Czwartki w DBK | Kalendarz spotkań w Galerii w Domu Bez Kantów - Instytut Pileckiego

Wracamy z cyklem "Czwartki w DBK", w ramach którego regularnie rozmawiamy o historii i współczesności. W najbliższym sezonie jesienno–zimowym zajmiemy się debatowaniem, upamiętnianiem rocznic, a także omówieniem nowych publikacji.

Zapraszamy!

Galeria Domu Bez Kantów
ul. Krakowskie Przedmieście 11

Poniżej kalendarz spotkań

5 września 2024

Szukając miejsca dla siebie...Losy Powstańców Warszawskich na Ziemiach Odzyskanych

Spotkanie wokół książki Wojciecha Brojera, Mikołaj Wasik. Pierwszy wójt Dąbrówna. Twórca najstarszego pomnika Powstania Warszawskiego

goście: dr Grzegorz Jasiński, dr Wojciech Brojer
prowadzący: dr hab. prof. Andrzej Zawistowski

W 1945 r. dawni warszawscy powstańcy stanęli przed trudną decyzją: wracać do Polski, czy wracać do Warszawy, a może szukać nowego domu poza ruinami rodzinnego miasta i ucieczki przed politycznymi prześladowaniami? Tak było w przypadku Mikołaja Wasika, żołnierza powstańczego Zgrupowania Chrobry II. Rozpoczął nowe życie w mazurskim miasteczku Dąbrówno, gdzie wkrótce został wójtem gminy. Pełniąc tę funkcję, doprowadził do zbudowania pomnika upamiętniającego Powstanie Warszawskie – jednego z pierwszych takich pomników poza Warszawą. To niejedyny przykład dawnego powstańca, który próbował zbudować swój świat na tzw. Ziemiach Odzyskanych. O tych historiach porozmawiamy podczas spotkania 5 września. 

12 września 2024

Terror niemieckiego okupanta
Spotkanie autorskie z Norbertem Bączykiem

prowadzący: Jakub Moroz

Norbert Bączyk odpowie nam na pytania dotyczące swojej najnowszej książki Terror niemiecki w powiecie Garwolin (1939–1944).

Wrzesień to miesiąc, w którym zwykle obchodzimy kolejne rocznice początku II wojny światowej. Prowincjonalny powiat garwoliński, podobnie jak inne ziemie podbitej w 1939 roku Polski, doświadczył niemieckiego terroru. Działania okupanta miały charakter kompleksowy – dotykały każdego aspektu życia obywateli. Niemcy, prowadząc politykę nastawioną na maksymalny wyzysk, a jednocześnie stosując drastyczne metody, stopniowo niszczyli polską gospodarkę i ludność. Zagłada Żydów, represjonowanie, ubogiej już, wsi oraz pozyskiwanie, z wielką brutalnością, kontyngentów rolnych, wywózki na roboty przymusowe, a także, wynikające z niedoborów, przestępczość i korupcja na masową skalę, prowadziły do rozpadu więzi społecznych. To wszystko czyniło codzienność mieszkańców okolic Garwolina coraz trudniejszą.

Autor, badając dzieje pojedynczego powiatu, w przejrzysty sposób ukazuje organizację administracji cywilnej i wojskowej oraz aparat policyjny, wraz z mechanizmami terroru stosowanego przez Niemców wobec ludności cywilnej w całym Generalnym Gubernatorstwie.

26 września 2024

Zagrożenie nie minęło
Archiwa ukraińskie po ponad dwóch latach od rosyjskiej agresji

Prelegenci:
Iryna Shysholik, dyrektor Państwowego Archiwum Obwodu Donieckiego
Andrii Smizhak, dyrektor Państwowego Archiwum Obwodu Iwanofrankiwskiego
Mykola Rubanets, dyrektor Państwowego Archiwum Obwodu Czerniowieckiego
Moderator spotkania: Julia Romanenko, Instytut Pileckiego

Z okazji tegorocznego Dnia Archiwisty zapraszamy na debatę dotyczącą ukraińskich archiwów. Ostatnio rozmawialiśmy o tym dwa lata temu – siedem miesięcy po rozpoczęciu rosyjskiej agresji na Ukrainę. Wówczas wydarzenie koncentrowało się wokół reakcji na atak Rosji oraz tego w jaki sposób starano się ratować zbiory, które często należą do polsko–ukraińskiego dziedzictwa. Obecnie chcemy skupić się na metodach pracy w cieniu wojny. Spróbujemy odpowiedzieć na pytania: Jakie straty wojna przyniosła dla ukraińskiego zasobu archiwalnego? Jak, w ciągu dwóch lat zmieniały się procedury ochrony zbiorów?

