Świadkowie Epoki. Archiwum Historii Mówionej - Instytut Pileckiego
Świadkowie Epoki. Archiwum Historii Mówionej
Niektóre z nich szokują, inne wzruszają do łez - takie są relacje nagrane w ramach projektu Świadkowie Epoki. Nasi filmowcy nagrali już 1250 notacji z osobami, które przeżyły II wojnę światową i pamiętają burzliwe czasy powojenne.
„Tam wszyscy byli fachowcy: krawcy, szewcy, kowale. I wełnę się gręplowało, i olej się biło, i młyny były żydowskie (…). Była taka Lejbowa, co trzydzieści panien albo więcej – wszystkie stroiła”. Tak swoją opowieść o świecie, którego już nie ma, rozpoczęła Eugenia Zębrowska. We wspomieniach tej 90-letniej dziś kobiety pojawia się wiele żydowskich nazwisk – niegdyś byli to jej sąsiedzi, koleżanki, znajomi. Ilu z nich zginęło, komu udało się przeżyć? W historii pani Eugenii nie brakuje relacji o pomocy udzielanej przez polskich mieszkańców mazowieckich wsi. Niestety, wielu z naszych rodaków zapłaciło za to najwyższą cenę.
To jedna z pierwszych notacji nagranych w ramach projektu „Świadkowie Epoki. Archiwum Historii Mówionej”, jaka została udostępniona na kanale YouTube. Od 2018 roku filmowcy Instytutu Pileckiego rejestrują wspomnienia ludzi, którzy przeżyli II wojnę światową, a także tych pamiętających czasy powojenne. O swoich przeżyciach opowiadają żołnierze wszystkich frontów, cywile, więźniowie polityczni, obozów koncentracyjnych, pracy przymusowej, łagrów. Świadkowie zbrodni z pobudek nacjonalistycznych i zbrodni wojennych. Sprawiedliwi i Ocaleni. Obywatele polscy, Polacy o innej przynależności państwowej, obywatele innych krajów. Wśród wspomnień z czasów powojennych znajdują się m.in. relacje o działaniach NKWD, zatrzymaniach przez służby bezpieczeństwa, stanie wojennym. O działalności Solidarności opowiadają jej członkowie, o strajkach robotniczych – ich uczestnicy. Niektóre z tych osób nigdy wcześniej nie udzielały wywiadów; inni czekali na to, aż ktoś w końcu odda im głos. Relacje zostały podzielone na bloki tematyczne; wśród nich można wymienić m.in. Zbrodnię Katyńską, Powstanie Warszawskie, Zbrodnie niemieckie podczas okupacji, Świadków Rzezi Wołyńskiej czy Obławę Augustowską.
Jesteśmy wdzięczni widzom nie tylko za zainteresowanie naszymi bohaterami, ale również za cenne informacje dotyczące niezwykłych losów swoich krewnych i znajomych. Do tej pory przeprowadziliśmy 1250 notacji – zarówno w Polsce, jak i zagranicą.
W jakich sposób znajdujemy "Świadków Epoki"? Oddajmy głos Bartoszowi Bolesławskiemu, pracownikowi Zespołu ds. projektów filmowych Instytutu Pileckiego:
„<<Z jakimi organizacjami kombatanckimi współpracujecie?>> – słyszeliśmy już niejeden raz. Wiele kontaktów nawiązaliśmy właśnie dzięki takim organizacjom, ale często okoliczności, w jakich poznajemy naszych rozmówców, są równie ciekawe, jak opowiadane przez nich historie.
