Ochotnik. Witold Pilecki i jego misja w Auschwitz | wystawa - Instytut Pileckiego

Witold Pilecki był dotychczas postacią mało znaną poza granicami Polski. Wystawa - przygotowana na podstawie najnowszych badań międzynarodowych ekspertów - ma przybliżyć historię rotmistrza naszym zachodnim sąsiadom.

Skomplikowane dzieje Polski XX wieku to nie tylko działania wojenne, okupacja czy zbrodnie okresu stalinowskiego. Historia ma wiele twarzy, w tym tę ludzką – twarz konkretnego człowieka. Spośród wielu bohaterów, także tych bezimiennych, na szczególną uwagę zasługuje postać symbolizująca walkę z dwoma totalitaryzmami: komunistycznym i nazistowskim. Dlatego w trakcie prac nad koncepcją wystawy inaugurującej działalność instytutu w Berlinie, nie było wątpliwości co do tego, że będzie ona poświęcona Witoldowi Pileckiemu.

– Wystawa, skierowana do odbiorcy niemieckiego i, szerzej, zachodniego, opowiada tak naprawdę o doświadczeniu Polski podczas wojny – mówi Hanna Radziejowska, kurator wystawy i kierownik berlińskiego oddziału Instytutu Pileckiego. – Pokazujemy nieznaną dotychczas i nieopowiedzianą poza granicami Polski historię o misji Pileckiego w Auschwitz, o jego śmierci z rąk władzy komunistycznej, o wymazywaniu pamięci o nim. Wystawa próbuje połączyć dwa wymiary: poprzez niezwykłą, konkretną opowieść, dotykamy bardzo wielu kluczowych spraw XX-wiecznej historii Polski, a przez to – historii Europy.

Witold Pilecki był pierwszym, który poinformował świat o okrucieństwie rozgrywającym się za bramą obozu. Przez ponad dwa i pół roku budował ruch oporu w Auschwitz i przygotowywał zbrojne powstanie. Po ucieczce osobiście zabiegał u przywódców polskiego państwa podziemnego o udaremnienie zagłady setek tysięcy ludzkich istnień. Drugi kurator wystawy, dziennikarz Jack Fairweather, zastanawiał się nad pobudkami, którymi kierował się Pilecki: Co się stało z ruchem oporu, który stworzył w Auschwitz, ryzykując swoim życiem? Dlaczego jego apel wzywający do przerwania spirali nienawiści nie został wysłuchany? Ile istnień ludzkich można by było ocalić, gdyby świat posłuchał? Poszukując odpowiedzi na te pytania, zacząłem prowadzić badania, których owocami są książka „The Volunteer” i wystawa (..). Pozwala ona „zanurzyć” się w świecie Pileckiego – przedmiotach, obrazach i dźwiękach, których codziennie doświadczał. Dzięki temu można go lepiej poznać, zrozumieć jego osobowość i wybory, jakich dokonał.

Ekspozycja przygotowana z udziałem międzynarodowych ekspertów prezentuje nie tylko słynne raporty Pileckiego, ale także unikatowe obiekty, takie jak egzemplarz maszyny szyfrującej Enigma, fragmenty zniszczonego przez Niemców Teatru Wielkiego w Warszawie, nieznane szerzej dokumenty z procesów oświęcimskich we Frankfurcie czy szereg oryginalnych eksponatów z Muzeum Auschwitz. Artefakty są także okazją do poznania losów relatywnie mało znanych osób związanych z ruchem oporu. Taką postacią jest na przykład Otto Küsel, niemiecki więzień kryminalny i obozowy kapo, który pomógł konspiratorom w wykradzeniu planów komory gazowej.

„Ochotnik. Witold Pilecki i jego misja w Auschwitz” otwiera przestrzeń do dialogu, dając tym samym możliwość zbudowania wspólnoty. W jej ramach ludzie z różnymi perspektywami historycznymi (jak Polacy i Niemcy) mogą ze sobą rozmawiać o wspólnej przeszłości.

Wystawa nie tylko ujawnia nieznane fakty, ale przede wszystkim zachęca nas do zadawania pytań o motywacje, które stoją za decyzją o przeciwstawieniu się złu. To nie jest kolejne sprawozdanie z okrytego najgorszą sławą obozu śmierci. Chcielibyśmy, aby publiczność wyciągnęła naukę z siły ludzkiego ducha, umiejętności Pileckiego do tworzenia więzów i przyjaźni, nawet w świecie pełnym strachu, terroru i śmierci – mówi dr Wojciech Kozłowski, dyrektor Instytutu Pileckiego.

Ekspozycję w siedzibie Instytutu Pileckiego w Berlinie będzie można zobaczyć do końca marca 2020 roku. W ramach wystawy planowane są liczne wydarzenia towarzyszące, m.in. warsztaty edukacyjne dla niemieckiej młodzieży.

Organizator: Instytut Pileckiego

Kuratorzy: Jack Fairweather, Hanna Radziejowska

Konsultanci: dr hab. Jochen Böhler, dr Piotr Setkiewicz

Projekt wystawy: Kłaput Project

Partner wystawy: Muzeum Auschwitz-Birkenau

Miejsce: Instytut Pileckiego w Berlinie, Pariser Platz 4a

Czas trwania wystawy: od 17 września 2019 roku