Wręczono Medale Virtus et Fraternitas - Instytut Pileckiego

15 czerwca 2022 roku odbyła się trzecia Gala wręczenia Medali Virtus et Fraternitas. Tym razem, na wniosek dyrektora Instytutu Pileckiego, Prezydent RP odznaczył aż 23 osoby.

Medal Virtus et Fraternitas wręczany jest przez Prezydenta RP jako symbol pamięci i wdzięczności osobom zasłużonym w niesieniu pomocy oraz pielęgnowaniu pamięci o polskich ofiarach systemów totalitarnych XX w.

Wielka wartość tego wyróżnienia bierze się również stąd, że łączy ono symbolicznie bardzo różne osoby – zasłużonych dyplomatów i polityków najwyższego szczebla oraz osoby powszechnie nieznane. Wszyscy, których uhonorowano Medalem Virtus et Fraternitas, zdecydowali się nieść pomoc w myśl słów Jana Pawła II:

Człowieka trzeba mierzyć miarą serca.

Uroczystość odbyła się na dziedzińcu Pałacu Belwederskiego. Wszystkich zgromadzonych powitał polsko-ukraiński zespół śpiewaczy Zazula, który wykonał wiązankę pieśni ludowych („Narodzie nasz piękny”, „Cicho nad rzeką”, „Kare konie”).

Jako pierwszy głos zabrał przedstawiciel Kancelarii Prezydenta RP, Podsekretarz Stanu Wojciech Kolarski, który odczytał list Prezydenta Andrzeja Dudy skierowany przede wszystkim do odznaczonych Medalem Virtus et Fraternitas i ich rodzin oraz do przedstawicieli i potomków ocalonych.

W biogramach osób, które dzisiaj honorujemy, zwraca uwagę pewien wspólny rys. Ich zasługi polegają nie na pojedynczych bohaterskich czynach, lecz na pewnej konsekwentnej postawie, na szeregu kolejnych aktów niezgody na nieludzkie prawa, na prześladowanie i terror. Pod okupacją sowiecką i niemiecką, pod rządami kolaboracyjnymi i powojennymi reżimami komunistycznymi znajdowali się ludzie, którzy dzień po dniu, miesiąc po miesiącu, wychodzili naprzeciw potrzebom kolejnych fal ludzi mordowanych, tropionych i prześladowanych. Te same osoby ratowały Żydów i Polaków, stawiały opór hitlerowcom i bolszewikom - mimo kar i szykan doświadczanych zarówno w trakcie wojny, jak i po jej zakończeniu

Fragment listu prezydenta RP Andrzeja Dudy

Następnie prof. Arkady Rzegocki, Szef Służby Zagranicznej w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, odczytał list Prezesa Rady Ministrów Premiera Mateusza Morawieckiego.

Szanowni Państwo,

Jesteśmy winni im ogromną wdzięczność. Tym bardziej pragnę więc wyrazić radość, że państwo polskie może uhonorować dziś kolejne osoby, które w prześladowanych Polakach zobaczyły swoich bliźnich i służyły im pomocą, które nie godziły się na okrucieństwa dwóch totalitaryzmów i ocaliły godność ludzką.

Fragment listu Premiera Mateusza Morawieckiego

Po tym prof. Magdalena Gawin, dyrektor Instytutu Pileckiego, odczytała list Marszałek Sejmu RP Elżbiety Witek.

Ci, którzy pomagali, nigdy o sobie nie myśleli w kategoriach bohaterstwa, kierowało nimi głębokie współczucie i solidarność. Pomoc była także wyrazem sprzeciwu wobec zła i nienawiści, pozwalała zachować godność oraz poczucie człowieczeństwa. Ich poświęcenie, dobroć i wierność własnym przekonaniom wciąż pozostają godnym najwyższego szacunku wzorem.

Fragment listu Marszałek Sejmu RP Elżbiety Witek

W następnej kolejności Wiceminister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Jarosław Sellin odczytał list Wiceprezesa Rady Ministrów i Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotra Glińskiego. 

