„Pamiętam (…) To było coś niezwykłego. Nad bramami wisiały biało-czerwone flagi" - Instytut Pileckiego
„Pamiętam (…) To było coś niezwykłego. Nad bramami wisiały biało-czerwone flagi"
Powstanie Warszawskie - dla Polaków symbol wytrwałości i męstwa w walce o niepodległość.
W sierpniu i wrześniu 1944 r. Warszawa była polem – bezprecedensowej w dziejach II wojny światowej – bitwy między siłami polskiego podziemia a niemiecką machiną wojenną. 63 dni powstańczej walki, w tym bój na Woli i Starym Mieście w sierpniu oraz na Czerniakowie i Mokotowie we wrześniu, przeszły do legendy polskiego oręża.
Powstanie Warszawskie to największa operacja militarna Armii Krajowej i największa bitwa stoczona podczas II wojny światowej przez organizację podziemną z wojskami okupacyjnymi.
Aleksander Wiechowski (ur. 1934 w Warszawie) mieszkał z rodziną w kamienicy przy Chmielnej 26. Powstanie Warszawskie spędził na Śródmieściu, m.in. roznosząc prasę powstańczą po okolicznych ulicach i barykadach. Opowiada o życiu codziennym powstańczej Warszawy z perspektywy 10-latka, bombardowaniach, opiece nad rannym żołnierzem niemieckim, powstańcach wychodzących z kanałów oraz o opuszczeniu miasta po kapitulacji.
Wybiegliśmy z domu na ulicę. I był ten cudowny moment. To było coś niezwykłego. Nad bramami wisiały biało-czerwone flagi – wspomina pierwsze dni Powstania Warszawskiego w relacji nagranej dla kanału „Świadkowie Epoki” Instytutu Pileckiego.
Ginęliśmy. Ginęli tacy wspaniali ludzie, odważni, mądrzy – opowiada Halina Jędrzejewska (ur. 1926 w Warszawie), ps. „Sławka”. Sanitariuszka w Zgrupowaniu Radosław. Opowiada historię znajomego chłopaka, sympatii swojej koleżanki, który w okupowanej Warszawie nagle zniknął pod pozorem handlu mięsem. Jej ojciec zdziwił się, że taki porządny chłopak, zamiast działać w konspiracji, zajmuje się kupnem i sprzedażą. W dniu wybuchu powstania Halina Jędrzejewska spotkała go jednak w oddziale powstańczym i dowiedziała się, że pod przykrywką handlu mięsem działał już dłuższy czas w podziemiu. Następnie Halina Jędrzejewska wspomina walki na Stawkach, m.in. jak zmusiła dwóch cywilów do transportu rannego kolegi. Udało się go zanieść do szpitala polowego, jednak wkrótce zmarł, a Halina Jędrzejewska była ostatnią rozmawiającą z nim osobą.
Powstanie Warszawskie w archiwach Instytutu Pileckiego
Świadectwa Pana Aleksandra Wiechowskiego i Pani Haliny Jędrzejewskiej są częścią cyfrowych zbiorów archiwalnych Instytutu Pileckieo.
Więcej relacji świadków Powstania znaleść można w archiwum historii mówionej Instytutu pt. „Świadkowie Epoki”. Ale nie tyko tam!
W stworzonej przez Instytut internetowej bazie „Zapisy Terroru”, która stanowi jeden z największych zbiorów świadectw ludności cywilnej okupowanej Europy, znajdą Państwo ponad tysiąc pisemnych relacji mieszkańców stolicy, którzy byli świadkami tamtych wydarzeń.
Dokumenty i relacje dotyczące Powstania Warszawskiego można też obejrzeć w Archiwum Pileckiego. Archiwum gromadzi i udostępnia archiwalia w wersji cyfrowej z całego świata (m. in. z Wielkiej Brytanii, USA, Australii, czy Szwajcarii. Tylko z niemieckich archiwów pozyskano 5 mln skanów). Archiwum Pileckiego jest jednym z czterech miejsc na świecie, które udostępnia dokumenty ONZ odsłaniające kulisy powstawania komisji ds. zbrodni niemieckich (United Nations War Crimes Commission – UNWCC), która stworzyła podstawy do procesów norymberskich. Jest to wyjątkowy zbiór składający się z blisko pół miliona stron dokumentów. Są to akty oskarżenia przeciwko zbrodniarzom wojennym lub osobom podejrzewanym o przestępstwa przeciwko prawom narodów (w tym na temat von dem Bacha-Zelewskiego), a także relacje świadków, protokoły, sprawozdania i różnego rodzaju materiały pomocnicze.
