Upamiętnienie Józefy i Józefa Dmochów oraz Jana Kowalskiego - Instytut Pileckiego
Upamiętnienie Józefy i Józefa Dmochów oraz Jana Kowalskiego
14 czerwca w Poświętnem Instytut Pileckiego upamiętni Józefę i Józefa Dmochów, mieszkańców pobliskiego Helenowa, a także podsołtysa tej wsi Jana Kowalskiego zamordowanych przez niemieckich żandarmów za ukrywanie grupy żydowskich mężczyzn.
W Poświętnem, na terenie przed Zespołem Szkolno-Przedszkolnym im. por. Stanisława Lecha, Instytut Pileckiego wraz z partnerami samorządowymi, a przede wszystkim z rodzinami „Zawołanych po imieniu”, odsłoni kamień poświęcony Józefie i Józefowi Dmochom oraz Janowi Kowalskiemu. To już 26 upamiętnienie w ramach programu „Zawołani po imieniu”. Liczba „Zawołanych” wynosi obecnie 59 osób.
Józefa i Józef Dmochowie wraz z sześciorgiem dzieci mieszkali w niewielkiej wsi Helenów, w okolicy Poświętnego. Ich gospodarstwo znajdowało się na uboczu wsi, w pobliżu torów kolejowych. W Helenowie mieszkał również pełniący funkcję podsołtysa wsi Jan Kowalski.
Jak opowiada badający tę historię dr Grzegorz Kuba – prawdopodobnie od początku lata 1943 roku rodzina Dmochów udzielała pomocy grupie około dziesięciu nieznanych z imienia i nazwiska Żydów. Gdy w lipcu 1943 roku w gospodarstwie Dmochów pojawili się Niemcy, kilku Żydom udało się zbiec, dwóch zostało zastrzelonych, a dwóch pojmanych.
Następnie Niemcy aresztowali Józefę i Józefa Dmochów. Zatrzymali też Jana Kowalskiego oraz jego żonę Ludwikę, zarzucając im wspieranie akcji pomocowej Dmochów.
Nie wiadomo, co dokładnie zarzucono Kowalskim – czy było to bezpośrednie wspieranie ukrywanych u Dmochów Żydów, czy też zaniechanie obowiązku poinformowania władz okupacyjnych o procederze ukrywania, co zgodnie z okupacyjnym prawem również mogło być karane śmiercią – podaje dr Anna Stróż-Pawłowska, koordynatorka programu „Zawołani po imieniu”. Pewne jest, że zarzut ostatecznie podtrzymano tylko wobec Jana Kowalskiego; jego żonę Ludwikę, która zgodnie z zeznaniem Józefy Dmoch miała nic nie wiedzieć o akcji pomocowej, wypuszczono – dodaje dr Stróż-Pawłowska.
(…) przyjechało kilku żandarmów niemieckich, którzy z naszego domu zabrali ojca i czekali na matkę Ludwikę Kowalską, która się ubierała. Ojciec, co zapamiętałem – powiedział do mnie „do widzenia, już się chyba nie zobaczymy”.
Zeznanie świadka Bolesława Kowalskiego, 17 grudnia 1992 R. AIPN BU 392/1126, K. 11.
Wszyscy aresztowani zostali przewiezieni do siedziby niemieckiej żandarmerii w Radzyminie, gdzie pojmani Żydzi zostali niezwłocznie zamordowani. Małżeństwo Dmochów oraz Jana Kowalskiego uwięziono i poddano brutalnym przesłuchaniom, a 15 lipca 1943 rozstrzelano. Józef i Józefa Dmoch oraz Jan Kowalski zostali pogrzebani w zbiorowej mogile w lesie w Radzyminie. Las ten przez miejscowych nazywany jest „Wilczymi Górami”. Dziś znajduję się tam symboliczny grób, ufundowany przez miejscową ludność. Nie wiadomo, gdzie spoczywają szczątki ukrywanych przez Dmochów Żydów.
Program upamiętnienia [wtorek, 14 czerwca 2022 roku, Poświętne]
12.00 - Msza Święta (Kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Wojciecha Biskupa w Poświętnem)
13.15 - Odsłonięcie tablicy upamiętniającej (teren przed Zespołem Szkolno-Przedszkolnym im. por. Stanisława Lecha w Poświętnem)
O programie „Zawołani po imieniu”
Program „Zawołani po imieniu” poświęcony jest osobom narodowości polskiej zamordowanym za niesienie pomocy Żydom w czasie okupacji niemieckiej. Pamięć o tych, którzy wykazali się heroizmem w obliczu niemieckiego terroru, jest pielęgnowana we wspomnieniach rodzin, często jednak historie te nie są znane ogółowi społeczeństwa. Program powstał z potrzeby zaznaczenia w przestrzeni publicznej miejsc związanych z pomordowanymi. Instytut Pileckiego podejmuje starania, aby te lokalne doświadczenia stały się częścią powszechnej świadomości historycznej.
Kontakt dla mediów: Barbara Konarska, Biuro Prasowe Instytutu Pileckiego, tel. 662 88 55 99 | e-mail: press@instytutpileckiego.pl
Zobacz także
- Zmiana na stanowisku dyrektora Instytutu Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego
Aktualności
Zmiana na stanowisku dyrektora Instytutu Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego
11 kwietnia 2024 r. decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego ze stanowiska dyrektora Instytutu Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego odwołana została dr hab. Magdalena Gawin.
