Wystawa „Podwójnie wolne“ w Wilnie! - Instytut Pileckiego

Po sukcesie w Polsce wystawa „Podwójnie wolne” rusza w świat. Wileńskie obchody stulecia praw politycznych kobiet w Polsce i na Litwie pierwszym przystankiem międzynarodowej wersji wystawy.

Nowoczesna wystawa plenerowa „Podwójnie wolne. Prawa polityczne kobiet 1918” spotkała się z niezwykle ciepłym przyjęciem w Polsce. Odwiedziła już Warszawę, Łódź, Ostrów Mazowiecką i Kraków. Duże zainteresowanie wystawą zainspirowało Instytut Pileckiego do stworzenia międzynarodowej wersji ekspozycji, która 14 maja 2019 roku w Wilnie rozpoczęła swoją światową trasę.

„Podwójnie wolne” - to słowa jednej z sufrażystek, komentującej ukazanie się dekretu z 28 listopada 1918 roku. Fraza ta najtrafniej opisuje doświadczenie Polek, ale także Litwinek: wolnych dzięki odzyskaniu niepodległości i wolnych w prawach obywatelskich.

Zapomniane bohaterki

Autorką koncepcji wystawy jest prof. Magdalena Gawin, wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego. – Przyznanie kobietom czynnych i biernych praw wyborczych na podstawie dekretu Naczelnika Państwa z 28 listopada 1918 roku, stawiało Polskę w szeregu najbardziej demokratycznych i nowoczesnych państw Europy – mówi prof. Magdalena Gawin, przypominając, że Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego we wrześniu 2018 roku umieściło projekt ordynacji wyborczej na liście krajowej Pamięci Świata UNESCO. – Tego dnia wolna Polska została na zawsze połączona z ideą równości obywateli wobec prawa – opowiadała Gawin.

Wystawa pokazuje historie różnych środowisk kobiecych – chrześcijańskich demokratek, feministek i rewolucjonistek, których wieloletnia działalność – na rzecz nie tylko równych praw, ale też odzyskania przez Polskę niepodległości - doprowadziła do przyznania Polkom praw wyborczych i udziału w wyborach w roku 1919. Niezwykłe losy działaczek, polskich patriotek i sufrażystek, mogłyby stać się gotowym scenariuszem dla niejednego filmu. Instytut Pileckiego chce przypomnieć, że ich dorobek i życiorysy stanowią integralną część historii Polski.

– Mija 100 lat od momentu, kiedy Polki i Litwinki po raz pierwszy skorzystały z wywalczonych praw wyborczych – mówi Wojciech Kozłowski, dyrektor Instytutu Pileckiego. – Chcemy pokazać drogę, którą musiały przejść pokolenia kobiet, by móc głosować i kandydować w wyborach. Litewski dodatek do wystawy przygotowaliśmy we współpracy z Uniwersytetem Wileńskim, tak by wystawa wpisała się w obchody stulecia praw politycznych kobiet w Polsce i na Litwie. Tytuł ekspozycji – „Podwójnie wolne” zwraca uwagę na to, że rok 1919, to nie tylko czas odzyskiwania narodowej wolności, ale także dla Polek i Litwinek czas pierwszych demokratycznych wyborów. Uroczyste otwarcie wystawy w Wilnie to doskonały moment, by rozpocząć opowiadanie światu o niezwykłych bohaterkach tej historii. Dziś prezentujemy wystawę w Wilnie. W planach mamy ekspozycje w kolejnych krajach europejskich m. in. w Berlinie – podkreśla Kozłowski.

Prawa kobiet

W XIX wieku Polki nie tylko odgrywały główną rolę w wychowaniu patriotycznym dzieci i młodzieży, lecz także włączały się aktywnie w życie publiczne. W latach 90. zaczęły się kształtować środowiska sufrażystek, które miały trójzaborowy charakter, popularyzowały hasła równych praw kobiet oraz prawa głosu. Do najważniejszych należały chrześcijańskie Zjednoczone Koło Ziemianek (ZKZ) oraz postępowy Związek Równouprawnienia Kobiet Polskich (ZRKP). Na początku XX wieku w otoczeniu Józefa Piłsudskiego pojawiła się grupa socjalistycznych działaczek niepodległościowych, tworzących Organizację Bojową Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). Wszystkie trzy środowiska spotkały się później na froncie I wojny światowej, w walce o wolną, niepodległą Polskę.

Głównym celem wystawy jest przybliżenie zwiedzającym drogi, jaką przebyły kobiety ku wolności i równouprawnieniu. Koncepcję wystawy oparto o biografie konkretnych postaci, niezwykłych Polek żyjących na przełomie XIX i XX wieku, walczących o wolną Polskę 1918 roku oraz podczas wojny polsko-bolszewickiej. Pisarki i emancypantki, żołnierki, społeczniczki i działaczki - wszystkie one mierzyły się z represjami zaborców jako Polki i jako kobiety, dojrzewały i dochodziły różnymi drogami do idei wolnej Polski i równych praw kobiet. Stanisława Paleolog, Wanda Gertz, Maria Kretkowska, Aleksandra Szczerbińska, Maria Dulębianka, Maria Konopnicka, Paulina Kuczalska-Reinschmit i wiele innych. Każda z nich mogłaby się stać bohaterką tak popularnych dziś filmów i seriali historycznych, większość została jednak zapomniana. A przecież ich dorobek i życiorysy stanowią część demokratycznej i nowoczesnej historii Polski.

„Ludźmi jesteśmy i ludzkich praw żądamy!”, przekonywała Kazimiera Bujwidowa, orędowniczka zniesienia zakazu wstępu kobiet na uniwersytety. „Odważmy się być wolnymi!”, zachęcała Maria Dulębianka, pierwsza kandydatka na posłankę do sejmu, w czasie kiedy kobiety nie miały jeszcze praw wyborczych. „Chcemy całego życia!”, postulowała Zofia Nałkowska, żądając równości nie tylko pod względem politycznym, ale także obyczajowym. Walczyły o prawa w kraju, którego nie było wówczas na mapie. Mówiono im: „Teraz nie pora na walkę o prawa kobiet!”.

Otwarcie wystawy  Wilnie

Otwarcie wystawy plenerowej „Podwójnie wolne. Prawa polityczne kobiet 1918.” W Wilnie odbyło się w dn. 14 maja 2019 roku o godz. 17:30 na dziedzińcu im. M. K. Sarbiewskiego Uniwersytetu Wileńskiego. Weźmie w niej udział, m.in. wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Magdalena Gawin – autorka koncepcji wystawy, Urszula Doroszewska - ambasador RP na Litwie, Marcin Łapczyński – dyrektor Instytutu Polskiego w Wilnie, dr Wojciech Kozłowski – dyrektor Instytutu Pileckiego.

Wystawa jest dostępna w dn. 14 maja – 17 czerwca w godzinach pracy Uniwersytetu Wileńskiego.

Po otwarciu wystawy w kinie „Pasaka” odbyła się z udziałem twórców projekcja filmu „Siłaczki” w reż. Marty Dzido i Piotra Śliwowskiego.

Organizatorzy: Instytut Pileckiego w Warszawie, Ambasada RP w Wilnie, Instytut Polski w Wilnie, Uniwersytet Wileński, Wydział Komunikacji Uniwersytetu Wileńskiego, Centrum Gender Studies Uniwersytetu Wielskiego, kino „Pasaka”.