prof. Władysław Konopczyński (1880—1952) - Instytut Pileckiego

Medal "Virtus et Fraternitas" / Odznaczeni

prof. Władysław Konopczyński (1880—1952)

Odznaczony w 2019 roku.

Po upadku powstania warszawskiego, wśród tłumu ciągnącego z płonącego miasta znajdowała się rodzina polskiego historyka żydowskiego pochodzenia Ludwika Widerszala. Konopczyński udzielił jej schronienia w Młyniku,gdzie przebywała aż do zakończenia wojny.

Przed wybuchem II wojny światowej Władysław Konopczyński wykładał na Uniwersytecie Jagiellońskim. Wybitny historyk epoki nowożytnej, twórca Polskiego Słownika Biograficznego i poseł na Sejm II RP I kadencji został 6 listopada 1939 roku aresztowany w ramach Intelligenzaktion — niemieckiej akcji wymierzonej w polską inteligencję. Więziono go do lutego 1940 roku, początkowo w Krakowie, następnie we Wrocławiu i w końcu w KL Sachsenhausen. Po zwolnieniu z obozu zaangażował się w tajne nauczanie. Trudna sytuacja materialna rodziny w okupowanym Krakowie sprawiła, że coraz więcej czasu spędzał w majątku w Młyniku koło Ojcowa.

Od lewej: Jadwiga Konopczyńska, Władysław Konopczyński, Anna Wnorowska, Halina Konopczyńska, Elżbieta Lutostańska / Prywatne zbiory Jana Mrozowskiego
2 października 1944 roku upadło Powstanie Warszawskie, a ludność cywilną wypędzono do obozu przejściowego w Pruszkowie. Wśród tłumu ciągnącego z płonącego miasta znajdowała się spowinowacona z Konopczyńskim rodzina polskiego historyka żydowskiego pochodzenia Ludwika Widerszala, zamordowanego w czerwcu 1944 roku. Konopczyński udzielił jej schronienia w Młyniku. Aż do zakończenia wojny przebywały tam matka Widerszala Eugenia, jego żona Elżbieta wraz z córkami — 6-letnią Agnieszką i kilkumiesięczną Marią, oraz matka Elżbiety — Halina Lutostańska, bratowa żony Konopczyńskiego.


Po wojnie, w 1948 roku, w reakcji na jego niezależną postawę i krytykę nowego ustroju, władze komunistyczne usunęły Konopczyńskiego z Uniwersytetu Jagiellońskiego, a rok później z kierowania Polskim Słownikiem Biograficznym.


fot.  Prywatne zbiory Jana Mrozowskiego

Zobacz także

  • Konstanty Rokicki (1899—1958)

    odznaczeni

    Konstanty Rokicki (1899—1958)

    Jako członek Grupy Ładosia samodzielnie wypisał kilka tysięcy blankietów paszportowych Republiki Paragwaju, które — szmuglowane na teren okupowanej Polski — dawały Żydom szansę na uniknięcie Zagłady.

  • Trofim Danieluk

    odznaczeni

    Trofim Danieluk
    (1880–1960)

    „Widząc grożące niebezpieczeństwo, uciekłem i ukryłem się w łodygach rosnących ziemniaków. Życie zawdzięczam Trofimowi Danielukowi, który na pytanie mordujących Ukraińców powiedział, że już trzy dni nie było mnie w domu” – mówił Władysław Zubkiewicz.

  • Julien Bryan

    odznaczeni

    Julien Bryan
    (1899–1974)

    Od 7 września 1939 roku Julien Bryan, za pomocą kamery i aparatów, dokumentował życie walczącego miasta i brutalność niemieckich ataków, których ofiarami padali warszawiacy.