Mimo że wojna toczy się na polach bitew a jej losy rozstrzygają się w gabinetach polityków, jednak zawsze ma twarz człowieka skrzywdzonego i potrzebującego, oderwanego przemocą od dotychczasowego życia.

Fragment listu prof. Piotra Glińskiego, Wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Medale Virtus et Fraternitas, w imieniu Prezydenta RP Andrzeja Dudy, przekazał Sekretarz Stanu z Kancelarii Prezydenta RP, Minister Wojciech Kolarski.

ODZNACZENI

• Kateryna (1909–2000) i Fedor (1905–1974) Bojmistrukowie

Ukraińskie małżeństwo, które uratowało dwuletnią Hannę Muszyd przed śmiercią w czasie rzezi wołyńskiej. Medal odebrała wnuczka uhonorowanych.

• Pedro Correia Marques (1890–1972)

Portugalski dziennikarz, który wzywał społeczność międzynarodową do udzielania pomocy humanitarnej Polakom pod okupacją niemiecką i sowiecką (zwłaszcza w okresie Powstania Warszawskiego). Odznaczenie odebrał wnuk Pedro Correi Marques’a.

• Janet (1888–1945) i Peter (1884–1950) Fraser

Zorganizowali opiekę nad 733. polskimi dziećmi przebywającymi w 1943 roku w Iranie. Odznaczenie odebrał praprawnuk małżeństwa.

• Elna Gistedt-Kiltynowicz (1895–1982)

Szwedzka aktorka, która po wybuchu II wojny światowej pozostała w Polsce i udzielała pomocy artystom. W jej kawiarni przy ulicy Nowy Świat w Warszawie odbywały się nielegalne koncerty na rzecz polskich dzieci. Odznaczenie odebrał krewny artystki.

• Ján Klinovský (1905–1944)

Słowacki polityk udzielający pomocy Polakom w czasie II wojny światowej (m. in. przez przekazywanie korespondencji i organizowanie przemytu polskich obywateli przez teren Słowacji). Odznaczenie odebrała siostrzenica Jána Klinovský’ego.

• Aristides de Sousa Mendes do Amaral e Abranches (1885–1954)

Portugalski dyplomata, który w okresie od maja do lipca 1940 roku wystawił od 6 do 10 tys. portugalskich wiz (m. in. polskim Żydom uciekającym z niemieckich terenów okupowanych). Odznaczenie odebrał wnuk.

• César de Sousa Mendes do Amaral e Abranches (1885–1955)

Poseł Portugalii w Polsce. Jeden z nielicznych zagranicznych dyplomatów, którzy we wrześniu 1939 roku nie opuścili Warszawy. Pomógł w ucieczce z Polski Cecylii Dolacie – polskiej nauczycielce. Odznaczenie odebrał syn.

• Paul Super (1880-1949)

Dyrektor Amerykańskiej Komisji Pomocy Polakom. Pomagał polskim żołnierzom w przedostaniu się do Francji, a także polskim uchodźcom w Rumunii i na Węgrzech. Odznaczenie odebrał prawnuk uhonorowanego.

• Mychajło Susła (1901-1970)

Ukrainiec, który pomógł rodzinie Świętojańskich w ucieczce w czasie rzezi wołyńskiej. Odznaczenie odebrał wnuk Rusłan Susła.

• Julien Bryan (1899–1974)

Amerykański fotograf i dokumentalista. Udało mu się utrwalić zbrodnie dokonywane w Polsce podczas II wojny światowej. Medal odebrał reprezentant ambasady USA w Polsce.

WĘGIERSKO-POLSKI KOMITET OPIEKI NAD UCHODZCAMI

• Edith Weiss (1899–1967)

Członek Węgiersko-Polskiego Komitetu Opieki nad Uchodźcami. Udzielała pomocy ludności żydowskiej, w tym polskim Żydom, na Węgrzech, chroniąc ich przed deportacją. Odznaczenie odebrał krewny Edith Weiss.

