Dyplomaci czasu próby | Cykl „Dyplomatyczne kontrapunkty" - Instytut Pileckiego

W październiku i grudniu 2025 r. Galeria Instytutu Pileckiego zorganizowała cykl spotkań „Dyplomatyczne kontrapunkty”, poświęcony życiu i działalności polskich dyplomatów – bohaterów wystawy „Decyzja: ratować ludzi”.

Od 23 października do 11 grudnia 2025 r., przez osiem kolejnych czwartków, Galeria DBK była miejscem spotkań poświęconych polskim urzędnikom służby zagranicznej, którzy we współpracy z organizacjami żydowskimi nieśli pomoc europejskim Żydom. O losach tych postaci opowiadali wybitni badacze oraz pasjonaci ich biografii. Rozmowom historycznym towarzyszyły koncerty muzyki klasycznej oraz pokazy filmów dokumentalnych, przekazując wielowymiarowy obraz przeszłości.

Muzyka: kontrapunkt historii

Szczególne miejsce w programie zajęła muzyka. Repertuar został przygotowany specjalnie na potrzeby cyklu i wykonywany przez absolwentów oraz wykładowców Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina. Utwory m.in. Fryderyka Chopina, Witolda Lutosławskiego i Ignacego Jana Paderewskiego były każdorazowo dobierane do tematyki poszczególnych spotkań. Utwory zabrzmiały w wykonaniu Marty Gębskiej-Wiercińskiej i Aleksandry Szopy (skrzypce) oraz Macieja Smoląga i Krzysztofa Staniendy (fortepian), a także Kamili Wąsik-Janiak (skrzypce) i Ewy Guz-Seroki (fortepian).

Dyplomacja w ogniu historii

Cykl rozpoczął się wykładem prof. Marka Kornata poświęconym Józefowi Lipskiemu oraz trudnym decyzjom polskiej dyplomacji w latach 30. XX wieku. Prelekcja ukazała polityczne i moralne tło działań przedwojennej dyplomacji oraz przybliżyła sylwetkę ambasadora RP w III Rzeszy (1933–1939), eksperta w zakresie spraw niemieckich i jednego z negocjatorów polsko-niemieckiego układu o nieagresji z 1934 roku. Spotkanie stało się również okazją do prezentacji dwóch książek profesora, wydanych przez Instytut Pileckiego: „Tymczasowy przyjaciel. Józef Lipski – ambasador polski w III Rzeszy (1933–1939)” (Warszawa 2024) oraz „Józef Lipski jako dyplomata – w świetle dokumentów i wspomnień” (Warszawa 2025).

Kolejne wydarzenia koncentrowały się na reakcjach polskiej dyplomacji wobec narastających prześladowań antyżydowskich oraz na postawach pojedynczych polskich dyplomatów. Dr Kinga Czechowska przedstawiła działania polskich placówek dyplomatycznych wobec prześladowań Żydów w III Rzeszy.

Henryk Sławik. Polski Wallenberg

Dr hab. Tomasz Kurpierz przybliżył postać Henryka Sławika – powstańca śląskiego i Sprawiedliwego wśród Narodów Świata, nazywanego „polskim Wallenbergiem”. Działając na rzecz uchodźców wojennych na Węgrzech, Sławik uratował tysiące polskich Żydów, płacąc za swoją działalność najwyższą cenę. Sylwetkę tego niezwykłego bohatera, obok wykładu, uzupełnił pokaz filmu dokumentalnego „Henryk Sławik. Polski Wallenberg”.

Zapomniany sprawiedliwy

Publiczność mogła również zapoznać się z historią Feliksa Chiczewskiego, konsula RP w Lipsku, który podczas tzw. Polenaktion oraz Nocy Kryształowej w 1938 roku wykazał się niezwykłą odwagą, udzielając schronienia około 1300 Żydom w siedzibie konsulatu oraz wystawiając dokumenty umożliwiające im legalne opuszczenie Rzeszy. Osią spotkania była projekcja filmu „Zapomniany sprawiedliwy konsul Feliks Chiczewski 1889-1972” oraz spotkanie z reżyserem, dr. Jackiem Kubiakiem.

Więcej niż dyplomata

Osobne miejsce w cyklu zajęła postać Tadeusza Romera – dyplomaty zaangażowanego w organizację pomocy Polakom i Żydom w czasie II wojny światowej. Jego działalność przybliżyła dr hab. Olga Barbasiewicz w wykładzie „Więcej niż dyplomata: Tadeusz Romer – aktywne ogniwo łańcucha pomocy dla polskich obywateli w czasie wojny”. Na dodatkowym spotkaniu zaprezentowano film dokumentalny „Tadeusz Romer. Misja niemożliwa”, ukazujący w szerszym kontekście niezwykle bogaty życiorys tej postaci – od działalności niepodległościowej, przez służbę dyplomatyczną i pełnienie funkcji ministra spraw zagranicznych w rządzie “londyńskim”, po pracę naukową i aktywność w środowisku polonijnym w Kanadzie.

W programie spotkań nie zabrakło również pokazu znanego dokumentu produkcji Instytutu Pamięci Narodowej „Paszporty Paragwaju”, opowiadającego o działalności polsko-żydowskiej Grupy Ładosia i tajnej akcji wydawania paszportów ratujących życie europejskich Żydów.

Dziękujemy wszystkim uczestnikom za udział w spotkaniach i zapraszamy do Galerii Instytutu Pileckiego!  

Codziennie oprócz poniedziałków.
Wtorek-niedziela: 10:00-18:00
Czwartek 10:00-20:00.
Ostatnie wejście: 30 minut przed zamknięciem.
Adres: Krakowskie Przedmieście 11, Warszawa.

Wstęp wolny.