Czwartki w DBK | Kalendarz spotkań w Galerii w Domu Bez Kantów - Instytut Pileckiego
Czwartki w DBK | Kalendarz spotkań w Galerii w Domu Bez Kantów
Wracamy z cyklem "Czwartki w DBK", w ramach którego regularnie rozmawiamy o historii i współczesności. W najbliższym sezonie jesienno–zimowym zajmiemy się debatowaniem, upamiętnianiem rocznic, a także omówieniem nowych publikacji.
Zapraszamy!
Galeria Domu Bez Kantów
ul. Krakowskie Przedmieście 11

Poniżej kalendarz spotkań
5 września 2024
Szukając miejsca dla siebie...Losy Powstańców Warszawskich na Ziemiach Odzyskanych
Spotkanie wokół książki Wojciecha Brojera, Mikołaj Wasik. Pierwszy wójt Dąbrówna. Twórca najstarszego pomnika Powstania Warszawskiego
goście: dr Grzegorz Jasiński, dr Wojciech Brojer
prowadzący: dr hab. prof. Andrzej Zawistowski
W 1945 r. dawni warszawscy powstańcy stanęli przed trudną decyzją: wracać do Polski, czy wracać do Warszawy, a może szukać nowego domu poza ruinami rodzinnego miasta i ucieczki przed politycznymi prześladowaniami? Tak było w przypadku Mikołaja Wasika, żołnierza powstańczego Zgrupowania Chrobry II. Rozpoczął nowe życie w mazurskim miasteczku Dąbrówno, gdzie wkrótce został wójtem gminy. Pełniąc tę funkcję, doprowadził do zbudowania pomnika upamiętniającego Powstanie Warszawskie – jednego z pierwszych takich pomników poza Warszawą. To niejedyny przykład dawnego powstańca, który próbował zbudować swój świat na tzw. Ziemiach Odzyskanych. O tych historiach porozmawiamy podczas spotkania 5 września.
12 września 2024
Terror niemieckiego okupanta
Spotkanie autorskie z Norbertem Bączykiem
prowadzący: Jakub Moroz
Norbert Bączyk odpowie nam na pytania dotyczące swojej najnowszej książki Terror niemiecki w powiecie Garwolin (1939–1944).
Wrzesień to miesiąc, w którym zwykle obchodzimy kolejne rocznice początku II wojny światowej. Prowincjonalny powiat garwoliński, podobnie jak inne ziemie podbitej w 1939 roku Polski, doświadczył niemieckiego terroru. Działania okupanta miały charakter kompleksowy – dotykały każdego aspektu życia obywateli. Niemcy, prowadząc politykę nastawioną na maksymalny wyzysk, a jednocześnie stosując drastyczne metody, stopniowo niszczyli polską gospodarkę i ludność. Zagłada Żydów, represjonowanie, ubogiej już, wsi oraz pozyskiwanie, z wielką brutalnością, kontyngentów rolnych, wywózki na roboty przymusowe, a także, wynikające z niedoborów, przestępczość i korupcja na masową skalę, prowadziły do rozpadu więzi społecznych. To wszystko czyniło codzienność mieszkańców okolic Garwolina coraz trudniejszą.
Autor, badając dzieje pojedynczego powiatu, w przejrzysty sposób ukazuje organizację administracji cywilnej i wojskowej oraz aparat policyjny, wraz z mechanizmami terroru stosowanego przez Niemców wobec ludności cywilnej w całym Generalnym Gubernatorstwie.
26 września 2024
Zagrożenie nie minęło
Archiwa ukraińskie po ponad dwóch latach od rosyjskiej agresji
Prelegenci:
Iryna Shysholik, dyrektor Państwowego Archiwum Obwodu Donieckiego
Andrii Smizhak, dyrektor Państwowego Archiwum Obwodu Iwanofrankiwskiego
Mykola Rubanets, dyrektor Państwowego Archiwum Obwodu Czerniowieckiego
Moderator spotkania: Julia Romanenko, Instytut Pileckiego
Z okazji tegorocznego Dnia Archiwisty zapraszamy na debatę dotyczącą ukraińskich archiwów. Ostatnio rozmawialiśmy o tym dwa lata temu – siedem miesięcy po rozpoczęciu rosyjskiej agresji na Ukrainę. Wówczas wydarzenie koncentrowało się wokół reakcji na atak Rosji oraz tego w jaki sposób starano się ratować zbiory, które często należą do polsko–ukraińskiego dziedzictwa. Obecnie chcemy skupić się na metodach pracy w cieniu wojny. Spróbujemy odpowiedzieć na pytania: Jakie straty wojna przyniosła dla ukraińskiego zasobu archiwalnego? Jak, w ciągu dwóch lat zmieniały się procedury ochrony zbiorów?