10 października 2024       
>>Po prostu jestem z tymi ludźmi<<.
Działalność ks. Jerzego Popiełuszki w latach 1980–1984 – spotkanie autorskie z Katarzyną Jóźwik

Gość: Katarzyna Jóźwik
Spotkanie poprowadzi Krzysztof Wiśniewski

19 października 1984 roku ks. Jerzy Popiełuszko został porwany i brutalnie zamordowany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. W tym roku mija 40 lat od tych wydarzeń. Warto przy tej okazji wspomnieć tę wybitną i ważną postać – duchowny rzymskokatolicki, kapelan warszawskiej „Solidarności”, osoba wrażliwa na los drugiego człowieka, zawsze pomocny, zaangażowany, przyjacielski. Autorka, w swojej książce, analizuje sieć kontaktów ks. Jerzego, czyli środowisko, w którym odgrywał ważną rolę grupy, dla której jego praca miała znaczenie, ludzi, dla których stał się bliską osobą. Ta sieć mówi nam wiele o samym Popiełuszce jako osobie i działaczu, opowiada też o aktywności opozycji, zwłaszcza warszawskiej, podczas stanu wojennego.

24 października 2024      

(Nie)dostępne
Jak dostać się do archiwów na Białorusi?

Wykład Igora Stankiewicza.  

Reżim Łukaszenki starannie pilnuje dostępu do informacji znajdujących się w białoruskich archiwach. Dostęp do tamtejszych zbiorów, zwłaszcza tych przechowywanych przez służby, jest znacznie utrudniony. A może jednak istnieją sposoby na dotarcie do tych materiałów? O tym i o swojej pracy ze źródłami, znajdującymi się w białoruskich archiwach służb specjalnych, opowie Igor Stankiewicz – historyk, dziennikarz, współzałożyciel Białoruskiego Instytutu Historii Publicznej w Warszawie.

7 listopada 2024                 

Tymczasowy przyjaciel
Józef Lipski – ambasador polski w III Rzeszy (1933–1939)

Spotkanie z prof. Markiem Kornatem, autorem biografii p.t.Tymczasowy przyjaciel. Józef Lipski – ambasador polski w III Rzeszy (1933–1939) oraz opracowania źródłowego p.t. Józef Lipski jako dyplomata w świetle dokumentów i wspomnień.
Józef Lipski (1894–1958) był dyplomatą postawionym przez swój rząd na jednym z najtrudniejszych posterunków w stosunkach międzynarodowych doby międzywojennej – „II wojna światowa wybuchła mu w rękach”. Od 3 lipca 1933 roku był posłem RP w Berlinie, a od 29 października 1934 roku występował w randze ambasadora. Opowieść o Józefie Lipskim jest narracją o rozwoju III Rzeszy i potędze Hitlera oraz o stosunkach polsko-niemieckich u progu wojny. Czy Lipski dostrzegał ekspansywne cele polityki niemieckiej w latach (1934–1938)? Czy ufał w zapewnienia gwarancyjne niemieckiej strony? Jak dalece rozpoznawał konflikt interesów pomiędzy Polską a Niemcami latem 1938 roku? Jakie ustępstwa uważał za możliwe do przyjęcia przez Polskę podczas polsko-niemieckich rozmów, wokół żądań terytorialnych III Rzeszy, między październikiem 1938 a marcem 1939 roku? Czy w sierpniu 1939 roku postępował właściwie – zwłaszcza w związku z paktem Ribbentrop–Mołotow i brytyjską akcją mediacyjną w konflikcie polsko-niemieckim? Czy kiedykolwiek proponował inny scenariusz niż ten zrealizowany przez Józefa Becka? To pytania najważniejsze, ale na pewno nie jedyne. Odpowiedzi na nie możemy poszukiwać razem z autorem książki.

