Album „Portrety” Adam Bałdych Quintet - efekt współpracy artysty z Instytutem Pileckiego | Premiera - Instytut Pileckiego

11 grudnia w Galerii Instytutu Pileckiego Dom Bez Kantów odbyło się śniadanie prasowe inaugurujące album muzyczny Adama Bałdycha.

W spotkaniu wzięli udział: prof. dr hab. Krzysztof Ruchniewicz - dyrektor Instytutu Pileckiego, Adam Bałdych - muzyk oraz Jakub Kiersikowski - kierownik departamentu kulturalno-komunikacyjnego w Instytucie Pileckiego.

Instytut Pileckiego, który bada i gromadzi materiały archiwalne na temat totalitaryzmu niemieckiego i sowieckiego, poszukując nowych form opowiadania o przeszłości zaprosił do współpracy Adama Bałdycha, znakomitego kompozytora i wirtuoza skrzypiec, aby poprzez swoją muzykę przybliżył doświadczenia świadków oraz ofiar II wojny światowej. Owocem tej współpracy są kompozycje, które zostały po raz pierwszy zaprezentowane 21 września (Międzynarodowy Dzień Pokoju) w Studiu Koncertowym Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego w Warszawie, podczas koncertu w ramach akcji „Nigdy więcej!” upamiętniającej 85. rocznicę wybuchu drugiej wojny światowej.

 – To co Państwo otrzymają (red. album „Portrety”) to efekt konfrontacji z tradycyjnym, choć bardzo zróżnicowanym źródłem historycznym a muzyką - tzn. jest to przykład w jaki odmienny sposób można przetworzyć materiał historyczny. Instytut naukowo badawczy zajmujący się bardzo trudnymi tematami związanymi z ludzkimi losami w XX wieku, zwłaszcza w okresie funkcjonowania systemów totalitarnych, autorytarnych to temat, który już z definicji już bardzo trudny. Dzisiaj jesteśmy też konfrontowani z różnego rodzaju sytuacjami, które przypominają nam wcześniejsze okresy, tym bardziej więc ta muzyka - próba muzycznego zmierzenia się z niełatwymi materiałami - może być dla odbiorcy ważna, ułatwiająca odbiór trudnego w końcu przekazu. Być może stanie się dla nas kluczem, by zrozumieć lepiej współczesny czas, by wyciągać z przeszłości przydatne wnioski. Być może muzyka będzie dla nas zachętą, aby pewne rzeczy sobie przypomnieć albo pogłębić. Dobrze się stało, że Instytut badawczy - a takim jest Instytut Pileckiego - podjął się takiego nieoczywistego wyzwania, jakim jest album muzyczny „Portrety”. Mamy nadzieję, że dzięki tej muzyce będziemy mogli zachęcić do poznawania historii w intrygujący sposób. Być może będzie to nowy kanał docierania z przekazem o pracach Instytutu do szerszej publiczności. – powiedział prof. dr hab. Krzysztof Ruchniewicz, dyrektor Instytutu Pileckiego.

„Portrety” są próbą uchwycenia tego, co z większą niż słowa precyzją wyraża język sztuki: otaczającego nas świata, obrazu naszych czasów oraz kondycji człowieka. Album jest swego rodzaju manifestem przeciw wojnie, wyrazistym i dostrzegalnym apelem o zakończenie konfliktów, jak ten toczący się tuż za naszą wschodnią granicą. Kompozycje przywołują różnorodne doświadczenia wojenne, które są wspólne dla ofiar XX-wiecznych i współczesnych interwencji zbrojnych: dylematy w obliczu trudnych wyborów, dążenie do szczęścia, cierpienie i stratę, czy tęsknotę za wolnością.

