Laboratorium Lemkina – Instytut Pileckiego i Centrum Mieroszewskiego podpisały porozumienie o współpracy - Instytut Pileckiego

Projekt „Laboratorium Lemkina” to wspólna inicjatywa obu Instytucji określająca warunki i zakres ich zaangażowania w w odniesieniu do wzajemnego udostępniania zbiorów świadectw zbrodni wojennych, zbrodni przeciwko ludzkości i zbrodni ludobójstwa popełnianych przez państwo rosyjskie w przeszłości i obecnie, a także organizacji i realizacji innych wydarzeń związanych z projektem.

Podpisanie porozumienia o współpracy pomiędzy instytucjami umożliwi nie tylko kontynuację obecnie prowadzonych prac archiwizacyjnych związanych z projektem Centrum Lemkina ale również poszerzy zakres działań naukowych.

Projekt „Laboratorium Lemkina” wpisuje się w statutową działalność obu instytucji. W przypadku Instytutu Pileckiego (zgodnie z ustawą z dnia 9 listopada 2017 r. o Instytucie Solidarności i Męstwa imienia Witolda Pileckiego) dotyczy ona  inicjowania, podejmowania i wspierania działań mających na celu m.in.: prowadzenie badań w zakresie nauk historycznych oraz badań interdyscyplinarnych z wykorzystaniem narzędzi pokrewnych nauk humanistycznych i społecznych, a w szczególności badania, dokumentowania i poszerzania wiedzy na temat totalitaryzmów oraz zbrodni nazistowskich i komunistycznych w XX wieku.

Celem Centrum Mieroszewskiego (zgodnie z ustawą z dnia 25 marca 2011 r. o Centrum Dialogu im. Juliusza Mieroszewskiego) jest inicjowanie i wspieranie działań na rzecz dialogu i porozumienia w relacjach Polaków z narodami Europy Wschodniej. Do zadań Centrum należy prowadzenie badań naukowych i działalności wydawniczej, upowszechnianie wiedzy o sytuacji politycznej, historii i kulturze regionu, a także działalność edukacyjna, przeciwdziałanie dezinformacji oraz organizacja wydarzeń eksperckich i programów stypendialnych.

Na mocy podpisanego porozumienia strony będą podejmować wspólne działania – w ramach swoich ustawowych kompetencji – dotyczące współpracy w obszarze badań nad zagadnieniami związanymi z naruszeniami prawa międzynarodowego w Europie Środkowej i Wschodniej oraz ich konsekwencjami, w tym zwłaszcza nad zbrodniami wojennymi, zbrodniami przeciwko ludzkości i zbrodniami ludobójstwa popełnianymi przez państwo rosyjskie w przeszłości i obecnie. Zajmą się również upowszechnianiem wiedzy na ten temat w Polsce i poza jej granicami.

Projekt „Laboratorium Lemkina” będzie realizowany od 1 stycznia 2026 r. 

Centrum Lemkina

Instytut Pileckiego powołał do życia projekt o nazwie Centrum Dokumentowania Zbrodni Rosyjskich w Ukrainie im. Rafała Lemkina (Centrum Lemkina), 26 lutego 2022 roku, w reakcji na agresję wojenną Federacji Rosyjskiej na Ukrainę, w wyniku której ukraińska ludność cywilna stała się ofiarą wielu zbrodni wojennych. Centrum zostało nazwane na cześć Rafała Lemkina, polskiego prawnika żydowskiego pochodzenia, twórcy terminu „ludobójstwo” i współautora Konwencji ONZ w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa (1948). Projekt ten, realizowany od wybuchu pełnoskalowej wojny w lutym 2022 r. koncentrował się na zbieraniu różnego rodzaju świadectw ludności cywilnej w celu utrwalenia – na potrzeby m.in. naukowców i dziennikarzy – dowodów zbrodni popełnianych przez wojska rosyjskie, w szczególności: polegał na zbieraniu świadectw naocznych świadków, dokumentujących działania zbrojne wojsk rosyjskich na terytorium Ukrainy, ze szczególnym uwzględnieniem konkretnych zbrodni popełnianych w Ukrainie przez żołnierzy Federacji Rosyjskiej, gromadzeniu informacji i nagrań na temat celowego niszczenia przez siły rosyjskie infrastruktury cywilnej i zabytków, a także tych wpisanych na listę Światowego Dziedzictwa Ludności UNESCO na terenie Ukrainy. Na podstawie świadectw powstaje zanonimizowane archiwum (udostępnione w cyfrowym Archiwum Pileckiego), zawierające relacje o zbrodniach popełnionych przez wojska rosyjskie na terytorium Ukrainy.

Świadectwa były zbierane w różnych formach jako: ankiety sygnalizacyjne wypełniane przez świadków w języku narodowym (dostępne są wersje: ukraińska, rosyjska, polska i angielska), relacje audio oraz relacje świadków agresji rosyjskiej w formie filmowych świadectw (notacji).

W ramach projektu Centrum Lemkina zebrano do dziś około 1600 zeznań w różnych formatach – pisemnym i audiowizualnym. Obecnie ankiety, notacje, zdjęcia i filmy dokumentujące zbrodnie rosyjskie popełnione na ukraińskich cywilach są opracowywane, anonimizowane, digitalizowane, transkrybowane z języka ukraińskiego i rosyjskiego na język polski i angielski.

Na podstawie zebranych świadectw zostały opracowane i opublikowane trzy raporty: „Podoba ci się, nie podoba, cierp, moja piękna – nieukarane zbrodnie. Przemoc seksualna rosyjskich wojsk okupacyjnych wobec ukraińskich kobiet”, „Skradzione dzieciństwo. Zbrodnie przeciwko dzieciom popełnione przez wojska rosyjskie”, „Nie atakujemy cywili… Zielony korytarz w Łypiwce jako pułapka rosyjskich wojsk okupacyjnych” – raporty do pobrania na stronie: https://instytutpileckiego.pl/pl/badania/centrum-lemkina/raporty

Raporty zostały wydane w czterech wersjach językowych – polskiej, angielskiej, ukraińskiej i niemieckiej, były prezentowane w kraju i zagranicą.

Zebrane świadectwa nie są utajnione, dzięki czemu mogą służyć jako materiał do analizy naukowej lub jako źródło informacji dla dziennikarzy, wielokrotnie cytowane przez media na całym świecie. W ramach projektu Centrum Lemkina rozwija się współpraca z naukowcami, badaczami, historykami, prawnikami, publicystami, archiwistami oraz z instytucjami publicznymi, naukowymi, z archiwami Ukrainy i organizacjami pozarządowymi.

Więcej informacji o projekcie Centrum Lemkina na: https://instytutpileckiego.pl/pl/badania/centrum-lemkina