21 listopada 2024    

Kobiety znikające z historii
Debata o kobietach w dziejach

Prof. dr hab. Małgorzata Dajnowicz

Debata została zorganizowana wspólnie z Instytutem Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk. Wydarzenie jest zapowiedzią polsko-czeskiej konferencji p.t. Poza. Historie kobiet znikających z Nauki-Sztuki-Kultury-Edukacji. Chcemy dotrzeć do działalności kobiet w różnych dziedzinach życia: naukowa, artystyczna, społeczna, polityczna, rodzinna i odpowiedzieć na następujące pytania: Jaki jest powód "znikania" kobiet w historii? Skąd wzięła się potrzeba sięgnięcia po kobiece historie?
Zagadnienia zostaną omówione nie tylko w kontekście historycznym, ale również psychologicznym i socjologicznym.

5 grudnia 2024

>>Druga wina, czyli o ciężarze bycia Niemcem<<
Spotkanie wokół książki autorstwa Ralpha Giordana

Ralph Giordano, będący świadkiem i ofiarą nazistowskiego reżimu, podjął próbę zbadania psychologicznego oraz społecznego oddziaływania tego ruchu na niemieckie społeczeństwo, a także zapytał o moralną odpowiedzialność Niemców za zbrodnie popełnione podczas II wojny światowej.
Za „pierwszą winę” uznał tę sprzed 1945 roku, polegającą na dopuszczeniu NSDAP do władzy i trwaniu całego społeczeństwa, in gremio, przy systemie nazistowskim do samego końca. Druga zaś to ta, która zdeterminowała kulturę polityczną demokratycznej RFN, która polegała na wypieraniu pierwszej winy i jej zaprzeczaniu po 1945 roku, mimo podjętych rozliczeń z reżimem.
Od wydania tej książki minęły już prawie cztery dekady. Ukazując niektóre aspekty rozrachunku z niemiecką przeszłością pozwala dostrzec historię zachodniego sąsiada w sposób bardziej odpowiadający rzeczywistości wymykającej się chwilami lukrowanemu obrazowi państwa, które „wzorcowo uporało się ze swoją trudną przeszłością”. Lektura ta skłania jednocześnie do zadania pytania: skoro pierwszą winę tłumaczono presją i terrorem, jak zatem wytłumaczyć drugą? Poszukiwanie odpowiedzi jest drogą do zrozumienia nie tylko najnowszej historii Niemiec, lecz także do znalezienia trwałej – opartej na prawdzie – podstawy do pojednania polsko-niemieckiego.

19 grudnia 2024   

Gwiazdka w mrocznych czasach
Święta w cieniu wojny

Pracownicy Archiwum przedstawią wybór najciekawszych materiałów Instytutu Pileckiego.

(...) Nadszedł właściwy wieczór wigilijny. W duszach naszych ucichły na chwilę uczucia rozpaczy, zwątpienia i nienawiści. Wszystkich nas ożywiła wiara, że dożyjemy następnej Wigilii Bożego Narodzenia już w wolnej Polsce i dlatego za chwilę byliśmy już w weselszych nastrojach, a nawet śpiewaliśmy kolędy (...)

– tak jedną z wigilijnych nocy spędzonych w KL Auschwitz wspomina Oskar Stuhr, krakowski adwokat. Ten i podobne opisy bożonarodzeniowych świąt można znaleźć na portalu Zapisy Terroru.
Święta, w kontekście II wojny światowej, nie kojarzą się ze spokojem i rodzinną atmosferą, a ze strachem, tęsknotą za bliskimi, niepewnością jutra. Przyjrzyjmy się złożoności wspomnień z tamtego okresu. Nasi archiwiści przeszukali zbiory Instytutu Pileckiego w poszukiwaniu archiwaliów związanych z Bożym Narodzeniem i zapraszają na spotkanie, by zapoznać Państwa z wynikami tej kwerendy.