 – Kiedy otrzymałem propozycję, żeby zmierzyć się z materiałami historycznymi, odkryłem, że to jest temat, którym nigdy się nie zajmowałem, byłem ciekawy co się wydarzy. Otrzymałem materiały, które są zapiskami, są treścią, którą zacząłem przyswajać. Odczytałem w tych materiałach opowieści ludzi, którzy zostali postawieni w sytuacjach, w których nie wiem jak ja bym się zachował na ich miejscu. I to zderzenie z autentyczną historią tych ludzi wywołało we mnie bardzo dużo emocji i przywołało poczucie, że my dzisiaj sami zmagamy się z różnymi zagrożeniami. (…) Te historie pozwoliły wydobyć ze mnie  to, co ja przeżywam w dzisiejszych czasach, stawiały pytania – czym dla mnie jest ten niepokój? czym są czasy, które bardzo szybko się zmieniają? – mówił podczas spotkania Adam Bałdych. –  A muzyka jest taką piękną formą wypowiedzi, która przywołuje emocje, daje je przeżyć i jest uniwersalna. Bo to jakie ja emocje przeżywam nie znaczy, że takie emocje poczuje słuchacz. Wiem, że w tych historiach jest dużo prawdy, którą chciałem opowiedzieć w „Portretach”. Ten album to też portret o tych osobach, portret o naszych czasach, to portret o samym człowieku, stąd pierwszy utwór albumu nosi tytuł "Genesis". Bo te wybory, te moralne dylematy, które mieli ludzi wtedy, towarzyszą nam dzisiaj.

Instytut Pileckiego udostępnił artyście szereg archiwaliów: nagrania filmowe ze świadkami historii, skany zeznań ze strony Zapisy Terroru, a także materiały dotyczące aktualnych projektów badawczych, takich jak „Paszporty życia” (wspólna akcja polskich dyplomatów rezydujących w Bernie oraz środowisk żydowskich, której celem było ratowanie Żydów przed Zagładą). Tematyka przekazanych relacji nawiązywała m.in. do pacyfikacji w Michniowie, ukrywania Żydów przez Polaków, Rzezi Woli czy roli orkiestry obozowej w KL Auschwitz. Z kolei wybrane notacje „Świadków epoki” dotyczyły deportacji Polaków na Syberię, obozu Auschwitz-Birkenau, niemieckiego obozu dla dzieci w Łodzi oraz pacyfikacji Dąbrowy Dolnej. O tym wszystkim opowiedziały osoby, które piekło tamtych miejsc i wydarzeń przeżyły jako dzieci. Adam Bałdych uzupełnia źródło poszukiwań o opublikowane w 1967 roku „Gry Oświęcimskie”, wspomnienia kompozytora Szymona Laksa.

 – Jako instytut zajmujący się historią, zajmujący się opracowywaniem archiwów i interpretacją źródeł szukaliśmy sposobu, żeby nadać historii znaczenie, żeby była ona ważna nie tylko dla tych, którzy ją uprawiają - czyli dla badaczy, naukowców - ale aby trafiła do szerokiego odbiorcy, aby miała znaczenie dla różnorodnego odbiorcy. To kwestia fenomenu przeżywania. Historie stają się nam bliskie dzięki emocjom, które wywołują. I właśnie ten komponent emocjonalny stał się źródłem wyboru i decyzji o podjęciu realizacji projektu z Adamem Bałdychem, który od lat zajmuje się improwizację muzyczną. Chcieliśmy aby to właśnie on wydobył drzemiące w tych historiach treści, postawił sobie pytania, skonfrontował się z tym historiami, a emocje, które uruchomią, spróbował przekazać nowymi środkami. Chcieliśmy tym przeżyciem emocjonalnym opowiadać i zarażać tych, którzy będą tej muzyki słuchać – wyjaśnił podczas spotkania Jakub Kiersikowski z Instytutu Pileckiego.

„Portrety” Adam Bałdych Quintet – LP i CD

Prace nad kompozycjami przebiegały bardzo intensywnie. Jako artysta nie mógłbym przejść wobec takich relacji obojętnie. Mimo że znałem je ze szkoły, z opowiadań dziadków, to jestem tym pokoleniem, które jest zdystansowane do takich treści, a tutaj wywołały one we mnie na nowo całą masę przeżyć. Muzyka wylała się sama. Napisałem więcej utworów niż chciałem, niż się spodziewałem (...). Nie napisałem jeszcze tak obszernego materiału muzycznego na płytę i musiałem kilka utworów muzycznych odrzucić.

W taki sposób powstało 17 utworów muzycznych (15 kompozycji „bazowych”, a także 2 „bonus tracki” – po jednym na winyl oraz płytę CD - premiera zaplanowana została na styczeń 2025).

