Stanisław Gacoń - Instytut Pileckiego
Upamiętniony 22 czerwca 2022 roku w Brzostku
Mieszkał z żoną Apolonią na pograniczu wsi Bukowa i Januszkowice. W pobliżu żyło rodzeństwo zarówno Stanisława, jak i Apolonii. Żona Stanisława pochodziła z rodziny Stasiowskich, z sąsiadującej z Januszkowicami wsi Sowina. Sklep w tej miejscowości prowadziły znane w okolicy rodziny Korzenników (prawdopodobnie zwanych od imienia nestora rodu Zeligami) i spokrewnionych z nimi Krugerów.
W czasie niemieckiej okupacji większość okolicznych Żydów została stłoczona w getcie w Kołaczycach. Gdy rozpoczęła się likwidacja getta, tylko niektórym z nich udało się uciec i ukryć w okolicy. Garstka Żydów z Sowiny znalazła pomoc w rodzinnej wsi u rodzin m.in. Kopciów, Jachymów, Kutynów i Stasiowskich. Jednak większości sowińskich rodzin żydowskich nie udało się przeżyć. Wśród ofiar znalazła się m.in. Salomea Korzennik, prawdopodobnie starsza córka Edmunda Korzennika. Najmłodsza córka Korzennika, z kolei, została ukryta przez ojca w pobliskiej Bukowej, u znajomego małżeństwa Apolonii i Stanisława Gaconiów. Niewiele wiadomo o tym dziecku – w materiale źródłowym pojawiają się nieprecyzyjne informacje odnośnie do imienia (Rajza, Ryfka lub Fajga) oraz wieku (od kilkunastu miesięcy do kilku lat). Pewne jest, że bezdzietni Gaconiowie opiekowali się nim przedstawiając je jako nieślubną córkę siostry Apolonii.
Mimo przestróg i szerzących się informacji o aktach represji wobec Polaków pomagających Żydom, w tym o tragedii Jana Jantonia z pobliskiej Woli Brzosteckiej, Gaconiowie nie oddalili dziewczynki.
W dniu 28 maja 1943 roku, w następstwie donosu do domostwa Gaconiów przybyli Niemcy. Oskarżeni o ukrywanie żydowskiego dziecka Apolonia i Stanisław poddani zostali brutalnym przesłuchaniom, jednak wciąż zaprzeczali zarzutom, powtarzając przyjętą wersję pochodzenia dziewczynki. Według okolicznych przekazów, funkcjonariusze już mieli dać za wygraną, gdy jeden z nich odezwał się do dziecka w jidysz i otrzymał odpowiedź w tym języku, zyskując niezbity dowód na żydowskie pochodzenie dziewczynki.
Ostatecznie Niemcy zamordowali na miejscu i podopieczną oraz Stanisława i Apolonię. Zwłoki ofiar zostały pierwotnie zakopane w miejscu egzekucji, na podwórku Gaconiów.