„Pamiętam (…) To było coś niezwykłego. Nad bramami wisiały biało-czerwone flagi" - Instytut Pileckiego
„Pamiętam (…) To było coś niezwykłego. Nad bramami wisiały biało-czerwone flagi"
Powstanie Warszawskie - dla Polaków symbol wytrwałości i męstwa w walce o niepodległość.
W sierpniu i wrześniu 1944 r. Warszawa była polem – bezprecedensowej w dziejach II wojny światowej – bitwy między siłami polskiego podziemia a niemiecką machiną wojenną. 63 dni powstańczej walki, w tym bój na Woli i Starym Mieście w sierpniu oraz na Czerniakowie i Mokotowie we wrześniu, przeszły do legendy polskiego oręża.
Powstanie Warszawskie to największa operacja militarna Armii Krajowej i największa bitwa stoczona podczas II wojny światowej przez organizację podziemną z wojskami okupacyjnymi.

Aleksander Wiechowski (ur. 1934 w Warszawie) mieszkał z rodziną w kamienicy przy Chmielnej 26. Powstanie Warszawskie spędził na Śródmieściu, m.in. roznosząc prasę powstańczą po okolicznych ulicach i barykadach. Opowiada o życiu codziennym powstańczej Warszawy z perspektywy 10-latka, bombardowaniach, opiece nad rannym żołnierzem niemieckim, powstańcach wychodzących z kanałów oraz o opuszczeniu miasta po kapitulacji.
Wybiegliśmy z domu na ulicę. I był ten cudowny moment. To było coś niezwykłego. Nad bramami wisiały biało-czerwone flagi – wspomina pierwsze dni Powstania Warszawskiego w relacji nagranej dla kanału „Świadkowie Epoki” Instytutu Pileckiego.
Ginęliśmy. Ginęli tacy wspaniali ludzie, odważni, mądrzy – opowiada Halina Jędrzejewska (ur. 1926 w Warszawie), ps. „Sławka”. Sanitariuszka w Zgrupowaniu Radosław. Opowiada historię znajomego chłopaka, sympatii swojej koleżanki, który w okupowanej Warszawie nagle zniknął pod pozorem handlu mięsem. Jej ojciec zdziwił się, że taki porządny chłopak, zamiast działać w konspiracji, zajmuje się kupnem i sprzedażą. W dniu wybuchu powstania Halina Jędrzejewska spotkała go jednak w oddziale powstańczym i dowiedziała się, że pod przykrywką handlu mięsem działał już dłuższy czas w podziemiu. Następnie Halina Jędrzejewska wspomina walki na Stawkach, m.in. jak zmusiła dwóch cywilów do transportu rannego kolegi. Udało się go zanieść do szpitala polowego, jednak wkrótce zmarł, a Halina Jędrzejewska była ostatnią rozmawiającą z nim osobą.
Powstanie Warszawskie w archiwach Instytutu Pileckiego
Świadectwa Pana Aleksandra Wiechowskiego i Pani Haliny Jędrzejewskiej są częścią cyfrowych zbiorów archiwalnych Instytutu Pileckieo.
Więcej relacji świadków Powstania znaleść można w archiwum historii mówionej Instytutu pt. „Świadkowie Epoki”. Ale nie tyko tam!
W stworzonej przez Instytut internetowej bazie „Zapisy Terroru”, która stanowi jeden z największych zbiorów świadectw ludności cywilnej okupowanej Europy, znajdą Państwo ponad tysiąc pisemnych relacji mieszkańców stolicy, którzy byli świadkami tamtych wydarzeń.
Dokumenty i relacje dotyczące Powstania Warszawskiego można też obejrzeć w Archiwum Pileckiego. Archiwum gromadzi i udostępnia archiwalia w wersji cyfrowej z całego świata (m. in. z Wielkiej Brytanii, USA, Australii, czy Szwajcarii. Tylko z niemieckich archiwów pozyskano 5 mln skanów). Archiwum Pileckiego jest jednym z czterech miejsc na świecie, które udostępnia dokumenty ONZ odsłaniające kulisy powstawania komisji ds. zbrodni niemieckich (United Nations War Crimes Commission – UNWCC), która stworzyła podstawy do procesów norymberskich. Jest to wyjątkowy zbiór składający się z blisko pół miliona stron dokumentów. Są to akty oskarżenia przeciwko zbrodniarzom wojennym lub osobom podejrzewanym o przestępstwa przeciwko prawom narodów (w tym na temat von dem Bacha-Zelewskiego), a także relacje świadków, protokoły, sprawozdania i różnego rodzaju materiały pomocnicze.
Zobacz także
- Upamiętnienie polskich ofiar II wojny światowej w Berlinie
Aktualności
Upamiętnienie polskich ofiar II wojny światowej w Berlinie
Upamiętnienie polskich ofiar II wojny światowej w Berlinie
- Rozmowy z władzami samorządu Rapperswil w Szwajcarii przyspieszyły
Aktualności
Rozmowy z władzami samorządu Rapperswil w Szwajcarii przyspieszyły
Rozmowy z władzami samorządu Rapperswil w Szwajcarii przyspieszyły
- Forum Polsko-Niemieckie 2025 | Dyskusja w berlińskim oddziale Instytutu Pileckiego
Aktualności
Forum Polsko-Niemieckie 2025 | Dyskusja w berlińskim oddziale Instytutu Pileckiego
„Wspólnota na trudne czasy” – pod takim tytułem, po siedmioletniej przerwie, powróciło Forum Polsko-Niemieckie.
- Dołącz do zespołu Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami!
Aktualności
Dołącz do zespołu Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami!
Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami ogłosił konkursy na stanowiska w dziedzinie nauk humanistycznych. Poszukiwani są profesorowie lub profesorki, adiunkci oraz chętni na stanowiska asystenta.
- Konkurs na stanowisko profesora lub profesora Instytutu w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/1/2025)
Aktualności
Konkurs na stanowisko profesora lub profesora Instytutu w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/1/2025)
- Konkurs na dwa stanowiska asystenta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/2/2025)
Aktualności
Konkurs na dwa stanowiska asystenta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/2/2025)
- Konkurs na stanowisko adiunkta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/3/2025)
Aktualności
Konkurs na stanowisko adiunkta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/3/2025)
- Konkurs na stanowisko adiunkta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/4/2025)
Aktualności
Konkurs na stanowisko adiunkta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/4/2025)
- Konkurs na dwa stanowiska adiunkta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/5/2025)
Aktualności
Konkurs na dwa stanowiska adiunkta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/5/2025)
- Konkurs na stanowisko adiunkta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/6/2025)
Aktualności
Konkurs na stanowisko adiunkta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/6/2025)
- Konkurs na trzy stanowiska adiunkta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/7/2025)
Aktualności
Konkurs na trzy stanowiska adiunkta w dziedzinie nauk humanistycznych (OBNT/003/7/2025)
- Konferencja "Oswajanie rewolucji: doświadczenia społeczeństw Polski i Europy Środkowej w latach 1945-1989 r." | CALL FOR PAPERS
Aktualności
Konferencja "Oswajanie rewolucji: doświadczenia społeczeństw Polski i Europy Środkowej w latach 1945-1989 r." | CALL FOR PAPERS
Zapraszamy do udziału w konferencji "Oswajanie rewolucji: doświadczenia społeczeństw Polski i Europy Środkowej w latach 1945-1989 r.", która odbędzie się w dniach 17-18 października 2025 w Warszawie.