Władysław Kaseja
Po słonecznym czerwcowym weekendzie wracałem do Warszawy z rodzinnego Podkarpacia. Czekałem na pociąg na stacji w Łańcucie. Niedaleko siedział starszy pan, na pierwszy rzut oka około 70-letni. Kiedy pociąg wciąż nie nadjeżdżał, mężczyzna (ni to do mnie, ni do siebie) powiedział: „Co jest z tą koleją? Zawsze ma jakiejś opóźnienie…”. Odpowiedziałem w podobnym stylu i tak wywiązała się luźna pogawędka. Zanim pociąg w końcu nadjechał, zdążyliśmy się całkiem sporo o sobie dowiedzieć. Mężczyzna pochwalił się mieszkającym w Anglii wnukiem i nowonarodzonym prawnukiem Jaczemirem (do dziś nie wiem, skąd wzięło się tak oryginalne imię). Kiedy wspomniałem o tym, że zajmuję się historią, starszy pan wyraźnie się ożywił i zaczął opowiadać, co robił w czasie II wojny światowej, a ja szybko zweryfikowałem swoje wyobrażenie o jego wieku... Mieliśmy bilety w dwóch zupełnie różnych wagonach, ale pociąg był prawie pusty, więc usiedliśmy w jednym przedziale. Pan Władysław (zdążyliśmy się już sobie przedstawić) jechał do Krakowa; mieszkał w Nowej Hucie, ale pochodził z Poznania, a jego ojciec i stryjowie walczyli w Powstaniu Wielkopolskim. Dlaczego zamieszkał w Małopolsce i jak to się stało, że w latach osiemdziesiątych został jednym z głównych działaczy Solidarności w Nowej Hucie? Dwie godziny jazdy z Łańcuta do Krakowa to za mało, aby opowiedzieć „historię swojego życia”. Poprosiłem pana Władysława o numer telefonu i umówiliśmy się na notację w Krakowie. Udało się nagrać emocjonującą opowieść, a po nagraniu żona pana Władysława ugościła nas obiadem i jeszcze przygotowała prowiant na podróż z Krakowa do Warszawy! Nigdy nie przypuszczałem, że jednego z najbardziej fascynujących bohaterów poznam dzięki spóźniającemu się pociągowi.
Felicja Wysocka i Olga Morawska
Olga Morawska z domu Koss była jedną z uczennic słynnej polskiej szkoły w Balatonboglár na Węgrzech. Przyjaźniła się tam z córką Henryka Sławika, Sprawiedliwego wśród Narodów Świata. Szczegóły wywiadu ustalałem podczas rozmowy z panią Elżbietą, jej córką. W pewnym momencie zapytała mnie o to, czy nie zechciałbym nagrać również Felicji, siostry jej mamy, która także uczyła się w Balatonboglár. Okazało się, że jeszcze nigdy nie udzielała wywiadów, w przeciwieństwie do pani Olgi, która już wypowiadała się na potrzeby filmu dokumentalnego o Henryku Sławiku. Tym sposobem udało nam się nagrać dwie relacje zamiast jednej! I tu ciekawostka: siostry całą wojnę spędziły razem, więc – siłą rzeczy – opowiadały o tych samych postaciach i wydarzeniach. Kolejny raz okazało się, że dwie osoby mogą mieć zupełnie inne spojrzenia na te same fakty, więc obie relacje mają unikalną wartość".
Zobacz także
- "Lato w mieście" z Instytutem Pileckiego
Aktualności
"Lato w mieście" z Instytutem Pileckiego
Podczas wakacji uczniom szkół podstawowych proponujemy zajęcia, zabawy i gry edukacyjne prezentujące m.in. symbole narodowe, postawy bohaterskie oraz tajniki warsztatu historyka.
- 12 lipca - Dzień pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej | Obchody 79. rocznicy
Aktualności
12 lipca - Dzień pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej | Obchody 79. rocznicy
12 lipca w Augustowie odbyły się uroczystości upamiętniające Ofiary największej zbrodni dokonanej przez Sowietów na Polakach po II wojnie światowej.
- Obchody 79. rocznicy Obławy Augustowskiej | Fotorelacja z koncertu LIPCOWI'45
Aktualności
Obchody 79. rocznicy Obławy Augustowskiej | Fotorelacja z koncertu LIPCOWI'45
Wydarzenie, na które czekamy cały rok! W sobotę 6 lipca po raz trzeci odbył się w Augustowie na Błoniach rzeki Netty wyjątkowy koncert LIPCOWI '45 inaugurujący obchody 79. rocznicy Obławy Augustowskiej.