• Erzsébet (1902–1980) i Antal (1905–1972) Szápáry

Węgierskie rodzeństwo, które w ramach Węgiersko-Polskiego Komitetu Opieki nad Uchodźcami wspierało polskich cywilów przedostających się na Węgry w czasie II wojny światowej. Odznaczenie odebrali: syn Antala Szápáry’ego i bratanica Erzsébet Szápáry.

• Józsefné Margit Károlyi (1892–1964)

Węgierska hrabina zaangażowana w pomoc polskim uchodźcom wojennym we wrześniu 1939 roku w ramach Węgiersko-Polskiego Komitetu Opieki nad Uchodźcami. Odznaczenie odebrał wnuk uhonorowanej.

ALZATCZYCY Z FRÈLAND

• Rosalie Eugénie Fogel z d. Gorius (1919–2007) i Léon Humbert (1900–1969)

Pomogli polskim jeńcom wojennym w ucieczce z obozu w Ursprung, a następnie ukrywali ich na terenie gospodarstwa państwa Gorius. Odznaczenie odebrała wnuczka państwa Gorius oraz siostrzenica Leona, Jeanine Humbert.

• Raymond Voegeli (1894–1980)

Francuski duchowny. Jeden z organizatorów ucieczki polskich jeńców wojennych z niemieckiego obozu w Ursprung. Udzielał im również schronienia i pomocy. Odznaczenie odebrał reprezentant Arcybiskupa Strasburga.

• Jeanine Humbert z d. Hermann (ur. 1934)

Udzielała pomocy polskim jeńcom wojennym, zbiegłym w 1944 roku z niemieckiego obozu Ursprung. Jeanine Humbert odebrała medal osobiście.

• Hélène Pionstka z d. Waldmann (1921–2009)

Francuzka udzielająca pomocy polskim jeńcom zbiegłym z obozu w Ursprung. Odznaczenie odebrała jej córka.

• Eugène Gorius (1873–1953)

• Marie Gorius (1881–1971)

Po części związanej z wręczeniem Medali Virtus et Fraternitas, w imieniu odznaczonych, głos zabrała Jeanine Humbert.

5 grudnia 1944 roku, dzień po moich urodzinach, Polacy zostali wyzwoleni przez Amerykanów i wyjechali z nimi. Byłam tylko małą dziewczynką, ale ich odejście bardzo mnie naznaczyło i zasmuciło, bo się do nich przywiązałam. Ta hojność mojej rodziny kierowała mną przez całe życie. Dziś z sercem pełnym emocji biorę udział w tej uroczystości i szczególnie pragnę serdecznie podziękować rodzinie Urbaników i narodowi polskiemu za oddany hołd.

Fragment przemówienia Jeanine Humbert

Następnie, w imieniu ocalonych Polaków, głos zabrał Stanisław Urbanik.

Trzeba mieć szczęście spotkać dobrych ludzi, aby przeżyć wojnę. Takich dobrych ludzi polscy jeńcy spotkali w Fréland.

Fragment przemówienia Stanisława Urbanika

Udało się również nawiązać połączenie internetowe z Hanną Muszyd, ocaloną i przybraną córką małżeństwa Bojmistruków oraz z synem Juliena Bryana. Oboje, nie kryjąc wzruszenia, dali wyraz swojej wdzięczności.

Na koniec głos zabrał Rusłan Susła, wnuk Mychajło Susły.

Dlaczego mój dziadek uratował polską rodzinę? Bo został tak wychowany, że ludziom w biedzie trzeba pomagać. Właśnie to robią teraz miliony Polaków, niosąc bezinteresowną pomoc Ukraińcom.

Fragment przemówienia Rusłana Susły

Część oficjalną zakończył występ zespołu Zazula.

Wieczorem goście wzięli udział w otwarciu wystawy poświęconej odznaczonym Medalem Virtus et Fraternitas. Ekspozycję przed Galerią Kordegarda można oglądać do 5 lipca.