10 października 2024
>>Po prostu jestem z tymi ludźmi<<.
Działalność ks. Jerzego Popiełuszki w latach 1980–1984 – spotkanie autorskie z Katarzyną Jóźwik
Gość: Katarzyna Jóźwik
Spotkanie poprowadzi Krzysztof Wiśniewski
19 października 1984 roku ks. Jerzy Popiełuszko został porwany i brutalnie zamordowany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. W tym roku mija 40 lat od tych wydarzeń. Warto przy tej okazji wspomnieć tę wybitną i ważną postać – duchowny rzymskokatolicki, kapelan warszawskiej „Solidarności”, osoba wrażliwa na los drugiego człowieka, zawsze pomocny, zaangażowany, przyjacielski. Autorka, w swojej książce, analizuje sieć kontaktów ks. Jerzego, czyli środowisko, w którym odgrywał ważną rolę grupy, dla której jego praca miała znaczenie, ludzi, dla których stał się bliską osobą. Ta sieć mówi nam wiele o samym Popiełuszce jako osobie i działaczu, opowiada też o aktywności opozycji, zwłaszcza warszawskiej, podczas stanu wojennego.
24 października 2024
(Nie)dostępne
Jak dostać się do archiwów na Białorusi?
Wykład Igora Stankiewicza.
Reżim Łukaszenki starannie pilnuje dostępu do informacji znajdujących się w białoruskich archiwach. Dostęp do tamtejszych zbiorów, zwłaszcza tych przechowywanych przez służby, jest znacznie utrudniony. A może jednak istnieją sposoby na dotarcie do tych materiałów? O tym i o swojej pracy ze źródłami, znajdującymi się w białoruskich archiwach służb specjalnych, opowie Igor Stankiewicz – historyk, dziennikarz, współzałożyciel Białoruskiego Instytutu Historii Publicznej w Warszawie.
7 listopada 2024
Tymczasowy przyjaciel
Józef Lipski – ambasador polski w III Rzeszy (1933–1939)
Spotkanie z prof. Markiem Kornatem, autorem biografii p.t.Tymczasowy przyjaciel. Józef Lipski – ambasador polski w III Rzeszy (1933–1939) oraz opracowania źródłowego p.t. Józef Lipski jako dyplomata w świetle dokumentów i wspomnień.
Józef Lipski (1894–1958) był dyplomatą postawionym przez swój rząd na jednym z najtrudniejszych posterunków w stosunkach międzynarodowych doby międzywojennej – „II wojna światowa wybuchła mu w rękach”. Od 3 lipca 1933 roku był posłem RP w Berlinie, a od 29 października 1934 roku występował w randze ambasadora. Opowieść o Józefie Lipskim jest narracją o rozwoju III Rzeszy i potędze Hitlera oraz o stosunkach polsko-niemieckich u progu wojny. Czy Lipski dostrzegał ekspansywne cele polityki niemieckiej w latach (1934–1938)? Czy ufał w zapewnienia gwarancyjne niemieckiej strony? Jak dalece rozpoznawał konflikt interesów pomiędzy Polską a Niemcami latem 1938 roku? Jakie ustępstwa uważał za możliwe do przyjęcia przez Polskę podczas polsko-niemieckich rozmów, wokół żądań terytorialnych III Rzeszy, między październikiem 1938 a marcem 1939 roku? Czy w sierpniu 1939 roku postępował właściwie – zwłaszcza w związku z paktem Ribbentrop–Mołotow i brytyjską akcją mediacyjną w konflikcie polsko-niemieckim? Czy kiedykolwiek proponował inny scenariusz niż ten zrealizowany przez Józefa Becka? To pytania najważniejsze, ale na pewno nie jedyne. Odpowiedzi na nie możemy poszukiwać razem z autorem książki.
21 listopada 2024
Kobiety znikające z historii
Debata o kobietach w dziejach
Prof. dr hab. Małgorzata Dajnowicz
Debata została zorganizowana wspólnie z Instytutem Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk. Wydarzenie jest zapowiedzią polsko-czeskiej konferencji p.t. Poza. Historie kobiet znikających z Nauki-Sztuki-Kultury-Edukacji. Chcemy dotrzeć do działalności kobiet w różnych dziedzinach życia: naukowa, artystyczna, społeczna, polityczna, rodzinna i odpowiedzieć na następujące pytania: Jaki jest powód "znikania" kobiet w historii? Skąd wzięła się potrzeba sięgnięcia po kobiece historie?
