„LIPCOWI. Twarze Ofiar Obławy Augustowskiej″ w Warszawie - Instytut Pileckiego

Wystawa Lipcowi to więcej niż głos młodych ludzi, ofiar nierozliczonej nigdy sowieckiej zbrodni. To zapowiedź wystaw, które odsłaniane będą po ofiarach Buczy, Izium, czy Mariupolu. I jednocześnie wezwanie do tego aby zbrodnie rosyjskie dokumentować, osądzić i pozbawić mocy aktywowania się w przyszłości. Lipcowi są analogią wojennych bestialstw dokonywanych obecnie przez rosyjskie wojska w Ukrainie. Połączenie historii Obławy Augustowskiej z teraźniejszością mordów i ataków na cywili ukraińskich  daje współczesnym obraz cyklicznie uaktywniającego się zagrożenia dla świata jakim jest rosyjski totalitaryzm.

Obława Augustowska była największą zbrodnią popełnioną na Polakach po II wojnie światowej. Jest ona symbolem dramatycznego losu Europy Środkowo-Wschodniej, która w 1945 r. na kilkadziesiąt lat znalazła się w strefie wpływów Związku Sowieckiego. 

W lipcu 1945 r. Armia Czerwona i sowiecki aparat bezpieczeństwa, wspierane przez polskie wojsko i UB, przeprowadziły operację, która przeszła do historii jako Obława Augustowska. Jednostki o łącznej sile ponad 45 tys. żołnierzy i funkcjonariuszy otrzymały rozkaz przeczesania całej Puszczy Augustowskiej. Osoby podejrzane o działalność konspiracyjną były aresztowane i brutalnie przesłuchiwane przez sowiecki kontrwywiad wojskowy „Smiersz”.

W wyniku Obławy zatrzymano ponad 7 tys. osób. Około 5 tys. z nich zwolniono potem do domów. Przeszło 500 osób zostało przekazanych władzom sowieckiej Litwy. 592 osoby Sowieci rozstrzelali i pochowali w nieznanym miejscu. Prawdopodobnie ten sam los spotkał kolejny tysiąc zatrzymanych. Rodziny i bliscy ofiar Obławy Augustowskiej do dziś nie znają miejsca ich spoczynku.

Wystawa miała swoją premierę 13 października 2021 r. w ramach inauguracji działalności Instytutu Pileckiego w Augustowie. W listopadzie 2021 r. została nominowana do prestiżowej nagrody „Projekt Roku” Stowarzyszenia Twórców Grafiki Użytkowej w kategorii „Impakt Społeczny”. W styczniu 2022 r. była prezentowana w Suwałkach, a w lipcu i sierpniu ponownie w Augustowie w ramach obchodów 77. rocznicy Obławy Augustowskiej jako część programu działań augustowskiego oddziału Instytutu Pileckiego pod nazwą „Lipcowi”.

–Na wystawie pokazujemy kolekcję zdjęć osób zamordowanych przez Sowietów w wyniku Obławy Augustowskiej. Te fotografie stanowią dziś jedyny nośnik, dzięki któremu wizerunki ofiar przetrwały do naszych czasów. Po roku naszej działalności w Augustowie udało się nam rozszerzyć wystawę o kilka kolejnych postaci, których zdjęcia pozyskaliśmy dzięki współpracy z rodzinami Ofiar. Dzięki technikom rekonstrukcji cyfrowej i koloryzacji na wystawie możemy stanąć twarzą w twarz z młodymi ludźmi – pełnymi pasji i planów na przyszłość, których życie przerwała ta okrutna komunistyczna zbrodnia.  – tłumaczy Bartosz Gralicki, Pełnomocnik Dyrektora Instytutu Pileckiego w Augustowie oraz jeden z kuratorów wystawy.

Ze świadkami wydarzeń prowadzone są rozmowy rejestrowane w formie wideo, które wzbogacają archiwum historii mówionej. Przyjmujemy także artefakty, pamiątki i fotografie. Dokumenty i zdjęcia, które właściciele chcieliby zatrzymać w archiwum prywatnym, zdigitalizujemy i dołączymy do naszych zbiorów cyfrowych. Zachęcamy do kontaktu wszystkich gotowych podzielić się z nami swoją historią.