Znamy nazwiska odznaczonych Medalem Virtus et Fraternitas | 2024 - Instytut Pileckiego

17 grudnia 2024 r., w Pałacu Belwederskim w Warszawie, po raz szósty odbyła się uroczystość wręczenia Medalu Virtus et Fraternitas. Odznaczenie otrzymało 10 osób z Austrii, Norwegii, Słowacji i Węgier.

Medal jest przyznawany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek dyrektora Instytutu Pileckiego osobom, które wykazały się szczególnymi zasługami w niesieniu pomocy obywatelom Polski w naznaczonym totalitaryzmami XX w. Otrzymują go również osoby z zagranicy, które pielęgnują pamięć o Polakach oraz o dwudziestowiecznej historii Polski.

W uroczystości wzięli udział: przedstawiciele Kierownictwa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na czele z Panem Ministrem Piotrem Ćwikiem, Zastępcą Szefa Kancelarii Prezydenta RP, który w imieniu Pana Prezydenta wręczył odznaczenia; przedstawiciel Korpusu Dyplomatycznego Pan Martin Cimerman, Zastępca Szefa Misji Ambasady Republiki Słowackiej w Polsce, który podczas dzisiejszej uroczystości reprezentował Panią Ambasador Andreę Elschekovą Matisovą; krewni odznaczonych, przedstawiciele Ministerstw Kultury oraz Spraw Zagranicznych oraz profesor Krzysztof Ruchniewicz, dyrektor Instytutu Pileckiego, gospodarz uroczystości.

List Prezydenta RP Andrzeja Dudy, skierowany do Uczestników uroczystości odczytał Minister Piotr Ćwik.
Składam gratulacje i wyrazy najgłębszego uznania na ręce osób odbierających dzisiaj Medale Virtus et Fraternitas w imieniu swoich zmarłych bliskich. Wszyscy odznaczeni – obywatelki i obywatele Norwegii, Słowacji i Węgier – na zawsze pozostają we wdzięcznej pamięci Polaków jako wielcy przyjaciele naszego narodu, zaświadczający o potędze człowieczeństwa okazanego w mrocznych czasach przemocy i pogardy. Dziękuję za pomoc udzieloną naszym współobywatelom, która płynęła z fundamentalnego imperatywu serca i sumienia. Zwracam się również z serdecznymi podziękowaniami do odznaczonych mieszkańców Austrii, którzy zasłużyli się dla upamiętnienia martyrologii polskich więźniów w kompleksie niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych Gusen. Trzeba dociekliwie badać i w pełni ujawniać bolesne dziedzictwo historii, a także przełamywać ciągle jeszcze istniejące bariery milczenia o tych trudnych tematach – aby już nigdy więcej podobne tragedie nie mogły stać się udziałem współczesnych ani przyszłych pokoleń.

XX wiek pokazał, że bezpiecznych schronień może nie być, jeśli odrzucone zostaną zasady i prawa stojące na ich straży – powiedział dyrektor Instytutu Pileckiego, prof.  Krzysztof Ruchniewicz.

Odznaczenie odebrali osobiście Marta Gammer i Rudolf Haunschmied, obywatele Austrii, w uznaniu zasług za działalność na rzecz pielęgnowania pamięci o Polakach więzionych w czasie II wojny światowej w obozie koncentracyjnym Gusen. Martha Gammer, od lat 70 XX w. działała na rzecz lokalnej historii, współtwórczyni i przewodnicząca działającego od 2008 r. Komitetu Pamięci Gusen, którego misją jest dbanie o pamięć ofiar obozu, w tym Polaków. Rudolf Haunschmied, wiceprzewodniczący Komitetu Pamięci Gusen, aktywista w zakresie propagowania wiedzy o KL Gusen i jego ofiarach.

Alfred Iversen, obywatel Norwegii, pomagał Polakom, więźniom niemieckiego obozu pracy przymusowej, w ucieczce do Szwecji.

Walborg Svensson Bernacka obywatelka Norwegii, pomagała przetrwać jeńcom wojennym osadzonym w niemieckim obozie w Sandnes, a w latach 80. angażowała się w pomoc humanitarną wysyłaną do Polski z Norwegii.  Jest to pierwsza osoba dostająca Medal za pomoc Polakom w latach 80.  

Aud Valla z Norwegii, obywatelka Norwegii, udzielała jeńcom wojennym wsparcia podczas ucieczek, była ich przewodniczką przy przekraczaniu norwesko-szwedzkiej granicy.

Valla Etela Laczuschová, Otto Ludvigh, Berta Ludvighová i  Helena Vargová, obywatele Słowacji, którzy w swoim domu w Kieżmarku stworzyli miejsce schronienia polskim uchodźcom oraz punkt przerzutowy dla polskich kurierów przewożących informacje z okupowanej Polski na Węgry.

Ferdinánd Leó Miklósi, obywatel Węgier, dziennikarz, od młodości zaangażowany w popularyzację spraw polskich na Węgrzech, który od września 1939 r. czynnie pomagał polskim uchodźcom wojennym i wspierał ewakuację internowanych żołnierzy do Francji.

W imieniu odznaczonych medale odebrali potomkowie oraz najbliżsi krewni.

Po wręczeniu Medali, głos zabrała pani Martha Gammer przewodnicząca Komitetu Pamięci Gusen odznaczona za zasługi w pielęgnowaniu pamięci o Polakach będących ofiarami nazistowskich zbrodni niemieckich.