Zagadnienia zostaną omówione nie tylko w kontekście historycznym, ale również psychologicznym i socjologicznym.
Wykład dr. Oleksa Drachewycha „Replaying the Second World War?: The Soviet Inspirations for Russian Atrocities in Ukraine Today.”
W swoim wystąpieniu dr Drachewych omówi kluczową rolę, jaką odgrywa rosyjska pamięć historyczna o II wojnie światowej w narracjach liderów i mediów państwowych Rosji. Te narracje, wykorzystujące retorykę „denazyfikacji”, służą do uzasadniania agresji wobec Ukrainy oraz dehumanizacji Ukraińców. Opierając się na materiale z nadchodzącej książki, dr Drachewych pokaże w jaki sposób pamięć o II wojnie światowej wpływa na współczesne działania Rosji w Ukrainie; zwróci uwagę na echa sowieckiej przeszłości, widoczne w politykach i zbrodniach realizowanych przez rosyjskie siły podczas inwazji; przytoczy przykłady polityk inspirowanych działaniami ZSRR, w trakcie i po II wojnie światowej, takich jak pamięć instytucjonalna rosyjskich sił zbrojnych i służb bezpieczeństwa oraz paralelne praktyki dehumanizacji Ukraińców. Tego rodzaju działania prowadzą do zbrodni wojennych podobnych do tych, które były popełniane przez Armię Czerwoną i NKWD w Europie Środkowej i Wschodniej w latach 1939–1950.
Wykład dr. Drachewycha będzie interesujący zarówno dla polskiej publiczności, jak i dla naukowców oraz praktyków badających zbrodnie totalitarne – historyczne i ich współczesne przejawy.
Spotkanie odbędzie się w języku angielskim. Planowany jest streaming wykładu na platformie Youtube.
Dr Oleksa Drachewych jest adiunktem historii na Western University oraz wykładowcą historii w King’s University College. Jego badania koncentrują się na historii nowożytnej Europy i stosunkach międzynarodowych, ze szczególnym uwzględnieniem polityki zagranicznej Związku Radzieckiego i Rosji. Drachewych szeroko pisał o roli międzynarodowego komunizmu w polityce zagranicznej ZSRR, w tym o jego działaniach skierowanych na Globalne Południe. Ukończył rękopis książki, w której porównuje sowieckie zbrodnie podczas i po II wojnie światowej z rosyjskimi zbrodniami w Ukrainie, a publikacja ta ma się ukazać w 2025 roku.
19 grudnia 2024
Gwiazdka w mrocznych czasach
Święta w cieniu wojny
Pracownicy Archiwum przedstawią wybór najciekawszych materiałów Instytutu Pileckiego.
(...) Nadszedł właściwy wieczór wigilijny. W duszach naszych ucichły na chwilę uczucia rozpaczy, zwątpienia i nienawiści. Wszystkich nas ożywiła wiara, że dożyjemy następnej Wigilii Bożego Narodzenia już w wolnej Polsce i dlatego za chwilę byliśmy już w weselszych nastrojach, a nawet śpiewaliśmy kolędy (...)
– tak jedną z wigilijnych nocy spędzonych w KL Auschwitz wspomina Oskar Stuhr, krakowski adwokat. Ten i podobne opisy bożonarodzeniowych świąt można znaleźć na portalu Zapisy Terroru.
Święta, w kontekście II wojny światowej, nie kojarzą się ze spokojem i rodzinną atmosferą, a ze strachem, tęsknotą za bliskimi, niepewnością jutra. Przyjrzyjmy się złożoności wspomnień z tamtego okresu. Nasi archiwiści przeszukali zbiory Instytutu Pileckiego w poszukiwaniu archiwaliów związanych z Bożym Narodzeniem i zapraszają na spotkanie, by zapoznać Państwa z wynikami tej kwerendy.
Zobacz także
- Podziękowania dla Pani Marii
Aktualności
Podziękowania dla Pani Marii
30 czerwca 2025 r. Pani Maria Moryc, nasza Główna Księgowa, zakończyła 8-letni okres pracy w Instytucie Pileckiego.
- Utracone dziedzictwo. Losy polskich dóbr kultury w czasie II wojny światowej
Aktualności
Utracone dziedzictwo. Losy polskich dóbr kultury w czasie II wojny światowej
Kwestia losów dóbr kultury podczas II wojny światowej, stanowiąc problem w skali międzynarodowej, dotyczy szczególnie Polski, podzielonej już we wrześniu 1939 roku na dwie strefy okupacyjne administrowane przez Trzecią Rzeszę i Związek Radziecki.
