Nie żyje Walenty Jabłoński - sybirak ocalony przed laty przez Tassybaja Abdikarimowa - Instytut Pileckiego

Dotarła do nas bardzo smutna wiadomość: zmarł Walenty Jabłoński – sybirak, lekarz, aktywny działacz Związku Sybiraków w Białymstoku. W 1952 roku został wywieziony do kołchozu w Kazachstanie, gdzie od śmierci głodowej uratował go Tassybaj Abdikarimow.

Walenty Jabłoński (ur. 1930 w Kozłowiczach koło Grodna) pochodził z zamożnej rodziny, jego rodzice mieli 55 hektarów ziemi. Z tego powodu rodzina Jabłońskich była represjonowana przez Sowietów i Niemców. Po 1944 roku Jabłońscy zostali w swoim domu, który znalazł się w granicach ZSRS. Ojciec Walentego został w 1948 aresztowany przez NKWD (proces rozpoczął się dopiero w 1951). Trafił na Syberię, a reszta rodziny została wywieziona przez Sowietów w 1952 do południowego Kazachstanu. Walenty Jabłoński był wówczas studentem medycyny na uniwersytecie w Witebsku, właśnie tam 17 kwietnia 1952 został aresztowany i trafił do transportu na wschód. Na początku maja dojechał do kołchozu w Kazachstanie, przy obecnej granicy z Uzbekistanem. Tam rozpoczęła się ciężka, niewolnicza praca.

Rodzina Jabłońskich była w niezwykle trudnej sytuacji – nie mieli wystarczającej ilości pożywienia ani niezbędnych do życia rzeczy. Z pomocą przyszedł im 14-letni Kazach – Tassybaj Abdikarimow. Chociaż jego sytuacja też nie była najlepsza, dzielił się z potrzebującą rodziną jedzeniem oraz opiekował się chorym Walentym. Dzięki niemu rodzina Jabłońskich przetrwała w trudnych warunkach i doczekała amnestii – w 1956 roku część z nich wróciła do Polski. Tassybaj opiekował się grobami ojca i rodzeństwa Walentego i innych Polaków, którym nie dane było wrócić do ojczyzny.

Tassybaj Abdikarimow i Walenty Jabłoński mieli okazję spotkać się ponownie w 2019 roku w Warszawie, kiedy Tassybaj został odznaczony przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę, na wniosek Instytutu Pileckiego, medalem Virtus et Fraternitas. Odznaczenie wręczane jest jako symbol pamięci i wdzięczności osobom, które niosły pomoc obywatelom polskim i tym, którzy poza granicami naszego kraju, spontanicznie i dobrowolnie, pielęgnują pamięć o naszych rodakach, którym nie było dane przeżyć wojny lub przymusowych deportacji.

Walenty Jabłoński wprowadził do obiegu naukowego informacje o sowieckich deportacjach Polaków z Grodzieńszczyzny w latach pięćdziesiątych. W 2013 r. zainicjował i współorganizował wyjazd członków Związku Sybiraków do Kazachstanu w poszukiwaniu grobów deportowanych. Przyczynił się do oznaczenia polskich mogił krzyżami oraz do umieszczenia tablic memoratywnych w miejscach zesłania. Był laureatem Nagrody Honorowej „Świadek Historii” – Białystok 2017.