Pierwszy dzień konferencji "Oswajanie rewolucji: doświadczenia społeczeństw Polski i Europy Środkowej w latach 1945-1989 r." - Instytut Pileckiego

17 i 18 października 2025 r. w Warszawie odbędzie się konferencja "Oswajanie rewolucji: doświadczenia społeczeństw Polski i Europy Środkowej w latach 1945-1989 r.".

Instytut Pileckiego we współpracy naukowej z Instytutem Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN organizuje w dniach 17-18 października 2025 w Warszawie konferencję naukową Oswajanie rewolucji: doświadczenia społeczeństw Polski i Europy Środkowej w latach 1945-1989 r. Konferencja stanowi kontynuację ubiegłorocznego kongresu Przyszłość studiów nad Europą Środkową i Wschodnią, a jej tematyka będzie rozwijana w trakcie corocznych, cyklicznych międzynarodowych wydarzeń naukowych w kolejnych latach.

Jej założeniem jest uzupełnienie zdominowanego przez historię polityczną obrazu dziejów Polski komunistycznej oraz krajów Europy Środkowo-Wschodniej o perspektywę historii społecznej. Poszerzenie tej wizji o głębszą refleksję nad zjawiskami społecznymi i kulturowymi, w oparciu o poszerzony i nowoczesny katalog pytań badawczych i ujęć teoretycznych może uczynić ów obraz nie tylko bardziej panoramicznym, ale również wieloaspektowym. Taka perspektywa pozwoli też na lepsze zrozumienie obserwowanych po 1989 r podobieństw i odrębności charakteryzujących państwa i społeczeństwa byłego bloku wschodniego.

Konferencja umożliwi zgromadzenie badaczy reprezentujących różne dyscypliny naukowe (takie jak historia, antropologia, socjologia, badania pamięci, i in.), zajmujących się analizą zmian społecznych zachodzących w każdym z krajów Europy Środkowo-Wschodniej, co przyczyni się do lepszego zrozumienia procesów historycznych w powojennej historii Polski i regionu.

Wśród poruszanych kwestii znajdą się takie zagadnienia jak:

• Stare i nowe struktury społeczne i zawodowe;
• Jeden naród? Zróżnicowanie etniczne i mniejszości narodowe;
• Miasto i wieś: nowe przestrzenie a relacje i procesy społeczne;
• Kobiety, rodzina, grupy wiekowe;
• Partia komunistyczna, władza, społeczeństwo;
• Migracje wewnętrzne i zewnętrzne. 

Zakładanym efektem konferencji – zarówno tej jak i kolejnych  jest przygotowanie i wydanie wysoko punktowanych publikacji, nie tylko podsumowujących konferencyjne debaty, ale również stanowiących propozycję syntetycznego ujęcia społecznej historii komunistycznej Polski i pozostałych krajów Europy Środkowo-Wschodniej. W efekcie powstanie zatem publikacja reasumująca najważniejsze ustalenia naukowe w tej dziedzinie.

PROGRAM KONFERENCJI 

Dzień I: Piątek, 17 października 2025

9:30–11:00 – Otwarcie konferencji i wykład inauguracyjny
Wykład keynote I: Joachim von Puttkamer (Imre Kertész Kolleg, Jena): Suing the Police in Socialist Poland"
Moderacja: Bartłomiej Kapica

11:00–11:15 – Przerwa kawowa

11:15–12:45 - Sesja I: Paradoksy legitymizacji: Wewnętrzne sprzeczności partyjnej władzy
Moderacja: Michał Przeperski

• The Making of the New Elite: Social Origins and Structures in the Bulgarian Communist Party (1944–1956) - Vasil Paraskevov (Konstantin Preslavsky University, Bulgaria)
• Życie społeczne członków partii komunistycznej w Polsce - Paweł Sasanka (Instytut Pileckiego)
• „Żadnym gliną nie będę, bo już jestem ślusarzem”. Lokalne kadry władzy komunistycznej i ich osobiste rewolucje (1944–1956) - Łukasz Bertram (Instytut Studiów Politycznych PAN)

12:45–13:00 – Przerwa kawowa

13:00 – 14:00 - Wykład keynote II: Marta Kurkowska-Budzan (Uniwersytet Jagielloński): „Bioarchiwum pracy: metodologia i perspektywy badań”?
Moderacja: Ewelina Szpak

14:00 – 15:00 – Przerwa obiadowa

15:00–16:30– Sesje II i III – sesje równoległe

15:00–16:30 - Sesja II: Podmiotowość w cieniu systemu: Kobiety, dzieci i młodzież wobec wyzwań socjalistycznej rzeczywistości"
Moderacja: Dariusz Jarosz

