Lemkin 2018-2024 - Instytut Pileckiego

Wkład polskiej myśli prawno-naukowej w kształtowanie pojęcia zbrodni genocydu. Rafał Lemkin i Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa z 1948 roku a polskie doświadczenie okupacji przez narodowosocjalistyczne Niemcy.

Celem projektu jest badanie oraz upowszechnianie dokonań Polski w dziedzinie prawa międzynarodowego i popularyzacja dokonań polskiej myśli prawnej w XX wieku, m.in. przez przybliżenie osiągnięć polskich intelektualistów z Rafałem Lemkinem na czele. Pragniemy również przypominać, że ich działania przekładały się na dyskusję nad nowymi para­dygmatami suwerenności i praw człowieka oraz nad kształ­tem ładu prawno-międzynarodowego po katastrofie II wojny światowej – wojny będącej efektem paktu dwóch totalitaryzmów.

XX wiek, a w szczególności II wojna światowa, przyniósł najwięk­szą w historii liczbę ofiar, szacowaną w milionach bezbronnych cywili. Instrumenty terroru wymierzone zostały w grupy, społeczności i całe narody, skazane na wyniszczenie decyzjami politycznymi, za którymi stały totalitarne ideologie. U podstaw tra­gedii, do jakiej doszło w konsekwencji wprowadzania w życie idei opanowania Europy przez Hitlera i Stalina siłą oraz terrorem, stały jednak też wcześniejsze doświadczenia: I wojna świa­towa, tragedia Ormian, pogromy ludności żydowskiej w Impe­rium Rosyjskim, rewolucja bolszewicka i próby podważenia porządku wersalskiego, który przywrócił państwom w Europie niepodległość po rozpadzie dotychczasowych imperiów. W odpowiedzi na te wydarzenia w pierwszej połowie XX wieku następował stopniowy rozwój prawa międzynarodo­wego i idei ochrony pokoju, a także praw nie tylko jed­nostki, lecz całych społeczności oraz grup.

Istotny element tego procesu stanowiła działal­ność Rafała Lemkina, autora pojęcia „genocide”. Pierwsze jego badania, które doprowadziły go do sformułowania tego pojęcia, sięgają już wczesnych lat trzydziestych.

Międzynarodowe środowisko prawnicze w dwudziestoleciu międzywojennym stało się kuźnią, w której formowały się prace wielu gremiów, także z udziałem Polaków. W ramach projektu przybliżamy ówczesne nurty prawno-polityczne, koncepcje i idee, starania konkretnych osób, a wreszcie zabiegi podejmowane w trakcie II wojny świa­towej w celu napiętnowania oraz powstrzymania ludobójstwa. Pragniemy również zaprezentować działania prawników, dyplomatów i polityków – nie tylko Polaków, lecz także osób innych naro­dowości – których celem była pomoc ofiarom wojny totalnej wymierzonej w ludność cywilną Europy oraz świata, a wreszcie wprowadzenie w przestrzeni międzynarodowej prawnych i politycznych mechanizmów, które w przyszłości skutecznie stałyby na straży prawa do życia jednostek oraz całych narodów.

Projekt finansowany w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Szlakami Polski Niepodległej” w latach 2018-2023,  nr projektu 01SPN1705318, kwota finansowania 985.110,00 zł.