Czym było Gusen? Było miejscem cierpień i zniszczenia, pod koniec także Holocaustu, Szoa, przemocy ze strony SS, było miejscem zupełnego bezprawia, w którym przyzwalano na indywidualne akty przemocy wywołane nienawiścią lub pogardą. Po wyzwoleniu obozu nie ścigano za nie prawie nikogo. Było miejscem niesprawiedliwości, pogardy dla człowieka, cierpienia i śmierci. Dlatego nie możemy pozwolić, aby miejsce to zostało zapomniane, choć próbowano tego kilkukrotnie na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat - powiedziała Pani Marta Gammer.

Podziękowanie w imieniu ocalonych z KL Gusen złożył pan Jacek Tarasiewicz, Prezes Klubu Byłych Więźniów Politycznych Obozu Koncentracyjnego Mauthausen-Gusen: Dzięki społeczności międzynarodowej udało się zachować tuż po wojnie wiele miejsc, które miały przypominać o tym jaki los stworzył człowiek człowiekowi. Państwo Austriackie przez wiele lat nie było skore do upamiętniania tamtych czasów. To obywatele Austrii, sami z siebie, ratowali to co pozostało, krzewili prawdziwą historię tamtych czasów, byli otwarci i przyjaźni w relacjach z byłymi więźniami, a potem z kolejnymi pokoleniami. Bo dzisiaj byłych więźniów już jest garstka. To dzięki takim wspaniałym osobom jak Martha Gammer i Rudi Hauschmied, którzy mozolną pracą, zwalczając wszelkie przeciwności ,przyczynili się w dużym stopniu do tego, że na lekcjach historii w szkołach austriackich uczy się o obozach koncentracyjnych, że są miejsca, w których można oddać hołd poległym, że zostawią po sobie ogromną wiedzę. To dzięki takim osobom, jak nasi przyjaciele z Austrii ,łatwiej jest unaocznić jak w różnych miejscach na świecie podnoszą głowę neonaziści, jak rasizm i ksenofobia zaczynają panoszyć się z coraz większa mocą. Zawsze powinien być czas na ostrzeganie przed najgorszym. Bo jak powiedział kiedyś były więzień Auschwitz – faszyzm i jego ideologia nie spadły nam z nieba. Świat jednak nie chce wyciągać wniosków z historii. Jeden ze zwycięzców II Wojny Światowej Rosja, sam jest dzisiaj agresorem, a głoszone przez niego idee są nic nie warte.

Havard Valla syn odznaczonej Medalem wręczył ministrowi Ćwikowi, szczególny prezent – klejnot, który jego matka - Aud Valla - otrzymała w dowód wdzięczności od polskich jeńców w Norwegii (na zdjęciu poniżej z bezcenną pamiątką).

O idei Medalu.

"Człowieka trzeba mierzyć miarą serca", Jan Paweł II

Medal „Virtus et Fraternitas” jest odznaczeniem przyznawanym przez Prezydenta RP obcokrajowcom zasłużonym w niesieniu pomocy osobom narodowości polskiej lub obywatelom polskim innych narodowości, które były ofiarami zbrodni sowieckich, nazistowskich zbrodni niemieckich, zbrodni z pobudek nacjonalistycznych lub innych przestępstw stanowiących zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości oraz zbrodni wojennych, popełnionych w okresie od 8 listopada 1917 r. do 31 lipca 1990 r. Odznaczenie mogą także otrzymać osoby podejmujące działania dla upamiętnienia tych, którzy nieśli pomoc i ocalenie. Medal Virtus et Fraternitas to symbol pamięci i wdzięczności wobec cudzoziemców, którzy nieśli pomoc polskim ofiarom, udzielali schronienia, dzielili się żywnością, wystawiali fałszywe dokumenty, zabiegali o lepsze warunki w obozach dla uchodźców czy dokumentowali działania wojenne.

Medal przyznawany jest na wniosek dyrektora Instytutu Pileckiego, który po uzyskaniu pozytywnej opinii Rady Pamięci działającej przy Instytucie Pileckiego oraz Ministerstwa Spraw Zagranicznych wnioskuje u Prezydenta RP o nadanie odznaczenia.

Medal zaprojektowała Anna Wątróbska-Wdowiarska Na awersie medalu przedstawiony jest orzeł biały według polskiego godła państwowego, poniżej którego widnieją dwie skrzyżowane gałązki palmowe, symbolizujące nagrodę i uznanie. Rewers Medalu przedstawia postać kobiety ze stylizowaną włócznią św. Maurycego, najstarszym polskim insygnium państwowym, i wieńcem laurowym, symbolem zwycięstwa. W otoku medalu biegnie napis, będący cytatem słów Jana Pawła II pochodzącym z homilii wygłoszonej w Sopocie w 1999 r.

Medal Virtus et Fraternitas przyznawany jest od 2019 r. Do tej pory Medal został przyznany 68 obywatelom pochodzącym z 13 krajów świata. Dziś do grona uhonorowanych dołączyło kolejnych 10 odznaczonych.

Więcej informacji o odznaczeniu: https://instytutpileckiego.pl/pl/medal

Instytut Pileckiego prowadzi intensywne prace nad poszukiwaniem nowych, nieznanych historii. W celu ułatwienia zgłaszania kandydatów uruchomiony został formularz on-line, dostępny na stronie internetowej Instytutu Pileckiego w zakładce Medal / Zgłoś kandydata, pod adresem: https://instytutpileckiego.pl/pl/medal/zglos-kandydata.

Do pobrania