Zobacz także
- Lista Ładosia będzie częścią bazy Holocaust Survivor and Victim Names
Aktualności
Lista Ładosia będzie częścią bazy Holocaust Survivor and Victim Names
Trwają prace nad włączeniem nazwisk z Listy Ładosia do bazy Holocaust Survivor and Victim Names, stworzonej przez Muzeum Holocaustu w Waszyngtonie. Jest to jedna z największych baz dokumentujących losy ofiar oraz ocalałych z Zagłady.
- The Ładoś List - książka do pobrania
Aktualności
The Ładoś List - książka do pobrania
Anglojęzyczna wersja pierwszej edycji publikacji "Lista Ładosia" jest dostępna za darmo poniżej.
- "Massaker von Wola" | Zeznania świadków rzezi Woli po niemiecku
Aktualności
"Massaker von Wola" | Zeznania świadków rzezi Woli po niemiecku
Na sierpień 2024 roku przypada 80. rocznica rzezi Woli. Polecamy nowości wydawnicze i inne publikacje Instytutu Pileckiego dotyczące tych tragicznych wydarzeń.
- Uroczystości pod Pomnikiem Pomordowanych Mieszkańców Woli
Aktualności
Uroczystości pod Pomnikiem Pomordowanych Mieszkańców Woli
5 sierpnia delegacja Instytutu Pileckiego złożyła hołd Ofiarom, biorąc udział w obchodach pod pomnikiem "Pamięci 50 Tysięcy Mieszkańców Woli Zamordowanych przez Niemców podczas Powstania Warszawskiego 1944".
- "Liczby zwłok nie umiem określić” | Rzeź Woli w relacjach naocznych świadków
Aktualności
"Liczby zwłok nie umiem określić” | Rzeź Woli w relacjach naocznych świadków
Prezentujemy fragmenty kilku zeznań - ze zbioru liczącego 139. relacji - świadków rzezi Woli, złożonych przed Główną Komisją Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce, dostępnych w całości on-line w archiwach Instytutu Pileckiego.
- Instytut Pileckiego oddaje hołd Powstańcom | 80. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego
Aktualności
Instytut Pileckiego oddaje hołd Powstańcom | 80. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego
1 sierpnia przedstawiciele Instytutu Pileckiego uczcili pamięć Powstańców Warszawy.
- Którą z naszych książek zabierasz na wakacje? | Wakacyjny konkurs na FB
Aktualności
Którą z naszych książek zabierasz na wakacje? | Wakacyjny konkurs na FB
Lato w pełni, a my przygotowaliśmy dla Was KONKURS na FB, który potrwa do końca wakacji!
- "Lato w mieście" z Instytutem Pileckiego
Aktualności
"Lato w mieście" z Instytutem Pileckiego
Podczas wakacji uczniom szkół podstawowych proponujemy zajęcia, zabawy i gry edukacyjne prezentujące m.in. symbole narodowe, postawy bohaterskie oraz tajniki warsztatu historyka.
- 12 lipca - Dzień pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej | Obchody 79. rocznicy
Aktualności
12 lipca - Dzień pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej | Obchody 79. rocznicy
12 lipca w Augustowie odbyły się uroczystości upamiętniające Ofiary największej zbrodni dokonanej przez Sowietów na Polakach po II wojnie światowej.
- Obchody 79. rocznicy Obławy Augustowskiej | Fotorelacja z koncertu LIPCOWI'45
Aktualności
Obchody 79. rocznicy Obławy Augustowskiej | Fotorelacja z koncertu LIPCOWI'45
Wydarzenie, na które czekamy cały rok! W sobotę 6 lipca po raz trzeci odbył się w Augustowie na Błoniach rzeki Netty wyjątkowy koncert LIPCOWI '45 inaugurujący obchody 79. rocznicy Obławy Augustowskiej.
- Otwarcie wystawy "Polish Paratroopers in Operation Market Garden" w Oosterbeek w Holandii
Aktualności
Otwarcie wystawy "Polish Paratroopers in Operation Market Garden" w Oosterbeek w Holandii
W Airborne Museum w Oosterbeek w Holandii 6 lipca 2024 r. odbył się wernisaż plenerowej wystawy poświęconej udziałowi polskich spadochroniarzy w operacji powietrznodesantowej Market-Garden, której 80. rocznica przypada we wrześniu tego roku.
- NOWOŚĆ! "Okupowane gospodarki. Historia ekonomiczna Europy okupowanej przez nazistów 1939–1945"
Aktualności
NOWOŚĆ! "Okupowane gospodarki. Historia ekonomiczna Europy okupowanej przez nazistów 1939–1945"
Publikacja należy do najważniejszych w ostatnich dekadach pozycji monograficznych poświęconych ekonomicznym zagadnieniom okresu II wojny światowej. Jej lektura pobudza zainteresowanie tematem, zachęca do stawiania pytań, skłania do refleksji.