Pedro Correia Marques - Instytut Pileckiego
Pedro Correia Marques (1890–1972)
Odznaczony w 2022 roku.
Zaczęło się od pisania krótkich notek i sprzątania redakcji miesięcznika „Rosário”. Pod koniec lat 30. XX w. Correia Marques kierował „A Voz” – najchętniej prenumerowanym dziennikiem w Portugalii. Jako uznany dziennikarz odwiedził wówczas m. in. Polskę.
Kiedy wybuchła II wojna światowa, gazeta Marquesa od samego początku donosiła o brutalności Niemców w Polsce: łapankach, masowych rozstrzeliwaniach, prześladowaniach duchowieństwa i tragicznym losie polskich dzieci. Neutralna Portugalia starała się utrzymywać poprawne relacje z III Rzeszą, dlatego Marques, pisząc prawdę o Polsce, zmagał się z cenzurą
oraz nieprzychylnością środowiska dziennikarskiego i władz. Jednocześnie
redaktora wspierała lizbońska placówka rządu RP na uchodźstwie, przekazując mu wiarygodne materiały o sytuacji w okupowanej Polsce.
Po wybuchu powstania warszawskiego w „A Voz” niemal codziennie publikowano relacje z walczącego miasta. Tuż po upadku zrywu, w październiku 1944 roku Marques wydał wielostronicową broszurę „Varsóvia!
Um caso de consciência internacional" („Warszawa! Przypadek międzynarodowego sumienia"), w której przekazywał informacje o okrucieństwach Niemców, cynizmie Sowietów oraz bierności aliantów zachodnich. Broszurę rozesłał do najważniejszych osób w Portugalii, w tym do premiera Antónia Salazara. Naciski dyplomatów III Rzeszy doprowadziły do częściowej konfiskaty nakładu publikacji.
W korespondencji z polskim ministrem spraw zagranicznych Stanisławem
Kotem we wrześniu 1944 roku Pedro Correia Marques napisał: „Bronię sprawiedliwości i prawa Narodów, a szczególnie bronię Polski, gdyż jej prawa i należna sprawiedliwość są wyjątkowo naruszane w porównaniu z innymi uciemiężonymi krajami Europy i świata […]. Chciałbym przytoczyć łacińską maksymę – amicus Plato, magis amica veritas [przyjacielem mym Platon, lecz większą przyjaciółką jest prawda]”.
Po wojnie Marques nadal działał na rzecz Polski, nagłaśniając niesprawiedliwe jej traktowanie – krytykował porządek jałtański i włączenie
Polski do bloku sowieckiego.
Wielce Szanowny Panie i Drogi Przyjacielu, czytając o Pańskich artykułach dotyczących politycznej przyszłości Europy, chciałbym wyrazić w niniejszym liście swoją wdzięczność za Pańską postawę w sprawie niepodważalnego prawa do niezależności
i równości narodów. Niezwykle się Pan zasłużył, ułatwiając czytelnikom lepsze zrozumienie naszej wspólnej sprawy, jak również poznanie tak tragicznego i heroicznego wysiłku Warszawy.
Zobacz także
- Wołodymyr Kryżuk

odznaczeni
Wołodymyr Kryżuk
Od początku lat dwutysięcznych pomagał Polakom, którzy przyjeżdżali porządkować mogiły ofiar mordu dokonanego 30 sierpnia 1943 roku przez członków OUN-UPA we wsiach Ostrówki i Wola Ostrowiecka.
- Sofia Kyc (1890–?) Pawło Kyc (1897–?)

odznaczeni
Sofia Kyc (1890–?) Pawło Kyc (1897–?)
Pawło Kyc postanowił pomóc dwóm rodzinom, które mieszkały w sąsiedztwie. Kamila Ziółkowska wspominała, że kiedy „Zbliżał się wieczór, przyszedł sąsiad Ukrainiec Kyc i mówi, by nie nocować w domu”.
- Trofim Danieluk

odznaczeni
Trofim Danieluk
(1880–1960)„Widząc grożące niebezpieczeństwo, uciekłem i ukryłem się w łodygach rosnących ziemniaków. Życie zawdzięczam Trofimowi Danielukowi, który na pytanie mordujących Ukraińców powiedział, że już trzy dni nie było mnie w domu” – mówił Władysław Zubkiewicz.


