Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką | Premiera filmu „Dokąd sięga wzrok” - Instytut Pileckiego
Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką | Premiera filmu „Dokąd sięga wzrok”
24 marca 2025 roku, w małopolskim miasteczku Biecz, odbyła się premiera filmu „Dokąd sięga wzrok” autorstwa Aleksandry Kierety, zrealizowanego przez Instytut Pileckiego.
Wydarzenie miało miejsce w ramach obchodów Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Tego dnia wspominamy wszystkich obywateli polskich, którzy z narażeniem życia udzielali Żydom pomocy podczas niemieckiej okupacji.
„Dokąd sięga wzrok”
Film przedstawia historię Jadwigi Wędrychowicz mieszkanki Biecza, której przodkowie, Maria i Józef Pruchniewiczowie, podczas II wojny światowej przez 16 miesięcy w skrytce na strychu stajni, ukrywali rodzinę Blumów. Za tę pomoc Józef został aresztowany i przewieziony do siedziby Gestapo w Jaśle, skąd już nigdy nie powrócił. Po pewnym czasie jego nazwisko dostrzegł jeden z członków rodziny na niemieckim afiszu z listą wykonanych wyroków śmierci.
W 2008 roku Instytut Yad Vashem pośmiertnie uhonorował Józefa Pruchniewicza medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. W 2021 roku Instytut Pileckiego upamiętnił go w ramach programu „Zawołani po imieniu”.
Więcej o historii Józefa Pruchniewicza, jego rodziny oraz rodziny Blumów można przeczytać w relacji z uroczystości upamiętnieniających w 2021 roku (KLIKNIJ).

Bohaterka filmu stara się odtworzyć wydarzenia, które naznaczyły losy kilku pokoleń jej rodziny. Z każdym odkrytym fragmentem rodzinnej historii zaczyna dostrzegać to, co przez lata pozostawało niewidoczne: wielowymiarowe dzieje swojego miasteczka i ślady tych, którzy kiedyś je współtworzyli.
Czego możemy dowiedzieć się o sobie, odkrywając przeszłość własnej rodziny? Co sprawia, że odczuwamy silną więź z ludźmi, którzy odeszli na długo przed naszym urodzeniem? I jaką cenę bylibyśmy gotowi zapłacić w imię tego, co uważamy za słuszne? To pytania i refleksje, które towarzyszą widzom po obejrzeniu filmu.
Przed wieczornym pokazem fimu odbyła się uroczystość, podczas której starsza córka Marii i Józefa Pruchniewiczów, która wraz ze swoimi rodzicami ukrywała w domu rodzinę Blumów, Jadwiga Wędrychowicz (nazywała się tak samo jak jej wnuczka występująca w filmie), została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, w uznaniu za bohaterską postawę oraz niezwykłą odwagę w ratowaniu Żydów podczas II wojny światowej, a także za wybitne zasługi w obronie godności, człowieczeństwa i praw ludzkich.
Tego dnia zorganizowano dwa pokazy filmu. Jako pierwsza w kinie Farys zgromadziła się młodzież szkolna.
Cieszę się, że pierwszymi oglądającymi film o losach mojej rodziny jesteście właśnie wy, młodzi. Pewnie macie żyjące babcie, dziadków, prababcie. Zachęcam Was, żebyście ich pytali o historię waszej rodziny. Odkrywanie historii swojej rodziny to naprawdę fascynująca przygoda, którą sama przeżywam już kilkanaście lat. Jestem dumna, że Józef Pruchniewicz, który był działaczem kochającym to miasto, w taki sposób został upamiętniony – mówiła do zgromadzonych prawnuczka Józefa i Marii Pruchniewiczów, występująca w filmie Jadwiga Wędrychowicz.
Projekcji filmu dla uczniów towarzyszyło ogłoszenie wyników szkolnego konkursu plastycznego pt. „Ocalić od zapomnienia – synergia dwóch kultur”, objętego patronatem Instytutu Pileckiego. Odbyły się również warsztaty dla młodzieży, poświęcone tematyce przedstawionej w filmie.
