Międzynarodowa Nagroda Pileckiego 2023 przyznana! - Instytut Pileckiego

Agnieszka Witkowska-Krych, Bartłomiej Noszczak i Zbigniew Parafianowicz to tegoroczni laureaci Nagrody Pileckiego. Kapituła przyznała też pięć wyróżnień. Statuetki, nagrody i wyróżnienia wręczono w podczas gali w Zamku Ujazdowskim.

W tym roku Międzynarodowa Nagroda im. Witolda Pileckiego przyznawana jest już po raz trzeci i to w trzech kategoriach: naukowej książki historycznej i reportażu historycznego. Przynajemy też specjalną nagrodę za najlepszą książkę na temat trwającej od 2014 roku agresji Rosji na Ukrainę - powiedziała podczas gali dyrektor Instytutu Pileckiego prof. Magdalena Gawin.

Witold Pilecki pisał swoje raporty, by cały świat dowiedział się co się wydarzyło w Auschwitz-Birkenau. Dziś dziennikarze ruszają na Ukrainę, by opisać co się dzieje na froncie. Ta kategoria to nasz hołd dla dziennikarzy i reporterów - dodała prof. Gawin.

Nagroda w kategorii "Naukowa książka historyczna"

W tej kategorii nagradzana jest najlepsza monografia lub synteza na temat polskiego doświadczenia konfrontacji z dwoma totalitaryzmami w XX. Najlepszą monografią została książka "Dziecko wobec Zagłady. Instytucjonalna opieka nad sierotami w getcie warszawskim" Agnieszki Witkowskiej-Krych wydana przez Żydowski Instytut Historyczny. 

Życie dzieci oraz ich opiekunów w sierocińcach i i internatach w getcie warszawskim to temat książki Agnieszki Witkowskiej-Krych, która jako pierwsza omawia ten temat w wyczerpujący sposób, wzbogacając wiedzę o tragicznym losie warszawskich Żydów.

– To, na czym mi tak bardzo zależało, to nazwać wychowawców, dyrektorów, lekarzy, pielęgniarki, którzy byli z dziećmi – to pierwsza grupa, którą chciałam z cienia wydobyć, a drugą są dzieci – i to było o wiele trudniejsze, bo tych imion, nazwisk, mikro-historii było bardzo mało – mówiła Agnieszka Witkowska-Krych.

Agnieszka Witkowska-Krych pracuje w Żydowskim Instytucie Historycznym oraz Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. W swoich badaniach koncentruje się na historii i kulturze Żydów warszawskich.

Zapraszamy do obejrzenia rozmowy z autorką na proflu fb Instytutu Pileckiego.

Wyróżenienia w kategorii "Naukowa książka historyczna"

W tej samej kategorii wyróżniono wydaną przez Cambridge University Press monografię "Survivors: Warsaw under Nazi Occupation (Studies in the Social and Cultural History of Modern Warfare)" Jadwigi Biskupskiej oraz książkę "Sowietyzacja Wołynia 1944–1956" Adama Rafała Kaczyńskiego wydaną przez IPN.

Nagroda w kategorii "Reportaż historyczny"

Za najlepszą książkę w kategorii "Reportaż historyczny" Międzynarodową Nagrodę im. Pileckiego nagrodę przyznano Bartłomiejowi Noszczakowi, autorowi książki "Orient zesłańców. Bliski Wschód w oczach Polaków ewakuowanych ze Związku Sowieckiego (1942–1945)" opublikowanej przez IPN.

Ewakuacja armii Andersa ze Związku Sowieckiego do Iranu była ratunkiem dla tysięcy osób, które wprost z „nieludzkiej ziemi” trafiły do nieznanego, odmiennego kulturowo świata. Bartłomiej Noszczak opowiada o tym, jak cieszący się odzyskaną wolnością Polacy odkrywali ludzi, miejsca i przyrodę Bliskiego Wschodu w kontekście toczącej się wojny.

– Pochodzący głównie z Kresów Wschodnich rodacy – ofiary sowieckich deportacji – zweryfikowali pozytywnie swoje na ogół naskórkowe wyobrażenia o Oriencie. Poznawanie kosmosu tego regionu, ze wszystkimi jego urokami i egzotycznymi tajemnicami, odbywało się bez balastu szowinizmu i wyższości kulturowej. Polacy – uchodźcy, choć materialnie stracili niemal wszystko, odzyskali utracone w Związku Sowieckim poczucie wolności i rozpoczęli barwną „podróż życia” po Bliskim Wschodzie, gdzie poczuli, że mogą liczyć na bezinteresowną pomoc drugiego człowieka – pozornie „obcego” – mówi o swojej książce w wywiadzie dla Instytutu Pileckiego Bartłomiej Noszczak.

Bartłomiej Noszczak pracuje w Instytucie Pamięci Narodowej. W swoich badaniach koncentruje się na polskim doświadczeniu konfrontacji z komunizmem.

