Wiele rodzin. Wspólna historia | V Zjazd Rodzin "Zawołanych po Imieniu" - Instytut Pileckiego

W dniach 31 sierpnia i 1 września, po raz piąty, na zaproszenie Instytutu Pileckiego, ponad 130 krewnych i potomków Polaków zamordowanych za pomoc Żydom podczas okupacji niemieckiej spotka się na Zjeździe Rodzin programu “Zawołani po imieniu".

Choć nie są spokrewnieni, budują wspólnotę ludzi połączonych podobną przeszłością. Od czterech lat tworzą sieć pamięci wokół wydarzeń, które  odcisnęły piętno na kolejnych pokoleniach ich rodzin.

Zjazd Rodzin jest jednym z elementów Programu "Zawołani po imieniu", realizowanego w Instytucie Pileckiego od 2019 roku. Program łączy badania naukowe, edukację historyczną i różnorodne działania w obszarze kultury pamięci. To wspólne spotkanie wszystkich rodzin, w jednym miejscu, będzie okazją do dzielenia się refleksjami dotyczącymi przeszłości swoich bliskich, tworzenia i umacniania wspólnoty budowanej przez kolejne pokolenia potomków „Zawołanych po imieniu”.

Podczas V Zjazdu Rodzin, który odbędzie się w Gdańsku, Instytut Pileckiego otrzyma wyjątkowe artefakty, w tym kamień z domu rodzinnego Józefa Ulmy, zamordowanego wraz ze swoją żoną i dziećmi przez Niemców 24 marca 1944 r. w Markowej za ukrywanie Żydów. Cenne pamiątki zostaną przekazane przez Jerzego Ulmę, bratanka Józefa, na ręce dr. Wojciecha Kozłowskiego, p.o. Dyrektora Instytutu. 10 września ubiegłego roku Wiktoria i Józef Ulmowie oraz ich dzieci decyzją papieża Franciszka zostali beatyfikowani. Tydzień wcześniej, 3 września, w Sadzie Pamięci w Markowej została wmurowana tablica, poświęcona wszystkim „Zawołanym po imieniu” - w ten sposób do programu symbolicznie włączona została także rodzina Ulmów.

– Zjazd Rodzin Zawołanych po imieniu jest okazją nie tylko do wymiany doświadczeń osób, których krewni zostali zamordowani za niesienie pomocy Żydom w czasie II wojny światowej, ale także do refleksji, w jaki sposób wspólnie możemy chronić i przekazywać dalej to dziedzictwo pamięci. Zachęcamy rodziny do współpracy z Instytutem Pileckiego i samorządami, do inicjowania działań, dzięki którym kamienie upamiętniające ofiary są otaczane opieką. Bardzo istotne jest dla nas uczestnictwo kolejnych pokoleń, młodych ludzi, w których widzimy naszych sojuszników, depozytariuszy pamięci. Liczymy na ich wsparcie, także w sieci i mediach społecznościowych, co pozwoli nam opowiadać historie Zawołanych po imieniu coraz szerszym kręgom odbiorców – mówi Kamila Sachnowska (kierownik Działu Upamiętnień IP).

Już na pierwszym Zjeździe Rodzin (Brok, 2019), jego uczestnicy wystosowali apel o dalsze upamiętnianie osób zamordowanych za pomoc Żydom podczas II wojny światowej. Świadczy to o tym, że potomkowie chcą nie tylko upamiętniać bliskich w swoich regionach, ale że chcą uczestniczyć w szerokim zapisie tych historii w świadomości społecznej. Chcą się jednoczyć w większą wspólnotę i aktywnie wpływać na propagowanie wiedzy o losach Polaków, którzy za okazaną solidarność, współczucie i pomoc ponieśli śmierć.

Decyzja naszych rodziców i dziadków była dobrowolna i często spontaniczna. Wynikała z solidarności z prześladowanymi w czasach nienawiści. Zmieniła historię naszych rodzin na pokolenia. Heroiczna postawa naszych przodków została zbrodniczo ukarana, czyniąc nas sierotami – ludźmi brutalnie i gwałtownie pozbawionymi rodziców, dziadków czy rodzeństwa. My, boleśnie poszkodowane rodziny, nikomu nie życzymy podobnej traumy. Niemniej postawę naszych przodków uważamy za godną wielkiego szacunku i wyrażamy poparcie dla inicjatywy upamiętniania Polaków, którzy zginęli za ratowanie Żydów, w skali całego kraju. Wierzymy głęboko, że śmierć naszych rodziców i dziadków nie była daremna, choć w wielu przypadkach nie udało im się nikogo uratować. Dali oni wyraz mężnej postawy chrześcijańskiej. Ich losy są przestrogą przed nienawiścią. Ich przesłanie jest niezwykle ważne dla wspólnot lokalnych, dla Polski, dla Europy i dla świata. – piszą w swoim liście członkowie rodzin upamiętnianych Polaków.

Zjazd Rodzin poza uroczystą częścią oficjalną będzie miał również część edukacyjno-warsztatową, która wyposaży uczestników w niezbędną wiedzę przybliżającą historyczne tło ich rodzinnych historii, nauczy, jak odkrywać w lokalnej przestrzeni przeszłość swojej rodziny, w jaki sposób o niej opowiadać i jak ją archiwizować. Warsztaty pełnić będą również funkcję integracyjną - budowanie wspólnoty Rodzin „Zawołanych po imieniu” oraz wymiana doświadczeń będą istotnymi elementami tych zajęć.

O programie „Zawołani po imieniu”

Program „Zawołani po imieniu” oddaje sprawiedliwość heroicznej postawie Polaków, którzy świadomie ryzykowali życie własne i swoich najbliższych, aby nieść pomoc żydowskim przyjaciołom, sąsiadom, a czasem nieznajomym, i zapłacili za to najwyższą cenę. Program uwypukla zarazem bezwzględne realia niemieckiej polityki okupacyjnej w Polsce, która niszczyła wszelkie więzi solidarności między Polakami a Żydami, a najdrobniejszy gest współczucia, każdy ludzki odruch karała śmiercią. „Zawołani po imieniu” niosą także uniwersalne przesłanie o odwadze, poświęceniu i solidarności z prześladowanymi, które wyznaczają miarę radykalnemu złu totalitaryzmu i ludobójstwa. Przywracając historiom „Zawołanych po imieniu” właściwe miejsce w naszej pamięci, odkrywamy sens ich ofiary, która – jak się okazuje – wcale nie była daremna.

Częścią programu jest upamiętnianie zamordowanych Polaków stawianymi w ich miejscowościach kamieniami pamięci z tablicami, na których z imienia i nazwiska wymienia się zarówno pomagających, jak i ich zamordowanych żydowskich podopiecznych. Do tej pory kamienie „Zawołanych po imieniu” postawiono w 36. miejscach, upamiętniając 95 lokalnych bohaterów.

(Więcej informacji - https://instytutpileckiego.pl/pl/zawolani-po-imieniu)