Obecni w Bieczu przedstawiciele Instytutu Pileckiego, w tym zastępca dyrektora Łukasz Mieszkowski, złożyli kwiaty pod tablicą poświęconą Józefowi Pruchniewiczowi, która znajduje się przy Kolegiacie Bożego Ciała oraz na grobie Marii i Józefa Pruchniewiczów.
— Dzisiaj oddajemy cześć bohaterom, którzy – tak jak Józef Pruchniewicz – za wsparcie drugiego człowieka zapłacili najwyższą cenę, życia. Nie zapominamy również o ratowanych, a także o świadkach zbrodni i ich sprawcach. Tylko takie spojrzenie na historię daje pełny i uczciwy obraz tragedii oraz bohaterstwa Polaków ratujących Żydów w czasach Zagłady – mówił przed projekcją filmu zastępca dyrektora Instytutu Pileckiego, Łukasz Mieszkowski.

Ta historia zostanie we mnie na zawsze – przyznała Aleksandra Kiereta z Instytutu Pileckiego, autorka filmu. Dlaczego? Proszę spojrzeć na zdjęcie Józefa. Od tego się wszystko zaczęło. To niesamowite spojrzenie, w którym jest dużo ciepła, empatii, ale też taka hardość, wyzwanie rzucone losowi, rzucone fatum (…). W historii Józefa Pruchniewicza, w historii Biecza, znalazło się wszystko, elementy dramatu, kryminału, thrillera. Wystarczyło, że dałam się wciągnąć w tę opowieść – mówiła autorka filmu. To, że państwo dzisiaj są tutaj, świadczy o tym, że zło nie zwyciężyło. Ludziom, którzy odebrali życie Józefowi i ludności żydowskiej zależało na tym, żeby pamięć o nich została zatarta, żeby nie został po nich żaden ślad. Fakt, że ten film powstał, że Państwo poznają tę historię, świadczy o tym, że dobro, przyzwoitość i uczciwość zwyciężyły – zakończyła Aleksandra Kiereta.

Głos zabrała też Jadwiga Wędrychowicz, prawnuczka Józefa i Marii Pruchniewiczów: Szczątki tej historii poznaliśmy dzięki kochanej cioci Helci [młodsza córka państwa Pruchniewiczów – przyp. red.]. Stąd to wszystko się zaczęło. Niełatwo było połączyć wszystkie te elementy w jedną całość. Trzeba było szukać po różnych archiwach kościelnych, państwowych… Bardzo mi pomógł pan Krzysztof Przybyłowicz, który pokazywał jak i gdzie należy szukać. Z czasem uzbierało się dużo dokumentów, które nadal są gromadzone.

Współorganizatorem premiery filmu „Dokąd sięga wzrok" była Gmina Biecz.
Zobacz także
- Zaproszenie na otwarcie Domu Pamięci Obławy Augustowskiej – zapis konferencji prasowej
Aktualności
Zaproszenie na otwarcie Domu Pamięci Obławy Augustowskiej – zapis konferencji prasowej
10 lipca 2025 roku w siedzibie Instytutu Pileckiego w Augustowie odbyła się konferencja prasowa poświęcona otwarciu Domu Pamięci Obławy Augustowskiej, które odbędzie się 12 lipca.
- Oświadczenie
Aktualności
Oświadczenie
Z ogromnym oburzeniem przyjmujemy słowa Grzegorza Brauna kwestionujące istnienie komór gazowych w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i obozie zagłady Auschwitz-Birkenau.
- Dyrektor Instytutu Pileckiego składa zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa
Aktualności
Dyrektor Instytutu Pileckiego składa zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa
Dziś, 11 lipca 2025 r., prof. Krzysztof Ruchniewicz – Dyrektor Instytutu Pileckiego – złożył zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa do Prokuratury Rejonowej w Augustowie.
- Podziękowania dla Pani Marii
Aktualności
Podziękowania dla Pani Marii
30 czerwca 2025 r. Pani Maria Moryc, nasza Główna Księgowa, zakończyła 8-letni okres pracy w Instytucie Pileckiego.
