Rocznica śmierci Kazimierza Pużaka - Instytut Pileckiego
Rocznica śmierci Kazimierza Pużaka
30 kwietnia mija rocznica śmierci Kazimierza Pużaka. Urodzony 26 sierpnia 1883 r. w Tarnopolu, wychowywał się i dorastał w atmosferze przyjaźni i tolerancji między społecznościami polską i ukraińską.
W czasach szkolnych, zafascynowany historią powstań narodowych i tradycjami rewolucyjnymi, w pełni zespolił się z polskością. Jeszcze w gimnazjum założył tajną organizację patriotyczną, którą wkrótce przyłączył do „Promienistych”. Prawdopodobnie w 1904 r. wstąpił w szeregi Polskiej Partii Socjalistycznej, z którą pozostał związany aż do śmierci. Po maturze rozpoczął studia na Wydziale Prawa i Umiejętności Politycznych Uniwersytetu Lwowskiego, które po wybuchu rewolucji w 1905 r. porzucił dla działalności w PPS. Zajmował się m.in. przerzutem nielegalnej literatury do Rosji, organizowaniem zamachów na carskich dygnitarzy, wykonywaniem wyroków sądu partyjnego. W ciągu kilku miesięcy stał się jednym z bardziej aktywnych członków partii. Wraz z grupą Józefa Piłsudskiego współtworzył PPS-Frakcję Rewolucyjną. W 1911 r. aresztowany i skazany na karę ośmiu lat ciężkich robót i na osiedlenie na Syberii po jej zakończeniu. Więziony w Warszawie i Piotrogrodzie ostatnie lata wyroku spędził w Twierdzy Szlisselburskiej. Na wolność wyszedł po rewolucji lutowej.
W II RP spełniał się jako parlamentarzysta, dbając w sejmie o ludzi biednych, poszkodowanych, potrzebujących pomocy. Wielokrotnie stawał w obronie swobód demokratycznych społeczeństwa, bronił więźniów politycznych. W działalności polityczno-społecznej przyświecała Pużakowi wizja Polski opartej na systemie demokracji parlamentarnej i sprawiedliwości społecznej. W końcu lat 30. coraz wyraźniej dostrzegał groźbę dla niepodległości Rzeczypospolitej ze strony III Rzeszy. Konsekwentnie odrzucał możliwość współpracy i jakiegokolwiek porozumienia z komunistami. W okresie międzywojennym ukształtowała się Jego pozycja w partii. Przez osiemnaście lat sprawował funkcję sekretarza generalnego CKW PPS. Bezwzględnie zwalczał wszelkie tendencje odśrodkowe i rozłamowe w PPS. Choć wielokrotnie oskarżany był o stosowanie metod dyktatorskich w sposobie sprawowania władzy partyjnej, to nigdy nie padła propozycja odsunięcia go od pełnionej funkcji.
Po wybuchu II wojny światowej ponownie zaangażował się w działalność niepodległościową. Wraz z najbliższym politycznym otoczeniem zadecydował o rozwiązaniu PPS i przejściu do konspiracji w ramach WRN (Wolność, Równość, Niepodległość). Podejmował wysiłki na rzecz konsolidacji niepodległościowego podziemia. Nie do przecenienia były starania Pużaka, które doprowadziły do utworzenia podziemnego parlamentu Polski Walczącej – Rady Jedności Narodowej. Dowodem zaufania działaczy niepodległościowych było powierzenie mu funkcji przewodniczącego Komisji Głównej RJN. Polskie władze na uchodźstwie brały pod uwagę Jego osobę w planach powołania następcy prezydenta RP. Skromność Pużaka sprawiła, że odmówił, nie widząc siebie w tej roli. Mimo sceptycznego stanowiska zaakceptował wybuch powstania w Warszawie i czynnie włączył się do działań.
Wielokrotnie apelował do aliantów o pomoc dla walczącego miasta. 27 marca 1945 r. został podstępnie aresztowany przez NKWD i przewieziony do Moskwy wraz z pozostałymi przywódcami Polskiego Państwa Podziemnego. Oskarżony o działalność na szkodę ZSRR, podczas pokazowego procesu szesnastu wykazał się nieugiętą postawą. Skazany na pięć lat więzienia, w skutek amnestii zwolniony w listopadzie 1945 r. powrócił do kraju. Ponownie podjął działalność niepodległościową, za którą zapłacił kolejnym aresztowaniem i procesem, tym razem przed sądem Polski Ludowej. W procesie przywódców PPS-WRN, 19 listopada 1948 r. skazany na dziesięć lat więzienia i konfiskatę całego majątku. Osadzony najpierw w więzieniu na warszawskim Mokotowie, a następnie w Rawiczu zaskarbił sobie szacunek i uznanie współwięźniów. Traktowany był z dużą atencją, jako nieugięty bojownik o niepodległą i suwerenną Polskę.
Zmarł 30 kwietnia 1950 r. w więziennym szpitalu. Okoliczności śmierci pozostają niewyjaśnione, ale wiele wskazuje na to, że na Pużaku dokonano politycznego mordu. Został pochowany na Starych Powązkach pod czujnym okiem tajniaków i funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego.
