Konferencja „Postawy mniejszości niemieckich w okupowanej Europie (1939-1945). Metody badań, społeczne konteksty i powojenne konsekwencje" - Instytut Pileckiego

Zapraszamy na międzynarodową konferencję naukową, której celem będzie przedstawienie wyników najnowszych badań nad postawami Niemców etnicznych w czasie II wojny światowej, ich przemianami oraz konsekwencjami społecznymi i prawnymi po 1945 r.

Postawy mniejszości niemieckich w okupowanej Europie (1939-1945). Metody badań, społeczne konteksty i powojenne konsekwencje
Międzynarodowa konferencja naukowa (Berlin, 20-21 listopada 2025)

W klasycznej historiografii mniejszości niemieckie w okupowanej Europie często przedstawiano jako biernych wykonawców polityki narodowego socjalizmu. Po 1939 r. wielu obywateli tych państw narodowości niemieckiej opowiedziało się po stronie III Rzeszy i zaakceptowało nowy porządek, choć znane są również przypadki indywidualnego sprzeciwu i pomocy udzielanej niemieckim sąsiadom, w tym osobom pochodzenia żydowskiego. Po 1945 r. społeczności wyzwolonej Europy podejmowały rozliczenia z zaangażowaniem Niemców etnicznych w okupację i zbrodnie Trzeciej Rzeszy.

W ostatnich latach badania nad Niemcami etnicznymi przyniosły istotny przełom. Zakwestionowano pojęcie jednolitej Volksgemeinschaft, wskazując na zróżnicowanie i napięcia między Niemcami ze „starej Rzeszy”, z przesiedleńcami ze Wschodu i członkami mniejszości niemieckich w Europie Środkowo-Wschodniej. Coraz większe znaczenie zyskuje analiza sprawczości (agency) tych grup w warunkach okupacji oraz ich powojennych losów.

Celem konferencji jest przedstawienie wyników najnowszych badań nad postawami Niemców etnicznych w czasie II wojny światowej, ich przemianami oraz konsekwencjami społecznymi i prawnymi po 1945 r. Uczestnicy podejmą dyskusję nad polityką etniczną narodowych socjalistów i faszystów w okupowanej Europie, a także nad mechanizmami inkluzji, ekskluzji i odpowiedzialności jednostkowej.

Podczas pierwszego dnia konferencji uczestnicy wysłuchają referatów poświęconych problematyce postaw mniejszości niemieckich w różnych regionach okupowanej Europy, źródłom i metodom badania tej tematyki oraz mikrohistorycznym studiom przypadków z terenów Generalnego Gubernatorstwa i ziem wcielonych do III Rzeszy.

Drugi dzień obrad będzie miał formę dyskusji panelowych poświęconych nowym publikacjom dotyczącym dziejów i pamięci o mniejszościach niemieckich w Europie Środkowo-Wschodniej. W panelach udział wezmą autorzy omawianych książek oraz zaproszeni badacze z Polski i Niemiec.

Konferencja będzie prowadzona w języku niemieckim. 

Data konferencji: 20-21 listopada 2025 r.

Miejsce konferencji: Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie, Majakowskiring 47, 13156 Berlin

Organizatorzy:

• Instytut Pileckiego, ul. Sienna 82, 00-815 Warszawa
• Oddział Zamiejscowy Instytutu Pileckiego w Berlinie, Pariser Platz 4a, 10117 Berlin
• Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie, Majakowskiring 47, 13156 Berlin

Na fotografii na górze strony przedstawiciele przedwojennej mniejszości niemieckiej przed komisją dokonującą wpisów na niemiecką listę narodową w Toruniu w październiku 1942 r. Na zdjęciu są widoczni: Albert Forster (siedzi trzeci od lewej) Joseph Goebbels (siedzi czwarty od lewej).