Jenő Etter (1889–1973) - Instytut Pileckiego

Medal / Odznaczeni

Jenő Etter (1889–1973)

Odznaczony w 2021 roku.

Burmistrz węgierskiego Ostrzyhomia otrzymał dziesiątki listów napisanych po polsku. O wdzięczności polskich uchodźców świadczyły już same nagłówki: „Kochany Panie Kapitanie!”, „Drogi Panie Doktorze!”. Jenő Etter rozumiał je wszystkie.

W czasie I wojny światowej służył na ziemiach polskich, gdzie został ranny. Widział zniszczenia pozostawione przez przechodzący front. Kiedy wybuchła kolejna wojna, nauczył się języka polskiego i ruszył Polakom z pomocą.

18 września 1939 roku Węgry otworzyły granicę dla polskich uchodźców, dzięki czemu do kraju napłynęło ich ponad 120 tysięcy. W Ostrzyhomiu powstał obóz internowania dla żołnierzy i cywili z Polski. Jenő Etter jako miejscowy prokurator, a od 1941 roku burmistrz tego miasta, aktywnie zabiegał o jak najlepsze warunki i zaopatrzenie dla polskich uchodźców. Oddał do ich dyspozycji miejski ośrodek wczasowy. Dzięki swojej pozycji i koneksjom osobiście ułatwił 5 tysiącom Polaków ucieczkę na Zachód i na Bliski Wschód, gdzie wstępowali oni do Polskich Sił Zbrojnych. Zbierał także materiały o ich życiu na Węgrzech, które wysyłał później do krajów alianckich, oraz ochraniał członków polskiej konspiracji. Po zajęciu Węgier przez Niemców w marcu 1944 roku wystawiał fałszywe dokumenty chroniące Polaków przed aresztowaniami, a także bronił Żydów, oficjalnie sprzeciwiając się utworzeniu getta w swoim mieście.

Jenő Etter (trzeci z prawej) w otoczeniu polskich i węgierskich oficerów, okres II wojny światowej

Za to wszystko Gestapo aresztowało Ettera 19 marca 1944 roku. Wysoko postawieni przyjaciele wydostali go jednak i wciągnęli do służby wojskowej. Skierowany na front wschodni, trafił do sowieckiej niewoli. Po wojnie József Antall, który razem z Henrykiem Sławikiem ratował na Węgrzech Polaków i Żydów, relacjonował: „Etter z zaangażowaniem i wielkim poświeceniem pomagał w kłopotach polskim uchodźcom. Wiązało się to z niemałym ryzykiem”. Gdy jednak dr Jenő Etter wrócił z sowieckiego obozu jenieckiego, władze komunistyczne zabroniły mu sprawowania funkcji publicznych. Do przejścia na emeryturę pracował jako portier.


 

Nie jest dla mnie tajemnicą, że tę pracę, a tem samym możność wydostania się z obozu, zawdzięczam tylko Jego wielkodusznej przyjaźni dla nas Polaków, którą to przyjaźń wysoko sobie cenimy i poważamy. Życie nasze z dala od rodzin i swoich jest ciężkie i nad wyraz smutne, a świadomość, że wolno nam w Panu Prezydencie widzieć naszego szczerego przyjaciela, napawa nas radością i rozrzewnieniem.

List porucznika Wojska Polskiego, Marcelego Ungera, do Jenő Ettera z 25 lutego 1944 roku


Zobacz także

  • Rudolf Haunschmied (1966)

    odznaczeni

    Rudolf Haunschmied (1966)

    Wiceprzewodniczący Komitetu Pamięci Gusen, aktywista w zakresie propagowania wiedzy o KL Gusen i jego ofiarach.

  • Sofia Kyc (1890–?) Pawło Kyc (1897–?)

    odznaczeni

    Sofia Kyc (1890–?) Pawło Kyc (1897–?)

    Pawło Kyc postanowił pomóc dwóm rodzinom, które mieszkały w sąsiedztwie. Kamila Ziółkowska wspominała, że kiedy „Zbliżał się wieczór, przyszedł sąsiad Ukrainiec Kyc i mówi, by nie nocować w domu”.

  • Trofim Danieluk

    odznaczeni

    Trofim Danieluk
    (1880–1960)

    „Widząc grożące niebezpieczeństwo, uciekłem i ukryłem się w łodygach rosnących ziemniaków. Życie zawdzięczam Trofimowi Danielukowi, który na pytanie mordujących Ukraińców powiedział, że już trzy dni nie było mnie w domu” – mówił Władysław Zubkiewicz.