Zobacz także
- Podziękowania dla Pani Marii
Aktualności
Podziękowania dla Pani Marii
30 czerwca 2025 r. Pani Maria Moryc, nasza Główna Księgowa, zakończyła 8-letni okres pracy w Instytucie Pileckiego.
- Utracone dziedzictwo. Losy polskich dóbr kultury w czasie II wojny światowej
Aktualności
Utracone dziedzictwo. Losy polskich dóbr kultury w czasie II wojny światowej
Kwestia losów dóbr kultury podczas II wojny światowej, stanowiąc problem w skali międzynarodowej, dotyczy szczególnie Polski, podzielonej już we wrześniu 1939 roku na dwie strefy okupacyjne administrowane przez Trzecią Rzeszę i Związek Radziecki.
- Prezentacja raportu Centrum Lemkina dokumentującego rosyjskie zbrodnie na dzieciach
Aktualności
Prezentacja raportu Centrum Lemkina dokumentującego rosyjskie zbrodnie na dzieciach
26 czerwca 2025 r. zaprezentowaliśmy raport „Skradzione dzieciństwo. Zbrodnie przeciwko dzieciom popełnione przez wojska rosyjskie”, dokumentujący relacje świadków rosyjskich zbrodni na dzieciach.
- Konferencja "Formy zaangażowania kobiet w systemach autorytarnych i totalitarnych XX wieku – Polska na europejskim tle porównawczym (1919-1989)" | CALL FOR PAPERS
Aktualności
Konferencja "Formy zaangażowania kobiet w systemach autorytarnych i totalitarnych XX wieku – Polska na europejskim tle porównawczym (1919-1989)" | CALL FOR PAPERS
Zapraszamy do udziału w ogólnopolskiej konferencji naukowej organizowanej przez Instytutu Pileckiego na temat form zaangażowania kobiet w systemach autorytarnych i totalitarnych XX wieku.
- CALL FOR PAPERS: The 80th Anniversary of the Nuremberg Trial
Aktualności
CALL FOR PAPERS: The 80th Anniversary of the Nuremberg Trial
Zapraszamy do udziału w konferencji "Unknown Legacies of the Nuremberg Trial: Regional Approaches and Perspectives in East Central Europe".
- Raport „Skradzione dzieciństwo. Zbrodnie przeciwko dzieciom popełnione przez wojska rosyjskie” | Centrum Lemkina
Aktualności
Raport „Skradzione dzieciństwo. Zbrodnie przeciwko dzieciom popełnione przez wojska rosyjskie” | Centrum Lemkina
Raport zawiera świadectwa ponad 100 obywateli Ukrainy, w tym 12 dzieci, którzy ucierpieli lub byli świadkami zbrodni przeciwko dzieciom na różnych etapach działań wojennych i okupacyjnych podczas rosyjskiej agresji przeciwko Ukrainie w latach 2014-2023.
- Głosowanie w plebiscycie Wydarzenie Historyczne Roku 2024 | Akcja "Nigdy więcej!" nominowana do konkursu!
Aktualności
Głosowanie w plebiscycie Wydarzenie Historyczne Roku 2024 | Akcja "Nigdy więcej!" nominowana do konkursu!
Ruszyło głosowanie w 18. edycji Plebiscytu Wydarzenie Historyczne Roku. Wśród nominowanych inicjatywa „Nigdy więcej!” obejmująca wydarzenia upamiętniające 85. rocznicę wybuchu II wojny światowej, organizowana przez Instytut Pileckiego.
- Wilno | Pokaz filmu Grzegorza Czerniaka „Romuald Twardowski – kompozytor w zwierciadle muzyki”
Aktualności
Wilno | Pokaz filmu Grzegorza Czerniaka „Romuald Twardowski – kompozytor w zwierciadle muzyki”
5 czerwca 2025 r. w Ambasadzie Polskiej w Wilnie, z inicjatywy Instytutu Polskiego odbył się pokaz filmu „Romuald Twardowski – kompozytor w zwierciadle muzyki”, którego współautorem jest Grzegorza Czerniak, pracownik Instytutu Pileckiego.
- Upamiętnienie polskich ofiar II wojny światowej w Berlinie
Aktualności
Upamiętnienie polskich ofiar II wojny światowej w Berlinie
Upamiętnienie polskich ofiar II wojny światowej w Berlinie
- Rozmowy z władzami samorządu Rapperswil w Szwajcarii przyspieszyły
Aktualności
Rozmowy z władzami samorządu Rapperswil w Szwajcarii przyspieszyły
Rozmowy z władzami samorządu Rapperswil w Szwajcarii przyspieszyły
- Forum Polsko-Niemieckie 2025 | Dyskusja w berlińskim oddziale Instytutu Pileckiego
Aktualności
Forum Polsko-Niemieckie 2025 | Dyskusja w berlińskim oddziale Instytutu Pileckiego
„Wspólnota na trudne czasy” – pod takim tytułem, po siedmioletniej przerwie, powróciło Forum Polsko-Niemieckie.
- Dołącz do zespołu Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami!
Aktualności
Dołącz do zespołu Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami!
Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami ogłosił konkursy na stanowiska w dziedzinie nauk humanistycznych. Poszukiwani są profesorowie lub profesorki, adiunkci oraz chętni na stanowiska asystenta.