13 kwietnia | Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej - Instytut Pileckiego

13 kwietnia 1943 r. niemieckie radio nadało komunikat o odkryciu masowych grobów polskich oficerów w Lesie Katyńskim.

W preambule uchwały Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej, z dnia 14 listopada 2007 roku ustanawiającej wspomnienie, czytamy: 

W hołdzie Ofiarom Zbrodni Katyńskiej oraz dla uczczenia pamięci wszystkich wymordowanych przez NKWD na mocy decyzji naczelnych władz Związku Sowieckiego z 5 marca 1940 roku, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanawia dzień 13 kwietnia Dniem Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej. 

Katyń stał się symbolem stalinowskich zbrodni przeciwko ludzkości, dokonanych na polskich jeńcach wojennych. W kwietniu i maju 1940 roku NKWD zamordowało 15 tys. oficerów Wojska Polskiego i Policji Państwowej przetrzymywanych w obozach jenieckich w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku oraz ok. 7 tys. osób więzionych we Lwowie i Drohobyczu. Ofiary zabijano strzałem w tył głowy, a zwłoki grzebano w zbiorowych mogiłach w Lesie Katyńskim, w Miednoje, Charkowie i Bykowni. Miejsce pochówku zabitych z tzw. listy białoruskiej jest dotąd nieznane. Historia zbrodni była fałszowana przez komunistyczny reżim w ZSRR i Polsce przez niemal pół wieku, a jej świadkowie byli rugowani ze zbiorowej pamięci. Rodziny zamordowanych wywieziono w głąb ZSRS podczas drugiej deportacji 13 kwietnia 1940 r. Ich członkowie nie wiedzieli nic o losie swoich mężów, ojców i braci. 

Zapraszamy do obejrzenia rozmowy, w której o Zbrodni Katyńskiej, o kłamstwie, prawdzie i pamięci mówią dr Bartłomiej Bydoń – kustosz dyplomowany, kierownik Sekcji Naukowej Muzeum Katyńskiego w Warszawie – i dr hab. Andrzej Zawistowski z Instytutu Pileckiego.  

W archiwum historii mówionej Instytutu Pileckiego „Świadkowie Epoki” na YouTube znajdą Państwo relacje świadków i członków rodzin ofiar Zbrodni Katyńskiej. Poniżej kilka z nich.  

Henryk Troszczyński (ur. 1923 w Warszawie), świadek ekshumacji ofiar Zbrodni Katyńskiej. Jesienią 1942 został przez Niemców skierowany na roboty przymusowe w okolice Katynia. Od miejscowych chłopów dowiedział się, że w 1940 miała tutaj miejsce wielka zbrodnia i niedaleko znajdują się groby polskich żołnierzy. Jeden z Rosjan odważył się i pewnego dnia zaprowadził polskich robotników na miejsce masowych grobów. Po chwili pracy udało im się odkopać oficerów aresztowanych przez Rosjan w 1939.

Teresa Gwara z domu Chołocińska (ur. 1939 w Szwagrowie koło Połańca), córka Tadeusza Macieja Chołocińskiego. Jej ojciec jako oficer rezerwy został zmobilizowany we wrześniu 1939 do jednostki w Lublinie. Aresztowany przez Sowietów trafił do obozu w Starobielsku i zginął w Charkowie. Teresa Gwara nigdy nie poznała swojego ojca. Wyszedł z domu 3 września 1939, kiedy w radiu leciała piosenka Mieczysława Fogga "Ta ostatnia niedziela". Faktycznie, Tadeusz Maciej Chołociński widział wtedy swoją ciężarną żonę po raz ostatni.

Ludmiła Seredyńska-Iwaniuk (ur. 1937 we Lwowie), córka Michała Seredyńskiego i Marii Heleny z domu Sobolak. Jej ojciec był nauczycielem w Tarnopolu oraz oficerem rezerwy Wojska Polskiego. We wrześniu 1939 został aresztowany przez NKWD i umieszczony w obozie Starobielsku. Zamordowano go wiosną 1940 w Charkowie.

Więcej na kanale „Świadkowie Epoki” - archiwum historii mówionej Instytutu Pileckiego na YouTube.