Alfred Iversen - Instytut Pileckiego

Medal "Virtus et Fraternitas" / Odznaczeni

Alfred Iversen (1908–1987)

Odznaczony w 2024 roku.

Obywatel Norwegii, który pomógł Polakom, więźniom niemieckiego obozu pracy przymusowej, w ucieczce do Szwecji.

Mieszkał w małej wiosce Mørsvik na północy Norwegii i jak wielu innych mieszkańców tych terenów zajmował się rybołówstwem i drobnym rolnictwem. W czasie II wojny światowej nieopodal jego wioski, w Tømmerneset, Niemcy założyli obóz pracy przymusowej. Wśród osadzonych znajdowali się Polacy, którzy – w przeciwieństwie do lokalnych mieszkańców – nie byli przyzwyczajeni do klimatu panującego w północnej Europie. Ich położenie dodatkowo utrudniały ciężkie warunki pracy w obozie. W tej sytuacji wielu myślało o ucieczce. Jednak żeby uciec i przeżyć, niezbędne było wsparcie Norwegów, którzy pomagali przedostać się przez górskie „białe piekło”. Jednymi z więźniów osadzonych w Tømmerneset byli Aleksander Robaszkiewicz i Stefan Kasprzyk. Mężczyźni podjęli decyzję o ucieczce z obozu i przedostaniu się do neutralnej Szwecji. Wyprawa niosła ze sobą duże ryzyko dla osób niewprawionych w górskiej wędrówce, zwłaszcza w nieznanym terenie. Alfred Iversen poznał Polaków przez swoją córkę, która bywała w okolicach obozu i przekazała ojcu prośbę o wsparcie. W kwietniu 1944 roku Iversen pomógł Polakom zaplanować podróż. Wyznaczył im trasę, podał przybliżone odległości, charakterystykę gór na poszczególnych odcinkach, określił położenie szałasów, w których mogli znaleźć miejsce na nocleg i wypoczynek, oraz udzielił wskazówek dotyczących pogody. Oprócz tego załatwił dla nich narty, pożywienie i udostępnił swój dom położony na skraju Mørsviku, który posłużył za bazę wypadową. Podał uciekinierom także swój adres, aby po szczęśliwym dotarciu do celu wysłali mu pocztą wiadomość o przebiegu i zakończeniu akcji. 12 kwietnia będący na skraju wyczerpania Aleksander i Stefan dotarli do bazy turystycznej Akka na północy Szwecji. Ostatecznie, nie chcąc narazić Alfreda na karę za pomoc w ucieczce, nie dali mu znać, że przeżyli. Aleksander Robaszkiewicz zamierzał zrobić to po latach i osobiście podziękować Iversenowi. Pod koniec lat 90. XX wieku wrócił do Norwegii, ale niestety okazało się, że za późno. Alfred Iversen zmarł 25 kwietnia 1987 roku.

Norweg Alfred Iversen zgodził się udzielić nam niezbędnych wskazówek i rad, zgodził się też, aby bazą wypadową był jego dom leżący na skraju wioski nad małym jeziorkiem. […] Przejrzał nasze wyposażenie i stwierdził, że nie mamy zielonego pojęcia o takim przedsięwzięciu. […] Norweg omówił więc trasę pamięciowo, podał nam przybliżone odległości, scharakteryzował góry, które wyznaczały kierunek trasy, określił położenie szałasów, w których mogliśmy znaleźć nocleg i miejsce na wypoczynek. Po kilkakroć powtarzał z nami szczegóły na trasie jak dobry nauczyciel. Był pewien wytyczonej trasy i przekonany, że ją pokonamy i dotrzemy do celu szczęśliwie.

Aleksander Robaszkiewicz, Ucieczka przez białe piekło, Gdynia 2003

Alfred Iversen (Archiwum prywatne Knuta Jørgena Iversena)
Mørsvik w latach 40. XX wieku (fot. Johannes Martin Henning, Nordlandmuseet)

Zobacz także

  • Edith Weiss

    odznaczeni

    Edith Weiss
    (1899–1967)

    Pochodziła z rodziny węgierskich przemysłowców żydowskich. Jej ojciec Manfred Weiss za dostawy dla armii Austro-Węgier otrzymał od cesarza Franciszka Józefa tytuł barona. Wychowywała się w dostatku, ale też w atmosferze szacunku dla ludzi w potrzebie.

  • Fedor Bojmistruk (1905-1978) Kateryna Bojmistruk (1909-2000)

    odznaczeni

    Fedor Bojmistruk (1905-1978) Kateryna Bojmistruk (1909-2000)

    „Płakałam w stodole, a obok mnie leżały trupy. Dwóch martwych chłopców i starszy pan. W jednym ręku miałam kawałeczek chleba, a w drugim – chusteczkę z dwiema literami. Pewnie to były moje inicjały. Jakie? Nie wiem”.

  • Paraskewa Padlewska

    odznaczeni

    Paraskewa Padlewska
    (1888–1960)

    „Przy mężu” – urzędowe określenie stosowane wobec kobiet, które nie pracowały zarobkowo, nie jest w stanie oddać zaradności, jaką przejawiała Paraskewa Padlewska.