- Instytut dziękuje swojej założycielce
Aktualności
Instytut dziękuje swojej założycielce
Magdalena Gawin założyła Instytut Pileckiego jeszcze jako podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2016 r.
- Radosnych i błogosławionych Świąt Wielkanocnych życzy prof. Magdalena Gawin, dyrektor Instytutu Pileckiego wraz z zespołem
Aktualności
Radosnych i błogosławionych Świąt Wielkanocnych życzy prof. Magdalena Gawin, dyrektor Instytutu Pileckiego wraz z zespołem
- Piątek: Język i historia Polski dla obcokrajowców
Aktualności
Piątek: Język i historia Polski dla obcokrajowców
Zajęcia mają na celu zapoznanie odbiorców uczących się języka polskiego jako obcego z najważniejszymi wydarzeniami z historii Polski poprzez ćwiczenie kompetencji językowych na poziomie A1+/A2.
- Raport „Podoba ci się, nie podoba, cierp, moja piękna – nieukarane zbrodnie. Przemoc seksualna rosyjskich wojsk okupacyjnych wobec ukraińskich kobiet”
Aktualności
Raport „Podoba ci się, nie podoba, cierp, moja piękna – nieukarane zbrodnie. Przemoc seksualna rosyjskich wojsk okupacyjnych wobec ukraińskich kobiet”
Raport przygotowany zespół Centrum Dokumentowania Zbrodni Rosyjskich w Ukrainie im. Rafała Lemkina działający przy Instytucie Pileckiego.
- Świadectwa Centrum Lemkina na Georgetown University w Waszyngtonie
Aktualności
Świadectwa Centrum Lemkina na Georgetown University w Waszyngtonie
7 lutego 2024 r. na Georgetown University w Waszyngtonie odbyła się konferencja poświęcona dokumentowaniu i ściganiu zbrodni wojennych popełnianych na ludności cywilnej przez armię rosyjską w Ukrainie, w której wzięła udział dyrektor Instytutu Pileckiego.
- "Dom Turka". Katownia NKWD i UB w Augustowie
Aktualności
"Dom Turka". Katownia NKWD i UB w Augustowie
Poznaj historię "Domu Turka", w którym powstaje Dom Pamięci Obławy Augustowskiej Instytutu Pileckiego.
- NOWOŚĆ | Książka "Koszykowa róg Stalina"
Aktualności
NOWOŚĆ | Książka "Koszykowa róg Stalina"
Dr hab. Andrzej Zawistowski w swojej nowej książce przedstawia historię Aresztu Wewnętrznego MBP na Koszykowej. Tło opowieści stanowią dzieje najbliższej okolicy oraz losy ludzi, którzy do niego trafili – wśród nich Witold Pilecki.
- Zdrowych, pogodnych, błogosławionych Świąt Bożego Narodzenia oraz szczęśliwego Nowego Roku!
Aktualności
Zdrowych, pogodnych, błogosławionych Świąt Bożego Narodzenia oraz szczęśliwego Nowego Roku!
Zdrowych, pogodnych, błogosławionych Świąt Bożego Narodzenia oraz szczęśliwego Nowego Roku życzy dr hab. Magdalena Gawin, dyrektor Instytutu Pileckiego wraz z zespołem.
- 2023 | Agnieszka Witkowska-Krych, "Dziecko wobec Zagłady. Instytucjonalna opieka nad sierotami w getcie warszawskim"
Aktualności
2023 | Agnieszka Witkowska-Krych, "Dziecko wobec Zagłady. Instytucjonalna opieka nad sierotami w getcie warszawskim"
Książka Agnieszki Witkowskiej-Krych, "Dziecko wobec Zagłady. Instytucjonalna opieka nad sierotami w getcie warszawskim" została laureatem Międzynarodowej Nagrody im. Witolda Pileckiego w kategorii "naukowa książka historyczna" w 2023 r.
- 2023 | Bartłomiej Noszczak, "Orient zesłańców. Bliski Wschód w oczach Polaków ewakuowanych ze Związku Sowieckiego (1942–1945)"
Aktualności
2023 | Bartłomiej Noszczak, "Orient zesłańców. Bliski Wschód w oczach Polaków ewakuowanych ze Związku Sowieckiego (1942–1945)"
Książka Bartłomieja Noszczaka "Orient zesłańców. Bliski Wschód w oczach Polaków ewakuowanych ze Związku Sowieckiego (1942–1945)" zwyciężyła konkursie Międzynarodowej Nagrody im. Witolda Pileckiego w 2023 r. w kategorii II: reportaże historyczne, biografie.
- 2023 | Zbigniew Parafianowicz, Śniadanie pachnie trupem. Ukraina na wojnie
Aktualności
2023 | Zbigniew Parafianowicz, Śniadanie pachnie trupem. Ukraina na wojnie
W 2022 r. w związku z agresją Rosji na Ukrainę, Kapituła konkursu Międzynarodowej Nagrody im. Witolda Pileckiego stworzyła kategorię specjalną. W 2023 r. autorem najlepszej książki w tej kategorii został Zbigniew Parafianowicz.