Rozmowa z autorem na profilu fb Instytutu Pileckiego.

Wyróżenienie w kategorii "Reportaż historyczny"

W tej samej kategorii wyróżniono "Akwarium. Opowieść o Związku Literatów Polskich w PRL-u" Tomasza Potkaja (Wydawnictwo Czarne). W swoim reportażu Tomasz Potkaj tworzy obraz organizacji Związku Literatów Polskich, którą władze PRL starały się wykorzystać do kontroli nad pisarzami – w dobie Polski Ludowej literatura bywała bowiem z jednej strony narzędziem komunistycznej propagandy, z drugiej zaś – przestrzenią manifestowania oporu wobec totalitarnego państwa.

Nagroda w trzeciej kategorii "nagroda specjalna"

Nagrodę specjalną za najlepszą książkę na temat trwającej od 2014 r. agresji Rosji na Ukrainę lub trwających od 2020 r. protestów na Białorusi i związanych z nimi represji przyznano Zbigniewowi Parafianowiczowi za "Śniadanie pachnie trupem. Ukraina na wojnie" (Wydawnictwo Mando).

24 lutego 2022 roku Zbigniew Parafianowicz przebywał w Kijowie. Był świadkiem oporu Ukraińców przeciwstawiających się rosyjskiej inwazji, a także początkowej dezorientacji państw Zachodu wobec działań Rosji. Poprzez rozmowy z dyplomatami, żołnierzami, artystami i zwykłymi mieszkańcami odmalowuje obraz mierzącego się z wojną społeczeństwa, starając się zrozumieć źródła determinacji Ukraińców.

– Ukrainą jako tematem dziennikarskim zajmuję się od 2003 roku. Czyli od czasów późnego Kuczmy. Planowałem napisać polityczną sylwetkę Wołodymyra Zełenskiego. Wybuch wojny zmienił optykę. Reportaż pisały wydarzenia. Podążyłem za nimi – tłumaczył w wywiadzie dla Instytutu Zbigniew Parafianowicz.

- Dla mnie książka Zbigniewa Parafianowicza pokazuje, że niestety, po ponad 70 latach, wojna wróciła do Europy i stała się częścią naszej rzeczywistości. Być może też częścią naszej przyszłości. I to nie jest miła konstatacja. Wielu chciałoby przed nią uciec, wielu chciałoby przed tym zamknąć oczy. Myślę, że książka „Śniadanie pachnie trupem” nie pozwala nam tych oczu zamknąć – mówił w laudacji o nagrodzonej książce członek kapituły Nagrody Pileckiego, prof. Marek Cichocki.

Zbigniew Parafianowicz jest dziennikarzem „Dziennika Gazety Prawnej” i współautorem książek o Petrze Poroszence i Wiktorze Janukowyczu. Tematyką ukraińską zajmuje się od 2003 roku.

Rozmowa z laureatem na naszym profilu fb.

Wyróżnienia w trzeciej kategorii "nagroda specjalna"

W tej samej kategorii wyróżniono dwie publikacje: "Opór. Ukraińcy wobec rosyjskiej inwazji" Pawła Pieniążka (WAB) oraz "You don't know what war is. The Diary of a Young Girl from Ukraine" Yevy Skalietskiej (Wydawnictwo Union Square).

O Nagrodzie Pileckiego

W 2021 r. Instytut Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego, we współpracy z Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu zainaugurował Międzynarodową Nagrodę im. Witolda Pileckiego dla uczczenia 120. rocznicy urodzin rotmistrza Pileckiego. Został on patronem nagrody, ponieważ jego raporty z Auschwitz-Birkenau relacjonowały zbrodnie dokonywane przez Niemców, opisywały wydarzenia i zawierają dogłębną analizę i humanistyczną refleksję na temat sytuacji w obozie.

Międzynarodową Nagrodę im. Witolda Pileckiego otrzymują autorzy najlepszych książek naukowych i reporterskich, które ukazały się w danym roku po polsku lub po angielsku i dotykają polskiego doświadczenia dwóch totalitaryzmów.

W kapitule nagrody zasiadają dr Piotr Cywiński(przewodniczący), dr Łukasz Adamski, prof. Richard Butterwick-Pawlikowski, prof. Marek Cichocki, Jack Fairweather, prof. Magdalena Gawin, prof. Patrycja Grzebyk, prof. Marek Kornat, dr Wojciech Stanisławski, prof. Claudia Weber, korespondent wojenny Jack Fairweather oraz przedstawiciel rodziny patrona nagrody, prawnuk Witolda Pileckiego Krzysztof Kosior.

Laureaci konkursu otrzymają nagrodę w wysokości 40 tys. zł oraz okolicznościową statuetkę. Autorzy wyróżnionych książek otrzymają nagrodę w wysokości 15 tys. zł.

Więcej o Nagrodzie Pileckiego.

(PAP)