Aktualność

Instytut Pileckiego zakończył pracę nad publikacją „Lista Ładosia. Spis osób, na których nazwiska w okresie II wojny światowej zostały wystawione paszporty latynoamerykańskie przez Poselstwo RP i organizacje żydowskie w Szwajcarii”.

Opracowanie to jest pierwszą próbą odtworzenia nazwisk posiadaczy dokumentów, które symbolicznie nazwano „paszportami życia”.

Podczas II wojny światowej nieformalna grupa, składająca się z przedstawicieli poselstwa RP w Bernie, a także działaczy organizacji żydowskich, współdziałała w celu ratowania polskich i europejskich Żydów. Począwszy od 1941 r. aż do końca 1943 r. jej członkowie nielegalnie kupowali, sporządzali i dostarczali osobom zagrożonym Zagładą sfałszowane dokumenty  oraz poświadczenia obywatelstwa czterech państw Ameryki Południowej i Środkowej. Paszporty Paragwaju, Hondurasu, Haiti i Peru chroniły ich właścicieli przed wywózką do obozów śmierci na terenach okupowanych przez III Rzeszę. Oprócz Aleksandra Ładosia, który jako szef polskiej placówki w Bernie był naturalnym liderem grupy, w akcję paszportową byli zaangażowani jeszcze: Stefan Jan Ryniewicz, Konstanty Rokicki, Juliusz Kühl, Abraham Silberschein, Chaim Eiss.

Naukowcy z Instytutu Pileckiego sporządzili listę osób, których objęła „akcja paszportowa”. Część z nich przeżyła wojnę, niektórych nie udało się uratować, a losy wielu pozostają nieznane. Lista została opatrzona obszernym komentarzem na temat działalności grupy Ładosia, a także analizą statystyczną zgromadzonego materiału. Prace badawcze prowadzili wspólnie pracownicy Ambasady RP w Bernie i Instytutu Pileckiego, przy wsparciu innych instytucji: IPN, ŻIH, a także Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu.

W 2019 r. Instytut Pileckiego zorganizował wystawę „Paszporty życia” poświęconą grupie Ładosia, wykorzystując dokumenty udostępnione przez Ambasadę RP w Szwajcarii oraz materiały Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. Ekspozycja była prezentowana m.in. Ambasadzie RP w Bernie, w warszawskim Belwederze oraz Muzeum Ulmów w Markowej. Zwieńczeniem działań instytutu na rzecz uhonorowania grupy była uroczysta gala, podczas której prezydent Andrzej Duda odznaczył wszystkich sześciu jej członków medalem Virtus at Fratenitas na wniosek dyrektora Instytutu Pileckiego, Wojciecha Kozłowskiego.