Mychajło Susła - Instytut Pileckiego

Podwójne Boże Narodzenia, podwójne Wielkanoce, rzymsko- i greckokatolickie – tak świętowanie w Podkamieniu w Galicji Wschodniej wspominała Irena Próchniak. Wraz z wybuchem wojny relacje polsko-ukraińskie zaczęły się pogarszać.
Jako córka Polaka Michała Świętojańskiego i pochodzącej z rodziny rusińskiej Wiktorii Świętojańskiej, Irena razem z siostrą i bratem miała styczność z obiema kulturami i społecznościami, które żyły obok siebie w pokoju. Państwo Świętojańscy w centrum miasteczka prowadzili warsztat stolarski.
Gdy nastała wojna, z rozkazu Niemców mianowana przez nich ukraińska administracja od 1941 roku zarządziła masowy wywóz Polaków na roboty do Rzeszy. W 1942 roku wymordowano Żydów z Podkamienia. Narastało zagrożenie ze strony UPA, która napadała na Polaków i ich zabijała. W 1943 roku Świętojańscy postanowili przenieść się do Lwowa. Pierwszy pojechał
Michał, aby przygotować miejsce dla rodziny. Z powodu nasilenia ataków
UPA na uciekinierów nie mógł bezpiecznie ściągnąć najbliższych.
Pewnego dnia, kiedy Wiktoria Świętojańska szykowała dom na Boże Narodzenie 1943 roku, przyszedł do niej szkolny kolega z dzieciństwa
Mychajło Susła. Ostrzegł ją: „W nocy do was przyjdą”. Ukrył kobietę i jej
syna na furmance, a następnie razem z dobytkiem zawiózł na stację kolejową
w Brodach. W trudnych zimowych warunkach jechali 30 km przez tereny znajdujące się pod kontrolą upowców. W razie złapania śmierć groziła zarówno uciekinierom, jak i Suśle.
Swoim działaniem Mychajło Susła uratował Świętojańskim życie. Dojechali
oni bezpiecznie do Lwowa i spotkali się z Michałem oraz drugą córką.
Wkrótce dołączyła do nich także Irena. Świętojańscy doczekali tam końca
wojny.
W marcu 1944 roku podczas napadu UPA na Podkamień zginęło
prawie 600 Polaków, w tym wielu krewnych rodziny Świętojańskich. Susła
przeżył wojnę, zmarł w 1970 roku.
Wieczorem przed Wigilią przychodzi Ukrainiec – matki kolega ze szkoły podstawowej. Rusin, pan Susła, nazwisko miał. I mówi: «Słuchaj, już cię nie ma! Bo przyjdą w nocy po was». Przyjechał końmi, parą koni, i się zaczęło pakowanie: co pod rękę
podeszło. Dwa worki spakowali. On – nie drogą! – tylko przez pola, były duże śniegi – wywiózł mamę do Brodów.
Zobacz także
- Anatolij Giergiel (1904—1981)
odznaczeni
Anatolij Giergiel (1904—1981)
Latem 1943 roku, gdy Anatolij Giergiel dowiedział się o planowanym przez oddziały OUN-UPA ataku na Polaków, postanowił ostrzec swojego przyjaciela.
- Jenő Etter (1889–1973)
odznaczeni
Jenő Etter (1889–1973)
Burmistrz węgierskiego Ostrzyhomia otrzymał dziesiątki listów napisanych po polsku. O wdzięczności polskich uchodźców świadczyły już same nagłówki: „Kochany Panie Kapitanie!”, „Drogi Panie Doktorze!”. Jenő Etter rozumiał je wszystkie.
- Anton Parfeniuk (1890–1947) Lubow Parfeniuk (1903–1967)
odznaczeni
Anton Parfeniuk (1890–1947) Lubow Parfeniuk (1903–1967)
Po najlepszy twaróg i śmietanę w Kisielinie chodziło się do Parfeniuków. Wołyńska ziemia okazała się dla nich wyjątkowo łaskawa, więc oprócz mleka i jego przetworów sprzedawali również produkty rolne.