Józef Suchecki - Instytut Pileckiego

Zawołani po imieniu / Upamiętnieni

Józef Suchecki (1894–1943)

Upamiętniony w 2024 roku.

Józef Suchecki od około 1942 roku ukrywał na strychu swojej obory kilkunastu Żydów z getta w Gniewoszowie. Zginął 17 sierpnia 1943 roku, najprawdopodobniej na skutek donosu niemieckich osadników, zastrzelony przez niemieckiego żandarma.

Józef Suchecki, syn Michała i Katarzyny Sucheckich, urodził się 4 marca 1894 r. w Andrzejowie (gm. Oblasy). Mieszkał w Zwoli (powiat kozienicki, gmina Gniewoszów), z żoną Józefą, z domu Chyłą. Miał ośmioro dzieci: Annę, Jana, Janinę, Genowefę, Helenę, Leokadię, Stanisława i Stefana.

Według relacji świadków od 1942 roku przechowywał w swoim gospodarstwie Żydów zbiegłych z getta w Gniewoszowie. Ukrywało się u nich po kilkunastu Żydów, a nawet całe ich rodziny. Ukrywający często zmieniali się. Jedni odchodzili, a na ich miejsce czasem przychodzili inni Żydzi (1) - zeznał po latach jeden z mieszkańców wsi, Władysław Bąk. Żydzi byli ukrywani też w sąsiednim gospodarstwie Jana Wolskiego oraz, wiele wskazuje na to, że w gospodarstwie Adama Gąsiora.

17 sierpnia 1943 r. o świcie, najprawdopodobniej na skutek donosu kolonistów niemieckich z pobliskiej osady Marianów, do Zwoli przybyła grupa niemieckich żandarmów z posterunku w Zwoleniu. Niemcy najpierw wkroczyli do gospodarstwa Wolskich, a następnie wtargnęli do domu Sucheckich. Przeszukując budynki, żandarmi brutalnie pobili mieszkańców, nie oszczędzając dzieci. Jana Wolskiego i Józefa Sucheckiego zabrali do znajdującego się po sąsiedzku obejścia Gąsiorów. Prawdopodobnie żandarmi, choć nie znaleźli Żydów w zabudowaniach Sucheckich i Wolskich, to trafili tam na ślady ich obecności.

Wolski został zastrzelony podczas próby ucieczki w trakcie brutalnych dociekań o miejsce ukrywania się Żydów. W miejscu, gdzie upadł, Niemcy kazali wykopać dół Sucheckiemu, następnie zastrzelili go i nakazali pogrzebać w tym samym dole razem z Janem Wolskim.

Po wojnie ciała zamordowanych zostały ekshumowane i przeniesione na cmentarz parafialny w Oleksowie.

W tym czasie w okolicy Niemcy złapali grupę ukrywających się Żydów z Gniewoszowa, wśród których byli: Elizer Finkelman, Hersz Liebhaber, Mosze Holtzhandler, Mirl Reikh i Pesach Tanenboim. Zostali oni rozstrzelani na cmentarzu w Granicy i pogrzebani w zbiorowej mogile. Zeznania Bolesława Paciorka, wyróżnionego w 2017 r. tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata za pomoc Żydom z getta w Gniewoszowie, potwierdzają, że ta egzekucja miała ścisły związek z morderstwem dwóch rolników 17 sierpnia 1943 r. w Zwoli. Jest zatem wysoce prawdopodobne, że wymienieni Żydzi byli wśród tych, którym pomagali Józef Suchecki i Jan Wolski.

Józef Suchecki został upamiętniony przez Instytut Pileckiego 29 października 2024 r. w Zwoli (link do relacji z upamiętnienia). 

1) AIPN, BU 392/685, t. 1, Protokół przesłuchania świadka Władysława Bąka
z 28 maja 1987 r., k. 13.