- Otwarcie wystawy "Polish Paratroopers in Operation Market Garden" w Oosterbeek w Holandii
Aktualności
Otwarcie wystawy "Polish Paratroopers in Operation Market Garden" w Oosterbeek w Holandii
W Airborne Museum w Oosterbeek w Holandii 6 lipca 2024 r. odbył się wernisaż plenerowej wystawy poświęconej udziałowi polskich spadochroniarzy w operacji powietrznodesantowej Market-Garden, której 80. rocznica przypada we wrześniu tego roku.
- NOWOŚĆ! "Okupowane gospodarki. Historia ekonomiczna Europy okupowanej przez nazistów 1939–1945"
Aktualności
NOWOŚĆ! "Okupowane gospodarki. Historia ekonomiczna Europy okupowanej przez nazistów 1939–1945"
Publikacja należy do najważniejszych w ostatnich dekadach pozycji monograficznych poświęconych ekonomicznym zagadnieniom okresu II wojny światowej. Jej lektura pobudza zainteresowanie tematem, zachęca do stawiania pytań, skłania do refleksji.
- Premiera nowego programu na YT "Giełda Historii"| Prof. Andrzej Zawistowski zaprasza w każdy czwartek!
Aktualności
Premiera nowego programu na YT "Giełda Historii"| Prof. Andrzej Zawistowski zaprasza w każdy czwartek!
W jaki sposób na przestrzeni wieków gospodarka kształtowała losy milionów ludzi? Oglądajcie nowy program Instytutu Pileckiego na YT pt. "Giełda Historii" i zobaczcie, jak stworzono świat, w którym dziś żyjemy.
- Kongres USA uhonoruje polskich dyplomatów ratujących Żydów
Aktualności
Kongres USA uhonoruje polskich dyplomatów ratujących Żydów
We wtorek 11 czerwca Izba Reprezentantów USA zagłosowała za ustawą przyznającą Złoty Medal Kongresu 60 dyplomatom, ratującym Żydów przed Holokaustem.
- 4 czerwca | Romantyczne cele, pragmatyczne środki | Rozmowa z Jackiem Sokołowskim
Aktualności
4 czerwca | Romantyczne cele, pragmatyczne środki | Rozmowa z Jackiem Sokołowskim
Wybory 4 czerwca 1989 były odsuniętym w czasie i dość nieoczekiwanym, ale zwycięstwem Solidarności. 4 czerwca mija 35 lat od zmiany systemowej.
- Uczciliśmy rocznicę śmierci naszego Patrona oddając krew potrzebującym | Fotorelacja
Aktualności
Uczciliśmy rocznicę śmierci naszego Patrona oddając krew potrzebującym | Fotorelacja
W przeddzień 76. rocznicy śmierci naszego Patrona, we współpracy z Regionalnym Centrum Krwiodawstwa zorganizowaliśmy mobilną zbiórkę krwi w Warszawie.
- Marika "Przy biurku" | singiel zapowiadający płytę „LIPCOWE ‘45”
Aktualności
Marika "Przy biurku" | singiel zapowiadający płytę „LIPCOWE ‘45”
„Przy biurku” to singiel zapowiadający płytę „LIPCOWE ‘45”, wydawaną przez Instytut Pileckiego odział w Augustowie we współpracy z Agora Digital Music, która ukaże się jeszcze w tym roku.
- Zmiana na stanowisku dyrektora Instytutu Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego
Aktualności
Zmiana na stanowisku dyrektora Instytutu Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego
11 kwietnia 2024 r. decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego ze stanowiska dyrektora Instytutu Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego odwołana została dr hab. Magdalena Gawin.
- Instytut dziękuje swojej założycielce
Aktualności
Instytut dziękuje swojej założycielce
Magdalena Gawin założyła Instytut Pileckiego jeszcze jako podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2016 r.