Erzsébet Szápáry (1902-1980) Antal Szápáry (1905-1972) - Instytut Pileckiego
Erzsébet i Antal Szápáry należeli do znanej węgierskiej rodziny arystokratycznej. Ich matką była Polka, Maria Przeździecka. Nie był to fakt bez znaczenia, gdyż od 1939 roku rodzeństwo działało na rzecz polskich uchodźców.
Należeli do Węgiersko-Polskiego Komitetu Opieki nad Uchodźcami, który od grudnia 1939 roku był jedną z najważniej-szych organizacji opiekuńczych zajmujących się polskimi uchodźcami cywilnymi na Węgrzech. Erzsébet Szápáry kierowała wydziałem spraw obozowych, który odpowiadał za sprawy administracyjne obozów cywilnych oraz wspierał uchodźców w bieżących problemach, m.in. w zaopatrzeniu w ubrania i obuwie. Hrabina wielokrotnie osobiście odwiedzała też obozy, aby doglądać warunków, w jakich żyli Polacy.
Szápáry nie bała się podjąć ryzyka. Dyskretnie wspierała przerzut internowanych polskich żołnierzy na Zachód. W grudniu 1943 roku wyruszyła zaś do Warszawy, skąd wywiozła rodzinę Henryka Sławika – żonę Jadwigę oraz córkę Krystynę. Przekazała im węgierskie paszporty wyrobione przez współpracownika Henryka, Józsefa Antalla. W 1944 roku, w okresie najcięższych prześladowań Żydów na Węgrzech, zaaranżowała wizytę nuncjusza apostolskiego w ośrodku dla dzieci w Vác. Dzięki temu uratowała żydowskie sieroty z Polski przed wywózką do Auschwitz.
Hrabinie pomagał jej młodszy brat Antal, który pracował jako łącznik między Węgierskim Czerwonym Krzyżem a Międzynarodowym Komitetem Czerwonego Krzyża. Obie te instytucje zajmowały się przekazywaniem darów i paczek dla polskich uchodźców.
Wejście Niemców na Węgry w marcu 1944 roku przerwało akcję pomocową Szápárych. Erzsébet zdołała się ukryć w ambasadzie Turcji i opuściła Węgry. Antal miał mniej szczęścia – trafił do obozu koncentra-cyjnego Mauthausen. Wyszedł po pięciu miesiącach dzięki interwencji szwedzkiego króla Gustawa Adolfa. Po wojnie rodzeństwo Szápárych przebywało na emigracji.
Erzsébet Szápáry wskazała na fotel, zapraszając, bym usiadł, i powiedziała łagodnym głosem: «Słyszałam o waszej tragedii. Czym mogę pomóc polskim uchodźcom, z którymi sympatyzujemy, zgodnie z tradycyjną przyjaźnią polsko-węgierską?». To był pomyślny wstęp. Zanim zabrałem głos, ona nadała rozmowie pozytywny kierunek. Bo tylko na tej ogólnej płaszczyźnie mogła hrabina, przewodnicząca Węgiersko-Polskiego Komitetu Opieki nad Uchodźcami, dopomóc w rozwiązaniu naszych problemów.
Zobacz także
- Józsefné Margit Károlyi
odznaczeni
Józsefné Margit Károlyi
(1892–1964)Od pierwszych dni II wojny światowej w pomoc polskim uchodźcom na Węgrzech zaangażowało się wiele przedstawicielek węgierskich elit. Jedną z nich była hrabina Józsefné Margit Károlyi.
- Jewhenia Bondaruk (1922–ok. 1995) Prokop Bondaruk (1918–2001)
odznaczeni
Jewhenia Bondaruk (1922–ok. 1995) Prokop Bondaruk (1918–2001)
Jewhenia i Prokop Bondarukowie mieszkali niedaleko matki Jewhenii, Oksany Karpiuk. Dali schronienie nie tylko najmłodszym z polskiej rodziny Adamowiczów, ale również rodzicom i babci.
- Chaim Yisroel Eiss
odznaczeni
Chaim Yisroel Eiss
(1876–1943)Działał w Grupie Ładosia, która w czasie drugiej wojny światowej zajmowała się organizacją i produkcją nielegalnych paszportów krajów latynoamerykańskich. Przekazywane Żydom dokumenty istotnie zwiększały szansę na przeżycie.