- Prezentacja raportu Centrum Lemkina dokumentującego rosyjskie zbrodnie na dzieciach
Aktualności
Prezentacja raportu Centrum Lemkina dokumentującego rosyjskie zbrodnie na dzieciach
26 czerwca 2025 r. zaprezentowaliśmy raport „Skradzione dzieciństwo. Zbrodnie przeciwko dzieciom popełnione przez wojska rosyjskie”, dokumentujący relacje świadków rosyjskich zbrodni na dzieciach.
- Konferencja "Formy zaangażowania kobiet w systemach autorytarnych i totalitarnych XX wieku – Polska na europejskim tle porównawczym (1919-1989)" | CALL FOR PAPERS
Aktualności
Konferencja "Formy zaangażowania kobiet w systemach autorytarnych i totalitarnych XX wieku – Polska na europejskim tle porównawczym (1919-1989)" | CALL FOR PAPERS
Zapraszamy do udziału w ogólnopolskiej konferencji naukowej organizowanej przez Instytutu Pileckiego na temat form zaangażowania kobiet w systemach autorytarnych i totalitarnych XX wieku.
- CALL FOR PAPERS: The 80th Anniversary of the Nuremberg Trial
Aktualności
CALL FOR PAPERS: The 80th Anniversary of the Nuremberg Trial
Zapraszamy do udziału w konferencji "Unknown Legacies of the Nuremberg Trial: Regional Approaches and Perspectives in East Central Europe".
- Raport „Skradzione dzieciństwo. Zbrodnie przeciwko dzieciom popełnione przez wojska rosyjskie” | Centrum Lemkina
Aktualności
Raport „Skradzione dzieciństwo. Zbrodnie przeciwko dzieciom popełnione przez wojska rosyjskie” | Centrum Lemkina
Raport zawiera świadectwa ponad 100 obywateli Ukrainy, w tym 12 dzieci, którzy ucierpieli lub byli świadkami zbrodni przeciwko dzieciom na różnych etapach działań wojennych i okupacyjnych podczas rosyjskiej agresji przeciwko Ukrainie w latach 2014-2023.
- Głosowanie w plebiscycie Wydarzenie Historyczne Roku 2024 | Akcja "Nigdy więcej!" nominowana do konkursu!
Aktualności
Głosowanie w plebiscycie Wydarzenie Historyczne Roku 2024 | Akcja "Nigdy więcej!" nominowana do konkursu!
Ruszyło głosowanie w 18. edycji Plebiscytu Wydarzenie Historyczne Roku. Wśród nominowanych inicjatywa „Nigdy więcej!” obejmująca wydarzenia upamiętniające 85. rocznicę wybuchu II wojny światowej, organizowana przez Instytut Pileckiego.
- Wilno | Pokaz filmu Grzegorza Czerniaka „Romuald Twardowski – kompozytor w zwierciadle muzyki”
Aktualności
Wilno | Pokaz filmu Grzegorza Czerniaka „Romuald Twardowski – kompozytor w zwierciadle muzyki”
5 czerwca 2025 r. w Ambasadzie Polskiej w Wilnie, z inicjatywy Instytutu Polskiego odbył się pokaz filmu „Romuald Twardowski – kompozytor w zwierciadle muzyki”, którego współautorem jest Grzegorza Czerniak, pracownik Instytutu Pileckiego.
- Upamiętnienie polskich ofiar II wojny światowej w Berlinie
Aktualności
Upamiętnienie polskich ofiar II wojny światowej w Berlinie
Upamiętnienie polskich ofiar II wojny światowej w Berlinie
- Rozmowy z władzami samorządu Rapperswil w Szwajcarii przyspieszyły
Aktualności
Rozmowy z władzami samorządu Rapperswil w Szwajcarii przyspieszyły
Rozmowy z władzami samorządu Rapperswil w Szwajcarii przyspieszyły
- Forum Polsko-Niemieckie 2025 | Dyskusja w berlińskim oddziale Instytutu Pileckiego
Aktualności
Forum Polsko-Niemieckie 2025 | Dyskusja w berlińskim oddziale Instytutu Pileckiego
„Wspólnota na trudne czasy” – pod takim tytułem, po siedmioletniej przerwie, powróciło Forum Polsko-Niemieckie.
- Dołącz do zespołu Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami!
Aktualności
Dołącz do zespołu Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami!
Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami ogłosił konkursy na stanowiska w dziedzinie nauk humanistycznych. Poszukiwani są profesorowie lub profesorki, adiunkci oraz chętni na stanowiska asystenta.