13 kwietnia | Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej - Instytut Pileckiego
13 kwietnia | Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej
13 kwietnia 1943 r. niemieckie radio nadało komunikat o odkryciu masowych grobów polskich oficerów w Lesie Katyńskim.
W preambule uchwały Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej, z dnia 14 listopada 2007 roku ustanawiającej wspomnienie, czytamy:
W hołdzie Ofiarom Zbrodni Katyńskiej oraz dla uczczenia pamięci wszystkich wymordowanych przez NKWD na mocy decyzji naczelnych władz Związku Sowieckiego z 5 marca 1940 roku, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanawia dzień 13 kwietnia Dniem Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej.
Katyń stał się symbolem stalinowskich zbrodni przeciwko ludzkości, dokonanych na polskich jeńcach wojennych. W kwietniu i maju 1940 roku NKWD zamordowało 15 tys. oficerów Wojska Polskiego i Policji Państwowej przetrzymywanych w obozach jenieckich w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku oraz ok. 7 tys. osób więzionych we Lwowie i Drohobyczu. Ofiary zabijano strzałem w tył głowy, a zwłoki grzebano w zbiorowych mogiłach w Lesie Katyńskim, w Miednoje, Charkowie i Bykowni. Miejsce pochówku zabitych z tzw. listy białoruskiej jest dotąd nieznane. Historia zbrodni była fałszowana przez komunistyczny reżim w ZSRR i Polsce przez niemal pół wieku, a jej świadkowie byli rugowani ze zbiorowej pamięci. Rodziny zamordowanych wywieziono w głąb ZSRS podczas drugiej deportacji 13 kwietnia 1940 r. Ich członkowie nie wiedzieli nic o losie swoich mężów, ojców i braci.

Zapraszamy do obejrzenia rozmowy, w której o Zbrodni Katyńskiej, o kłamstwie, prawdzie i pamięci mówią dr Bartłomiej Bydoń – kustosz dyplomowany, kierownik Sekcji Naukowej Muzeum Katyńskiego w Warszawie – i dr hab. Andrzej Zawistowski z Instytutu Pileckiego.
W archiwum historii mówionej Instytutu Pileckiego „Świadkowie Epoki” na YouTube znajdą Państwo relacje świadków i członków rodzin ofiar Zbrodni Katyńskiej. Poniżej kilka z nich.
Henryk Troszczyński (ur. 1923 w Warszawie), świadek ekshumacji ofiar Zbrodni Katyńskiej. Jesienią 1942 został przez Niemców skierowany na roboty przymusowe w okolice Katynia. Od miejscowych chłopów dowiedział się, że w 1940 miała tutaj miejsce wielka zbrodnia i niedaleko znajdują się groby polskich żołnierzy. Jeden z Rosjan odważył się i pewnego dnia zaprowadził polskich robotników na miejsce masowych grobów. Po chwili pracy udało im się odkopać oficerów aresztowanych przez Rosjan w 1939.
Teresa Gwara z domu Chołocińska (ur. 1939 w Szwagrowie koło Połańca), córka Tadeusza Macieja Chołocińskiego. Jej ojciec jako oficer rezerwy został zmobilizowany we wrześniu 1939 do jednostki w Lublinie. Aresztowany przez Sowietów trafił do obozu w Starobielsku i zginął w Charkowie. Teresa Gwara nigdy nie poznała swojego ojca. Wyszedł z domu 3 września 1939, kiedy w radiu leciała piosenka Mieczysława Fogga "Ta ostatnia niedziela". Faktycznie, Tadeusz Maciej Chołociński widział wtedy swoją ciężarną żonę po raz ostatni.
Ludmiła Seredyńska-Iwaniuk (ur. 1937 we Lwowie), córka Michała Seredyńskiego i Marii Heleny z domu Sobolak. Jej ojciec był nauczycielem w Tarnopolu oraz oficerem rezerwy Wojska Polskiego. We wrześniu 1939 został aresztowany przez NKWD i umieszczony w obozie Starobielsku. Zamordowano go wiosną 1940 w Charkowie.