Adam Bałdych wraz ze swoim kwintetem porusza się na granicy muzyki jazzowej i poważnej, czerpiąc z Polskiej muzyki tradycyjnej, która stała się dla lidera wielkim źródłem inspiracji i zbudowała rozpoznawalny surowy i ekspresyjny ton skrzypiec. Jego zespół eksperymentuje z brzmieniem, używając orkiestrowego instrumentarium i stawiając na wzajemny dialog. W najbardziej dynamicznych fragmentach kwintet przygotowuje grunt dla wymownej ciszy i ekspozycji niuansów swoich sonorystycznych poszukiwań. Do projektu "Portrety" Adam Bałdych zaprasza wyjątkowych artystów i prawdziwe osobowości: pianistę Sebastiana Zawadzkiego, saksofonistę Marka Konarskiego, kontrabasistę Andrzeja Święsa i perkusistę Dawida Fortunę. Większość z nich współpracowała już z Bałdychem przy poprzednich albumach: "Sacrum Profanum", “Legend” czy "Poetry", budując organiczne brzmienie kwintetu. Muzycy rozumieją się doskonale, przejmując gesty, rozwijając pomysły i wzajemnie uzupełniającą się narrację. Ich muzyka jest pełna wysublimowanych emocji, wyrażających nastroje współczesnego świata, próbując w ten sposób uchwycić nienamacalny obraz człowieka - jego pragnienia i rozterki oraz sportretować otaczający świat.

Adam Bałdych zaprosił do projektu wokalistów Kari Sál i Piotra Odoszewskiego, którzy wykonując utwór „Niebo złote ci otworzę” do słów wiersza Krzysztofa Kamila Baczyńskiego składają hołd poecie i Powstańcom Warszawy.

Wideoklipy

Album „Portrety” promuje sześć klipów, z których dwa („Tree of knowledge” oraz „Genesis”) zostały już udostępnione na kanałach Instytutu Pileckiego oraz Adama Bałdycha na YouTube. Kolejne cztery utwory będą mieć swoje premiery w grudniu i styczniu (szczegóły poniżej).

„Tree of knowledge” https://www.youtube.com/watch?v=-gIA8wR27zc

Przemijanie uzmysławia nam, że – choć stworzeni na obraz i podobieństwo – nie jesteśmy wierną kopią Boga. Czy wiedza, którą zdobywamy od początku po kres istnienia, jest naszym przekleństwem czy błogosławieństwem? A może to, jak z niej korzystamy, najlepiej świadczy o naszej prawdziwej naturze? Konsekwencje wolnej woli, wybory między dobrem a złem i decyzje kształtujące rzeczywistość – w utworze odnajdziemy te uniwersalne dylematy stanowiące treść ludzkiego życia.

„Genesis” https://www.youtube.com/watch?v=xrnQH-30J80

W czasie, gdy potrzebujemy jedności o wiele bardziej niż kiedykolwiek, wołanie o pokój musi być wyraziste i zauważalne. „Genesis” to początek, przypomnienie podstawowej prawdy o tym, że życie każdego człowieka jest największą wartością. Utwór ma charakter manifestu przeciwko wojnie: skłania do refleksji nad naszą jednostkową i zbiorową odpowiedzialnością za wspieranie pokoju na świecie.

„Lullaby for Ulma Family” LULLABY FOR ULMA FAMILY - Adam Bałdych Quintet - YouTube

Spokojna, rytmiczna, harmonijna – dzięki takiej melodii nawet najczarniejsza noc wcale nie jest straszna. W tych krótkich chwilach tuż przed snem, usypiane przez kojący głos mamy i ciepłą skórę jej ramion, dziecko czuje się najbardziej kochane. Jakie kołysanki śpiewała swoim synkom i córeczkom Wiktoria Ulma? Co nuciła, głaszcząc się po brzuchu w oczekiwaniu na siódme maleństwo? Wiktoria, Józef i ich dzieci od lat spoczywają w pokoju: 24 marca 1944 roku Niemcy rozstrzelali całą rodzinę za ukrywanie Żydów.

