarzy wojennych  w cieniu zimnej wojny;
• modele i strategie rozliczeń w  Europie Wschodniej i Zachodniej;
• zasady sprawiedliwego procesu za żelazną kurtyną;
• kompensacja ofiar;
• zasady norymberskie przed sądami krajowymi w procesach po 1945 r.;
• spuścizna Norymbergi: ściganie zbrodni agresji, zbrodni przeciwko ludzkości i zbrodni ludobójstwa w kontekście współczesnych konfliktów.

Termin zgłoszeń: 5 września 2025 r.
Prosimy o przesłanie abstraktów w j. angielskim (maks. 300 słów) oraz krótkiej notki biograficznej na adres: conference@pileckiinstitut.de
Powiadomienie o przyjęciu abstraktu: do 30 września 2025 r.
Data konferencji: 3-4 grudnia 2025 r.

Planowane jest wydanie tomu pokonferencyjnego. Autorzy wystąpień konferencyjnych będą proszeni o przesłanie manuskryptów rozdziałów do 15 marca 2026 r.

Organizatorzy: Instytut Pileckiego we współpracy naukowej z Instytutem Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk