W CELACH BEZPIEKI | Spotkanie z wokół książki "Koszykowa róg Stalina" - Instytut Pileckiego

Kolekcje cyfrowe / Mediateka

W CELACH BEZPIEKI | Spotkanie z wokół książki "Koszykowa róg Stalina"

Zapraszamy do obejrzenia spotkania wokół książki prof. Andrzeja Zawistowskiego „Koszykowa róg Stalina. Areszt Wewnętrzny Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Komitetu do spraw Bezpieczeństwa Publicznego 1945–1956”.

W spotkaniu, które odbyło się w piwnicach dawnego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego udział wzieli:

Dr Tomasz Łabuszewski, historyk; od 2001 r. pracownik Oddziału Warszawskiego IPN, od 2022 r. jego dyrektor. Autor i współautor ponad 150 prac naukowych oraz popularnonaukowych poświęconych działalność konspiracji niepodległościowej lat wojny i konspiracji antykomunistycznej oraz działalność komunistycznego aparatu represji w latach 1944–1956 – m.in. opracowania „Śladami zbrodni. Przewodnik po miejscach represji komunistycznych lat 1944-1956”. Pomysłodawca i współtwórca Izby Pamięci Strzelecka 8, gdzie wyeksponowane są unikalne i zachowane w nienaruszonej formie ślady po dawnym areszcie WUBP w Warszawie. Członek rada muzeów: Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL w Warszawie, Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce, Muzeum Dom Rodziny Pileckich w Ostrowi Mazowieckiej.

Kamila Sachnowska, historyk; w latach 2006-2022 pracowała w IPN: m.in. jako zastępca dyrektora Biura Edukacji Publicznej oraz edukatorka w Biurze Poszukiwań i Identyfikacji. Koordynatorka projektów edukacyjnych, autorka i współautorka scenariuszy lekcji i wydawnictw edukacyjnych, m.in. współautorka wystawy „Kwatera Ł. Panteon narodowy pod cmentarnym murem” oraz ekspozycji „Dowody zbrodni” w Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL w Warszawie. Autorka kilkudziesięciu publikacji edukacyjnych i popularnonaukowych. Od 2022 r. pracuje w Instytucie Pileckiego, obecnie jako kierownik Dział Upamiętnień i Edukacji.

Dr hab. Andrzej Zawistowski, historyk; od 1998 r. pracownik Katedry Historii Gospodarczej i Społecznej Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, w latach 2006-2017 pracownik IPN (m.in. dyrektor Biura Edukacji Publicznej), 2017-2020 kierownik Działu Historycznego Muzeum Powstania Warszawskiego, od 2020 r. profesor Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami Instytutu Pileckiego. Naukowo zajmuje się badaniami nad politycznymi, gospodarczymi i społecznymi aspektami historii Polski w XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem dziejów PRL. Autor kilkudziesięciu prac naukowych i kilkuset prac popularnonaukowych. Współautor wystaw czasowych i elementów uzupełniających wystawę stałą Muzeum Powstania Warszawskiego oraz ekspozycji „Cele Bezpieki” w dawnym budynku Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego.

 

Książka prof. Andrzeja Zawistowskiego, „Koszykowa róg Stalina. Areszt Wewnętrzny Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Komitetu do spraw Bezpieczeństwa Publicznego 1945–1956”, Instytut Pileckiego, 2023 r.

Jesienią 1945 roku budynki u zbiegu ulicy Koszykowej i alei Stalina zajęła komunistyczna bezpieka. W piwnicach warszawskich kamienic, teraz przekształconych w biurowce Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, urządzono areszt wewnętrzny. Szybko określenie „trafić na Koszykową” nabrało takiego samego złowieszczego brzmienia, jak kilka lat wcześniej okupacyjne „trafić na Szucha”.

W trakcie dekady funkcjonowania aresztu przewinęło się przez niego kilka tysięcy zatrzymanych. Byli wśród nich antykomunistyczni konspiratorzy, np. Witold Pilecki, przedwojenni politycy, np. minister, premier i marszałek sejmu Kazimierz Świtalski, przyszli politycy czasów III Rzeczpospolitej Władysław Bartoszewski oraz Wiesław Chrzanowski. Na Koszykowej siedział także Leon Niemczyk – później niezwykle popularny aktor. Można tu było spotkać dawnych żołnierzy AK (np. gen. Augusta Fieldorfa „Nila”), ludzi powojennego podziemia niepodległościowego (Zygmunta Szendzielarza „Łupaszkę” czy Hieronima Dekutowskiego „Zaporę”), duchownych różnych wyznań (np. przeora Jasnej Góry o. Kajetana Raczyńskiego), niemieckich zbrodniarzy wojennych, kolaborantów, członków UPA, przemytników, gospodarczych hochsztaplerów oraz ukaranych dyscyplinarnie funkcjonariuszy UB (w końcu trafił do tego aresztu też szef śledczych bezpieki – Józef Różański).

Autor przedstawia tytułową historię na tle losów ludzi, którzy trafili na Koszykową – zarówno jako więźniowie, jak i strażnicy – oraz w kontekście dziejów najbliższej okolicy. Precyzyjnie charakteryzuje areszt: podstawy prawne jego funkcjonowania, obsadę personalną, formalną organizację tej komórki MBP. Dużo uwagi poświęca polskim reemigrantom z Francji, którzy zostali przydzieleni do pilnowania więźniów. Na lata „francuzi” stali się symbolem Koszykowej. Znaczną część książki autor poświęca losom osób więzionymch na Koszykowej, także tym, którzy stracili tam życie: Tadeuszowi Łabędzkiemu (przywódcy polskiej młodzieży narodowej), Janowi Rodowiczowi „Anodzie” (bohaterowi antyniemieckiej konspiracji z czasów wojny); Marianowi Grzybowskiemu (wybitnemu profesorowi medycyny i nauczycielowi akademickiemu).

W aneksie zamieszczono wykaz funkcjonariuszy pracujących w Areszcie Wewnętrzny MBP oraz spis nazwisk ok. 4 tys. osób więzionych na Koszykowej (dotychczas znanych było ok. 110 nazwisk więźniów). Całości dopełnia zbiór 76 fotografii, planów i schematów organizacyjnych.

Książka dostępna w księgarni Instytutu Pileckiego (kliknij).

Zobacz także