13 kwietnia | Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej - Instytut Pileckiego
13 kwietnia | Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej
13 kwietnia 1943 r. niemieckie radio nadało komunikat o odkryciu masowych grobów polskich oficerów w Lesie Katyńskim.
W preambule uchwały Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej, z dnia 14 listopada 2007 roku ustanawiającej wspomnienie, czytamy:
W hołdzie Ofiarom Zbrodni Katyńskiej oraz dla uczczenia pamięci wszystkich wymordowanych przez NKWD na mocy decyzji naczelnych władz Związku Sowieckiego z 5 marca 1940 roku, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanawia dzień 13 kwietnia Dniem Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej.
Katyń stał się symbolem stalinowskich zbrodni przeciwko ludzkości, dokonanych na polskich jeńcach wojennych. W kwietniu i maju 1940 roku NKWD zamordowało 15 tys. oficerów Wojska Polskiego i Policji Państwowej przetrzymywanych w obozach jenieckich w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku oraz ok. 7 tys. osób więzionych we Lwowie i Drohobyczu. Ofiary zabijano strzałem w tył głowy, a zwłoki grzebano w zbiorowych mogiłach w Lesie Katyńskim, w Miednoje, Charkowie i Bykowni. Miejsce pochówku zabitych z tzw. listy białoruskiej jest dotąd nieznane. Historia zbrodni była fałszowana przez komunistyczny reżim w ZSRR i Polsce przez niemal pół wieku, a jej świadkowie byli rugowani ze zbiorowej pamięci. Rodziny zamordowanych wywieziono w głąb ZSRS podczas drugiej deportacji 13 kwietnia 1940 r. Ich członkowie nie wiedzieli nic o losie swoich mężów, ojców i braci.

Zapraszamy do obejrzenia rozmowy, w której o Zbrodni Katyńskiej, o kłamstwie, prawdzie i pamięci mówią dr Bartłomiej Bydoń – kustosz dyplomowany, kierownik Sekcji Naukowej Muzeum Katyńskiego w Warszawie – i dr hab. Andrzej Zawistowski z Instytutu Pileckiego.
W archiwum historii mówionej Instytutu Pileckiego „Świadkowie Epoki” na YouTube znajdą Państwo relacje świadków i członków rodzin ofiar Zbrodni Katyńskiej. Poniżej kilka z nich.
Henryk Troszczyński (ur. 1923 w Warszawie), świadek ekshumacji ofiar Zbrodni Katyńskiej. Jesienią 1942 został przez Niemców skierowany na roboty przymusowe w okolice Katynia. Od miejscowych chłopów dowiedział się, że w 1940 miała tutaj miejsce wielka zbrodnia i niedaleko znajdują się groby polskich żołnierzy. Jeden z Rosjan odważył się i pewnego dnia zaprowadził polskich robotników na miejsce masowych grobów. Po chwili pracy udało im się odkopać oficerów aresztowanych przez Rosjan w 1939.
Teresa Gwara z domu Chołocińska (ur. 1939 w Szwagrowie koło Połańca), córka Tadeusza Macieja Chołocińskiego. Jej ojciec jako oficer rezerwy został zmobilizowany we wrześniu 1939 do jednostki w Lublinie. Aresztowany przez Sowietów trafił do obozu w Starobielsku i zginął w Charkowie. Teresa Gwara nigdy nie poznała swojego ojca. Wyszedł z domu 3 września 1939, kiedy w radiu leciała piosenka Mieczysława Fogga "Ta ostatnia niedziela". Faktycznie, Tadeusz Maciej Chołociński widział wtedy swoją ciężarną żonę po raz ostatni.
Ludmiła Seredyńska-Iwaniuk (ur. 1937 we Lwowie), córka Michała Seredyńskiego i Marii Heleny z domu Sobolak. Jej ojciec był nauczycielem w Tarnopolu oraz oficerem rezerwy Wojska Polskiego. We wrześniu 1939 został aresztowany przez NKWD i umieszczony w obozie Starobielsku. Zamordowano go wiosną 1940 w Charkowie.
Zobacz także
- Podziękowania dla Pani Marii
Aktualności
Podziękowania dla Pani Marii
30 czerwca 2025 r. Pani Maria Moryc, nasza Główna Księgowa, zakończyła 8-letni okres pracy w Instytucie Pileckiego.
- Utracone dziedzictwo. Losy polskich dóbr kultury w czasie II wojny światowej
Aktualności
Utracone dziedzictwo. Losy polskich dóbr kultury w czasie II wojny światowej
Kwestia losów dóbr kultury podczas II wojny światowej, stanowiąc problem w skali międzynarodowej, dotyczy szczególnie Polski, podzielonej już we wrześniu 1939 roku na dwie strefy okupacyjne administrowane przez Trzecią Rzeszę i Związek Radziecki.
