Edith Weiss - Instytut Pileckiego

Medal "Virtus et Fraternitas" / Odznaczeni

Edith Weiss (1899–1967)

Odznaczona w 2022 roku.

Pochodziła z rodziny węgierskich przemysłowców żydowskich. Jej ojciec Manfred Weiss za dostawy dla armii Austro-Węgier otrzymał od cesarza Franciszka Józefa tytuł barona. Wychowywała się w dostatku, ale też w atmosferze szacunku dla ludzi w potrzebie.

Od młodości angażowała się w działalność dobroczynną. Kiedy wybuchła wojna, baronówna skierowała swoją pomoc do tysięcy Polaków, którzy szukali schronienia na Węgrzech.

W 1939 roku Weiss została członkinią Węgiersko-Polskiego Komitetu
Opieki nad Uchodźcami. Zrzeszał on działaczy społecznych z węgierskich
elit, którzy chcieli pomóc uchodźcom z Polski. Działała w komórce odpowiedzialnej za kierowanie do pracy. Internowanym Polakom z różnych grup zawodowych umożliwiała opuszczenie obozów, proponując wyjazd do pracy we Francji lub nawet w Iraku – krajach uznawanych na początku wojny za bezpieczne i wolne od wpływów Niemiec.

Z własnej inicjatywy rozsyłała internowanym arkusze werbunkowe, choć po interwencji władz wojskowych musiała zaprzestać akcji rekrutacyjnej. Uprzywilejowany status arystokratki nadal jednak otwierał jej drzwi do wielu ważnych osób na Węgrzech. W ten sposób zabiegała o polepszenie losu polskich uciekinierów.

Oprócz zaangażowania w Węgiersko-Polskim Komitecie Opieki nad Uchodźcami Weiss działała z ramienia wielu żydowskich organizacji na Węgrzech i współpracowała z przedstawicielami Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża. Interweniowała w sprawie polskich Żydów
na Węgrzech, chroniąc ich przed deportacją i zabiegając o polepszenie
ich warunków życiowych.

Kiedy Niemcy zajęli Węgry w marcu 1944 roku, baronównie i jej najbliższym
groziła wywózka do Auschwitz. W zamian za okup, na który składał się cały rodzinny majątek, w maju 1944 roku Weissowie opuścili Węgry i wyjechali do neutralnej Portugalii. Dzięki temu Edith ocalała z Zagłady.
Po wojnie zamieszkała w USA. Nigdy już nie odwiedziła swojej ojczyzny.

W październiku 1939 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych przystąpiło do uruchomienia ośrodka [dla] młodzieży harcerskiej, przydzielając na ten cel wielki dwór w Somló-Szöllős, mogący pomieścić około 100 osób. Młodzież przy pomocy i pod kierunkiem fachowych robotników szybko przystosowała przydzielone pomieszczenie do potrzeb ośrodka tak, że w listopadzie 1939 r.
rozpoczęto naukę. Tam też powstało pierwsze polskie gimnazjum na Węgrzech przy wydatnej pomocy organizacyjnej Weiss Edit, zmuszonej następnie do wycofania się z pracy społecznej przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych na skutek nacisku niemieckiego z uwagi na żydowskie jej pochodzenie.

Zobacz także

  • Aristides de Sousa Mendes do Amaral e Abranches

    odznaczeni

    Aristides de Sousa Mendes do Amaral e Abranches
    (1885–1954)

    W pierwszych miesiącach II wojny światowej Bordeaux w południowej Francji wydawało się bezpiecznym miejscem – na głębokim zapleczu frontu, z dala od granicy III Rzeszy. Sukces ofensywy Wehrmachtu w maju i czerwcu 1940 roku zmienił wszystko.

  • Fedor Bojmistruk (1905-1978) Kateryna Bojmistruk (1909-2000)

    odznaczeni

    Fedor Bojmistruk (1905-1978) Kateryna Bojmistruk (1909-2000)

    „Płakałam w stodole, a obok mnie leżały trupy. Dwóch martwych chłopców i starszy pan. W jednym ręku miałam kawałeczek chleba, a w drugim – chusteczkę z dwiema literami. Pewnie to były moje inicjały. Jakie? Nie wiem”.

  • Peter Fraser (1884-1950) Janet Fraser (1888-1945)

    odznaczeni

    Peter Fraser (1884-1950) Janet Fraser (1888-1945)

    Jesienią 1944 roku u wybrzeży Nowej Zelandii przycumował transportowiec USS General George M. Randall. Do zejścia na ląd szykowało się 733 polskich dzieci, przeważnie sierot, wraz z opiekunami. Ich szlak wiódł z Polski przez Syberię i Iran.