„Lulaby for Ulma Family” to najlepszy dowód na to, że w pamięci świata zapisują się nie tylko doniosłe wydarzenia – wojny, kataklizmy czy kryzysy – ale i ludzie kierujący się miłością, troską oraz odpowiedzialnością. Historia zbyt rzadko się o nich upomina, a przecież w losach tych osób możemy przejrzeć się jak w zwierciadle. Jak postąpiłbym na ich miejscu? Czy zaryzykowałbym swoje życie, aby uratować drugiego człowieka? Gdzie są granice człowieczeństwa? Emocje uchwycone w „Portretach” zyskują nowy wymiar z perspektywy zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia. Winyl z kompozycjami Adama Bałdycha, zainspirowanymi archiwalnymi dokumentami przekazanymi artyście przez Instytut Pileckiego, z pewnością będzie wyjątkowym prezentem dla bliskiej nam osoby.

Album „Portrety” Adam Bałdych Quintet

- sprzedaż stacjonarna - Galeria Domu Bez Kantów, ul. Krakowskie Przedmieście 11, Warszawa

- sprzedaż online (styczeń) sklepie internetowy Instytutu Pileckiego Adam Bałdych – Portraits (winyl) Instytut Pileckiego

Baza internetowa Zapisy Terroru: Instytut Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego

Daty premier pozostałych klipów:
10.01 – Canon
22.01 – Bonus Track: Niebo złote ci otworzę
31.01 – Protest Song

O autorze

ADAM BAŁDYCH (ur.18.05.1986) - skrzypek i kompozytor, zdobył uznanie jako znakomity improwizator, odkrywający kompletnie nowe przestrzenie dla wiolinistyki, jak również autentyczna osobowość. Ceniony jest za kreatywność na polu jazzu i wykonawstwa muzyki współczesnej, twórcze łączenie obu tych dziedzin oraz za wielką wyrazistość swoich muzycznych interpretacji. “Adam Bałdych redefiniuje pojęcie skrzypiec” - pisał brytyjski The Guardian. Wtóruje mu niemiecki Frankfurter Allgemeine Zeitung: „Bez wątpienia Adam jest najbardziej rozwiniętym technicznie skrzypkiem żyjącym w naszych czasach. Możemy spodziewać się po nim wszystkiego.” Nazywany „cudownym dzieckiem skrzypiec”, karierę rozpoczął w wieku 14 lat. Szybko został okrzyknięty innowatorem, łączącym dokonania muzyki poważnej i współczesnego języka skrzypcowego z talentem improwizatorskim. W krótkim czasie stworzył własny styl, który stał się inspiracją dla nowej generacji improwizujących skrzypków. Otrzymał liczne nagrody i wyróżnienia, w tym: Grand Prix i nagrodę indywidualną festiwalu „Jazz nad Odrą” (2006), ECHO Jazz (2012) oraz Preis der deutschen Schallplattenkritik 2024 – nagrody niemieckiego przemysłu muzycznego. Został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, odznaką honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej” oraz medalem Gloria Artis. Swoją muzykę prezentował na najważniejszych festiwalach jazzowych, koncertując m.in. w Polsce, Niemczech, Korei Południowej, Chinach, Japonii, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Austrii, Islandii, Portugalii, Azerbejdżanie, Holandii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Włoszech, Hiszpanii i Indonezji. Koncertuje i nagrywa z wybitnymi artystami, takimi jak Paolo Fresu, Yaron Herman, Joachim Kuhn, Agata Szymczewska, Leszek Możdżer, Helge Lien, Aaron Parks, Lars Danielsson, Nils Landgren, Iiro Rantala, Marius Neset, Jacob Karlzon czy Billy Cobham. Adam Bałdych coraz częściej zwraca się w stronę klasycznej twórczości kompozytorskiej, pisząc na zamówienie renomowanych orkiestr, m.in: "Antiphona" dla Orkiestry Muzyki Nowej (2016), "Early Birds Symphony” dla orkiestry AUKSO, „Concerto Galante” na zamówienie Stuttgarter Kammerorchester,”Kuyawiak" napisany dla PWM czy „Kurhanek Maryli”, napisany na skrzypce, chór i orkiestrę smyczkową, prawykonany z AUKSO i Chórem Polskiego Radia. Brał udział w nagraniach blisko 20 płyt. Najnowsze to: ”Passacaglia” nagrana w duecie z Leszkiem Możdżerem, "Legend" - nagrany wraz z Adam Bałdych Quintet i skrzypaczką Agatą Szymczewską, czy "Poetry" - nagrany wspólnie z wybitnym włoskim trębaczem Paolo Fresu oraz „Laeta Mundus” z Ensemble Peregrina z Bazylei.