• Dorastanie w cieniu wojny. Pokolenie wojenne i powojenne wobec przemian społecznych po 1945 roku - Anna Idzikowska-Czubaj (Uniwersytet Adama Mickiewicza, Poznań) 
• Dorastanie i edukacja w badaniach girlhood studies - Katarzyna Stańczak-Wiślicz (Instytut Badań Literackich, PAN)
• Małżeństwo, macierzyństwo i rodzina w socjalizmie - Barbara Klich-Kluczewska (Uniwersytet Jagielloński)

15:00–16:30 - Sesja III: Między centrum a peryferiami: Negocjowanie władzy w przestrzeniach lokalnych
Moderacja: Hubert Wilk

• Partia, dziki i KSS KOR. Konflikty społeczności lokalnych z rządowymi ośrodkami łowieckimi - Andrzej Zawistowski (Instytut Pileckiego, Warszawa) 
• Praca w PRL - pryncypia ideowe a rzeczywistość pracy umysłowej i fizycznej - Marcin Jarząbek (Uniwersytet Jagielloński, Kraków)
• Inspekcja Robotniczo-Chłopska (Ircha)- element neostalinizacji czy instrument partycypacji społecznej w ostatniej dekadzie - Krzysztof Madej

16:30–16:45 – Przerwa kawowa

16:45–18:30 – Sesje równoległe IV i V

16:45–18:30 - Sesja IV: Tożsamości w ruchu. Mniejszości narodowe i etniczne wobec komunizmu (cz. 1 ).
Moderacja: Bartosz Kaliski

• Ukraińcy - Jarosław Syrnyk (Uniwersytet Wrocławski) 
• Niemcy - Piotr Madajczyk (Instytut Studiów Politycznych PAN)
• Białorusini - Eugeniusz Mironowicz (Uniwersytet w Białymstoku)

16:45–18:30 - Sesja V: Dyscyplinowanie społeczeństwa: Wielowymiarowe strategie kontroli w PRL
Moderacja: Paweł Sasanka

• Cenzura. Polityka - instytucje twórcy- Zbigniew Romek (Akademia Vistula)
• Propaganda – instrument i codzienność - Mariusz Mazur (UMCS)
• Między wojskową historią i socjologią. Historia społeczna kadry oficerskiej Ludowego Wojska Polskiego – zarys problemu - Tomasz Leszkowicz (WBH) 

18:30-19:30 - Kolacja

Dzień II, Sobota, 18 października 2025

9:00–10:00 – Wykład keynote III: Zsuzsanna Varga (Eötvös Loránd University, Budapeszt): Peasant agency during and after the collectivization: individual and collective experiences
Moderacja: Ewelina Szpak

10:00–10:15 – Przerwa kawowa

10:15–11:45 – Sesje VI i VII – sesje równoległe

10:15- 11:45 - Sesja VI: Prowincja jako laboratorium modernizacji: wieś i struktury awansu w Polsce Ludowej
Moderacja: Ewelina Szpak

• PGR jako laboratorium nowoczesności? - Małgorzata Machałek (Uniwersytet Szczeciński)
• Prywatne gospodarstwa rolne a niekapitalistyczna modernizacja odgórna. Mechanizmy adaptacyjne"- Maria Halamska (EUROREG UW, Warszawa)
• Struktury odczuwania awansu w Polsce powojennej – Magda Szcześniak (IKP UW)

10:15:11:45 - Sesja VII: Tożsamości w ruchu. Mniejszości narodowe i etniczne wobec komunizmu (cz. 2)
Moderacja: Bartłomiej Kapica

• Migracje zewnętrzne w PRL - Dariusz Stola (Instytut Studiów Politycznych, PAN)
• Społeczeństwo Polski powojennej w planach i wizjach rządu RP na uchodźstwie w okresie II wojny światowej - Kinga Czechowska (Instytut Pileckiego)  
• Żydzi w PRL - Bożena Szaynok (Uniwersytet Wrocławski)

11:45 - 12:45 - Przerwa obiadowa

12:45 - 14:15 - Sesja VIII: Między retoryką równości a praktyką różnic: Nowe stratyfikacje społeczne w socjalizmie" 
Moderacja: Hubert Wilk

• Chłopi: przeobrażenia i strategie adaptacji - Dariusz Jarosz (Instytut Historii PAN)
• Robotnicy: „klasa przewodnia” między retoryką a codziennością - Jędrzej Chumiński (Uniwersytet Ekonomiczny, Wrocław)
• Artyści i twórcy w systemie kontrolowanej autonomii - Konrad Rokicki (MSZ)

14:15 - 14:30 - Przerwa kawowa

14:30 - 15:30 - Dyskusja panelowa: Oswajanie rewolucji: sprawczość oddolna, opór i adaptacja w Polsce i Europie Środkowej 1945–1989"
(Marcin Zaremba, Bartosz Kaliski, Barbara Klich-Kluczewska)
Moderacja: Michał Przeperski

15:30 - Zamknięcie konferencji – Dariusz Jarosz oraz Bartłomiej Kapica