- Utracone dziedzictwo. Losy polskich dóbr kultury w czasie II wojny światowej
Aktualności
Utracone dziedzictwo. Losy polskich dóbr kultury w czasie II wojny światowej
Kwestia losów dóbr kultury podczas II wojny światowej, stanowiąc problem w skali międzynarodowej, dotyczy szczególnie Polski, podzielonej już we wrześniu 1939 roku na dwie strefy okupacyjne administrowane przez Trzecią Rzeszę i Związek Radziecki.
- Prezentacja raportu Centrum Lemkina dokumentującego rosyjskie zbrodnie na dzieciach
Aktualności
Prezentacja raportu Centrum Lemkina dokumentującego rosyjskie zbrodnie na dzieciach
26 czerwca 2025 r. zaprezentowaliśmy raport „Skradzione dzieciństwo. Zbrodnie przeciwko dzieciom popełnione przez wojska rosyjskie”, dokumentujący relacje świadków rosyjskich zbrodni na dzieciach.
- Konferencja "Formy zaangażowania kobiet w systemach autorytarnych i totalitarnych XX wieku – Polska na europejskim tle porównawczym (1919-1989)" | CALL FOR PAPERS
Aktualności
Konferencja "Formy zaangażowania kobiet w systemach autorytarnych i totalitarnych XX wieku – Polska na europejskim tle porównawczym (1919-1989)" | CALL FOR PAPERS
Zapraszamy do udziału w ogólnopolskiej konferencji naukowej organizowanej przez Instytutu Pileckiego na temat form zaangażowania kobiet w systemach autorytarnych i totalitarnych XX wieku.
- CALL FOR PAPERS: The 80th Anniversary of the Nuremberg Trial
Aktualności
CALL FOR PAPERS: The 80th Anniversary of the Nuremberg Trial
Zapraszamy do udziału w konferencji "Unknown Legacies of the Nuremberg Trial: Regional Approaches and Perspectives in East Central Europe".
- Raport „Skradzione dzieciństwo. Zbrodnie przeciwko dzieciom popełnione przez wojska rosyjskie” | Centrum Lemkina
Aktualności
Raport „Skradzione dzieciństwo. Zbrodnie przeciwko dzieciom popełnione przez wojska rosyjskie” | Centrum Lemkina
Raport zawiera świadectwa ponad 100 obywateli Ukrainy, w tym 12 dzieci, którzy ucierpieli lub byli świadkami zbrodni przeciwko dzieciom na różnych etapach działań wojennych i okupacyjnych podczas rosyjskiej agresji przeciwko Ukrainie w latach 2014-2023.
- Głosowanie w plebiscycie Wydarzenie Historyczne Roku 2024 | Akcja "Nigdy więcej!" nominowana do konkursu!
Aktualności
Głosowanie w plebiscycie Wydarzenie Historyczne Roku 2024 | Akcja "Nigdy więcej!" nominowana do konkursu!
Ruszyło głosowanie w 18. edycji Plebiscytu Wydarzenie Historyczne Roku. Wśród nominowanych inicjatywa „Nigdy więcej!” obejmująca wydarzenia upamiętniające 85. rocznicę wybuchu II wojny światowej, organizowana przez Instytut Pileckiego.
- Wilno | Pokaz filmu Grzegorza Czerniaka „Romuald Twardowski – kompozytor w zwierciadle muzyki”
Aktualności
Wilno | Pokaz filmu Grzegorza Czerniaka „Romuald Twardowski – kompozytor w zwierciadle muzyki”
5 czerwca 2025 r. w Ambasadzie Polskiej w Wilnie, z inicjatywy Instytutu Polskiego odbył się pokaz filmu „Romuald Twardowski – kompozytor w zwierciadle muzyki”, którego współautorem jest Grzegorza Czerniak, pracownik Instytutu Pileckiego.
- Upamiętnienie polskich ofiar II wojny światowej w Berlinie
Aktualności
Upamiętnienie polskich ofiar II wojny światowej w Berlinie
Upamiętnienie polskich ofiar II wojny światowej w Berlinie