- Prezentacja raportu Centrum Lemkina dokumentującego rosyjskie zbrodnie na dzieciach
Aktualności
Prezentacja raportu Centrum Lemkina dokumentującego rosyjskie zbrodnie na dzieciach
26 czerwca 2025 r. zaprezentowaliśmy raport „Skradzione dzieciństwo. Zbrodnie przeciwko dzieciom popełnione przez wojska rosyjskie”, dokumentujący relacje świadków rosyjskich zbrodni na dzieciach.
- Konferencja "Formy zaangażowania kobiet w systemach autorytarnych i totalitarnych XX wieku – Polska na europejskim tle porównawczym (1919-1989)" | CALL FOR PAPERS
Aktualności
Konferencja "Formy zaangażowania kobiet w systemach autorytarnych i totalitarnych XX wieku – Polska na europejskim tle porównawczym (1919-1989)" | CALL FOR PAPERS
Zapraszamy do udziału w ogólnopolskiej konferencji naukowej organizowanej przez Instytutu Pileckiego na temat form zaangażowania kobiet w systemach autorytarnych i totalitarnych XX wieku.
- CALL FOR PAPERS: The 80th Anniversary of the Nuremberg Trial
Aktualności
CALL FOR PAPERS: The 80th Anniversary of the Nuremberg Trial
Zapraszamy do udziału w konferencji "Unknown Legacies of the Nuremberg Trial: Regional Approaches and Perspectives in East Central Europe".
- Raport „Skradzione dzieciństwo. Zbrodnie przeciwko dzieciom popełnione przez wojska rosyjskie” | Centrum Lemkina
Aktualności
Raport „Skradzione dzieciństwo. Zbrodnie przeciwko dzieciom popełnione przez wojska rosyjskie” | Centrum Lemkina
Raport zawiera świadectwa ponad 100 obywateli Ukrainy, w tym 12 dzieci, którzy ucierpieli lub byli świadkami zbrodni przeciwko dzieciom na różnych etapach działań wojennych i okupacyjnych podczas rosyjskiej agresji przeciwko Ukrainie w latach 2014-2023.
- Głosowanie w plebiscycie Wydarzenie Historyczne Roku 2024 | Akcja "Nigdy więcej!" nominowana do konkursu!
Aktualności
Głosowanie w plebiscycie Wydarzenie Historyczne Roku 2024 | Akcja "Nigdy więcej!" nominowana do konkursu!
Ruszyło głosowanie w 18. edycji Plebiscytu Wydarzenie Historyczne Roku. Wśród nominowanych inicjatywa „Nigdy więcej!” obejmująca wydarzenia upamiętniające 85. rocznicę wybuchu II wojny światowej, organizowana przez Instytut Pileckiego.
- Wilno | Pokaz filmu Grzegorza Czerniaka „Romuald Twardowski – kompozytor w zwierciadle muzyki”
Aktualności
Wilno | Pokaz filmu Grzegorza Czerniaka „Romuald Twardowski – kompozytor w zwierciadle muzyki”
5 czerwca 2025 r. w Ambasadzie Polskiej w Wilnie, z inicjatywy Instytutu Polskiego odbył się pokaz filmu „Romuald Twardowski – kompozytor w zwierciadle muzyki”, którego współautorem jest Grzegorza Czerniak, pracownik Instytutu Pileckiego.
- Upamiętnienie polskich ofiar II wojny światowej w Berlinie
Aktualności
Upamiętnienie polskich ofiar II wojny światowej w Berlinie
Upamiętnienie polskich ofiar II wojny światowej w Berlinie
- Rozmowy z władzami samorządu Rapperswil w Szwajcarii przyspieszyły
Aktualności
Rozmowy z władzami samorządu Rapperswil w Szwajcarii przyspieszyły
Rozmowy z władzami samorządu Rapperswil w Szwajcarii przyspieszyły
- Forum Polsko-Niemieckie 2025 | Dyskusja w berlińskim oddziale Instytutu Pileckiego
Aktualności
Forum Polsko-Niemieckie 2025 | Dyskusja w berlińskim oddziale Instytutu Pileckiego
„Wspólnota na trudne czasy” – pod takim tytułem, po siedmioletniej przerwie, powróciło Forum Polsko-Niemieckie.
- Dołącz do zespołu Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami!
Aktualności
Dołącz do zespołu Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami!
Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami ogłosił konkursy na stanowiska w dziedzinie nauk humanistycznych. Poszukiwani są profesorowie lub profesorki, adiunkci oraz chętni na stanowiska asystenta.