Zobacz także
- "Lipcowi '45" – muzyczna opowieść o Ofiarach Obławy Augustowskiej | fotorelacja
Aktualności
"Lipcowi '45" – muzyczna opowieść o Ofiarach Obławy Augustowskiej | fotorelacja
W augustowskim amfiteatrze, nad jeziorem Necko, odbyło widowisko muzyczno-multimedialne. Koncert "Lipcowi '45" był zwieńczeniem organizowanych przez Instytut Pileckiego obchodów 80. rocznicy Obławy Augustowskiej.
- Za nami obchody 80. rocznicy Obławy Augustowskiej
Aktualności
Za nami obchody 80. rocznicy Obławy Augustowskiej
W dniach 12–19 lipca 2025 roku w Augustowie odbyły się obchody 80. rocznicy Obławy Augustowskiej – największej powojennej zbrodni dokonanej na Polakach.
- Porozumienie w sprawie Międzynarodowej Nagrody im. Witolda Pileckiego
Aktualności
Porozumienie w sprawie Międzynarodowej Nagrody im. Witolda Pileckiego
Dyrektorzy Instytutu Pileckiego i Muzeum Auschwitz-Birkenau porozumieli się w sprawie współpracy nad Nagrodą im. Witolda Pileckiego. Nagroda specjalna dzięki wsparciu donatora zostaje przywrócona, a termin nadsyłania prac przedłużony do 31 sierpnia.
- Nie dla fałszowania historii. Instytut Pileckiego odpowiada na tezy Grzegorza Brauna
Aktualności
Nie dla fałszowania historii. Instytut Pileckiego odpowiada na tezy Grzegorza Brauna
- Otwarcie Domu Pamięci Obławy Augustowskiej
Aktualności
Otwarcie Domu Pamięci Obławy Augustowskiej
12 lipca 2025 roku Instytut Pileckiego otworzył Dom Pamięci Obławy Augustowskiej.
- Zaproszenie na otwarcie Domu Pamięci Obławy Augustowskiej – zapis konferencji prasowej
Aktualności
Zaproszenie na otwarcie Domu Pamięci Obławy Augustowskiej – zapis konferencji prasowej
10 lipca 2025 roku w siedzibie Instytutu Pileckiego w Augustowie odbyła się konferencja prasowa poświęcona otwarciu Domu Pamięci Obławy Augustowskiej, które odbędzie się 12 lipca.
- Oświadczenie
Aktualności
Oświadczenie
Z ogromnym oburzeniem przyjmujemy słowa Grzegorza Brauna kwestionujące istnienie komór gazowych w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i obozie zagłady Auschwitz-Birkenau.
- Dyrektor Instytutu Pileckiego składa zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa
Aktualności
Dyrektor Instytutu Pileckiego składa zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa
Dziś, 11 lipca 2025 r., prof. Krzysztof Ruchniewicz – Dyrektor Instytutu Pileckiego – złożył zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa do Prokuratury Rejonowej w Augustowie.
- Ilu Polaków wie, czym była Obława Augustowska - nowe wyniki badań
Aktualności
Ilu Polaków wie, czym była Obława Augustowska - nowe wyniki badań
We współpracy z Fundacją Centrum Badania Opinii Społecznej przeprowadziliśmy badanie wiedzy o Obławie Augustowskiej.
- Podziękowania dla Pani Marii
Aktualności
Podziękowania dla Pani Marii
30 czerwca 2025 r. Pani Maria Moryc, nasza Główna Księgowa, zakończyła 8-letni okres pracy w Instytucie Pileckiego.
- Utracone dziedzictwo. Losy polskich dóbr kultury w czasie II wojny światowej
Aktualności
Utracone dziedzictwo. Losy polskich dóbr kultury w czasie II wojny światowej
Kwestia losów dóbr kultury podczas II wojny światowej, stanowiąc problem w skali międzynarodowej, dotyczy szczególnie Polski, podzielonej już we wrześniu 1939 roku na dwie strefy okupacyjne administrowane przez Trzecią Rzeszę i Związek Radziecki.
- Prezentacja raportu Centrum Lemkina dokumentującego rosyjskie zbrodnie na dzieciach
Aktualności
Prezentacja raportu Centrum Lemkina dokumentującego rosyjskie zbrodnie na dzieciach
26 czerwca 2025 r. zaprezentowaliśmy raport „Skradzione dzieciństwo. Zbrodnie przeciwko dzieciom popełnione przez wojska rosyjskie”, dokumentujący relacje świadków rosyjskich zbrodni na dzieciach.