Martha Gammer (1947) - Instytut Pileckiego

Medal / Odznaczeni

Martha Gammer (1947)

Odznaczona w 2024 roku.

Martha Gammer, od lat 70 XX w. działała na rzecz lokalnej historii, współtwórczyni i przewodnicząca działającego od 2008 r. Komitetu Pamięci Gusen, którego misją jest dbanie o pamięć ofiar obozu, w tym Polaków.

W latach 70. XX wieku o tym, że wydrążone w górach nieopodal Gusen tunele powstały w wyniku niewolniczej pracy więźniów istniejącego tam w czasie II wojny światowej niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego, wiedzieli nieliczni. Martha Gammer, która właśnie wtedy zamieszkała nieopodal pozostałości po KL Gusen i w pobliskiej szkole uczyła języka niemieckiego, zaczęła odkrywać ten temat. Najpierw pamięć o obozie i jego ofiarach przekazywała swoim uczniom, ale już w 1979 roku – w celu upowszechniania wiedzy o miejscowej historii – została jedną z inicjatorek powstania Grupy Roboczej ds. Opieki nad Ojczyzną, Miejscami Pamięci i Historią. Stowarzyszenie prowadziło intensywną działalność m.in. na rzecz popularyzacji dziejów obozu. Dokumentowało rozmowy ze świadkami historii, gromadziło pamiątki, wydawało publikacje. Po wielu latach starań, w maju 1995 roku, w pięćdziesięciolecie wyzwolenia KL Gusen przez Amerykanów, Grupie udało się zorganizować pierwsze uroczyste obchody rocznicy tego wydarzenia.

Na bazie wcześniejszych doświadczeń Martha Gammer w 2008 roku współtworzyła Komitet Pamięci Gusen i została jego przewodniczącą. Kontynuuje on misję dbania o pamięć ofiar obozu, samodzielnie prowadzi i wspiera projekty badawcze, gromadzi materiały archiwalne, organizuje uroczystości rocznicowe oraz – w ramach możliwości – pomaga finansowo ocalałym i ich rodzinom. W znacznej mierze to dzięki działaniom Marthy Gammer i innych członków Komitetu, którzy współpracowali z polskim Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz z Ambasadą Rzeczypospolitej Polskiej w Wiedniu, udało się doprowadzić do objęcia
obszaru KL Gusen ochroną konserwatorską, a następnie do wykupienia przez rząd austriacki od prywatnych właścicieli części terenów poobozowych.

Z Komitetem Pamięci Gusen współpracuję od początku swojej
działalności w Klubie Byłych Więźniów Politycznych Obozu
Koncentracyjnego Mauthausen-Gusen. Był to rok 2009 lub 2010. Od
kiedy poznałem Marthę Gammer i Rudolfa Haunschmieda, nabrałem
wiary, że są w Austrii osoby, dla których sprawy Gusen są ważne i oddają
im nie tylko swój czas, ale także serce.

Fragment przesłanej Instytutowi Pileckiego opinii Jacka Tarasiewicza, Prezesa Zarządu Klubu Byłych Więźniów Politycznych Obozu Koncentracyjnego Mauthausen-Gusen

Martha Gammer witająca jednego z byłych więźniów KL Gusen podczas uroczystości upamiętniających rocznicę wyzwolenia obozu w maju 2018 roku (fot. Maciej Foks)
Brama wjazdowa i budynek komendantury KL Gusen zaadaptowane na prywatną willę. Źródło: fot. Sebastian Indra, Ministerstwo Spraw Zagranicznych / Bundesarchiv

Zobacz także

  • Ilona Andrássy de Csíkszentkirály et Krasznahorka

    odznaczeni

    Ilona Andrássy de Csíkszentkirály et Krasznahorka
    (1917–1990)

    Po wybuchu II wojny światowej Ilona Andrássy, córka Polki i Węgra, hrabiny Marii Chołoniewskiej i hrabiego Manó Andrássyego, współtworzyła w Budapeszcie z innymi arystokratkami Węgiersko-Polski Komitet Opieki nad Uchodźcami.

  • Petro Hrudzewycz

    odznaczeni

    Petro Hrudzewycz
    (1939–2022)

    Kiedy komunistyczni aparatczycy polecili mu usunąć krzyż z mogiły polskich żołnierzy, odmówił. Choć poniósł dotkliwą karę za swój opór, do dziś uczestniczy w obchodach bitwy zwanej polskimi Termopilami.

  • Jenő Etter (1889–1973)

    odznaczeni

    Jenő Etter (1889–1973)

    Burmistrz węgierskiego Ostrzyhomia otrzymał dziesiątki listów napisanych po polsku. O wdzięczności polskich uchodźców świadczyły już same nagłówki: „Kochany Panie Kapitanie!”, „Drogi Panie Doktorze!”. Jenő Etter rozumiał je wszystkie.