Paweł Sasanka - Instytut Pileckiego

Absolwent studiów historycznych w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego (2000), doktor nauk humanistycznych w zakresie historii w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk (2006). Od 2025 r. adiunkt w Ośrodku Badań nad Totalitaryzmami w Instytucie Pileckiego. W latach 2001-2024 pracował w Instytucie Pamięci Narodowej, w którym przez lata godził pracę naukową z pracą wystawiennika i edukatora. Pierwsze doświadczenia zawodowe zdobywał w Centrum Informacyjnym Rządu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (1997-2000).

Zawodowo interesuje się głównie historią Polski i Europy Środkowo-Wschodniej po II wojnie światowej. Specjalizuje się w badaniach nad kryzysami społeczno-politycznymi PRL, stara się łączyć historię polityczną i społeczną. Jest autorem pierwszego całościowego opracowania kryzysu z Czerwca 1976 r., obecnie pracuje nad książką na temat odwilży, przełomu 1956 r. i popaździernikowej normalizacji w Polsce na tle Europy Środkowo-Wschodniej, ukazującą proces ewolucji systemu PRL od totalitaryzmu do posttotalitaryzmu/autorytaryzmu. W latach 2013-2017 był koordynatorem Centralnego Projektu Badawczego Władze PRL wobec kryzysów społecznych i opozycji demokratycznej 1956-1976. Oprócz prac naukowych jest autorem licznych artykułów popularnonaukowych, albumów i wystaw prezentowanych w Polsce i zagranicą. W latach 2013-2013 był członkiem rady redakcyjnej popularnonaukowego czasopisma „pamięć.pl”. Wyróżniony m.in. nagrodami prezesa IPN (2006, 2010).

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2490-7147

Profile w serwisach akademickich

Academia.edu https://independent.academia.edu/Pawe%C5%82Sasanka

Researchgate.net https://www.researchgate.net/profile/Pawel-Sasanka

Ważniejsze publikacje

Prace złożone do druku

  • Obchody rocznic i świąt państwowych w latach 1953-1958 jako barometr kryzysu w PRL (artykuł)
  • PZPR wobec gospodarki (1948-1989). Rozdział w syntezie PZPR w ramach Centralnego Projektu Badawczego IPN Ruch komunistyczny i aparat władzy 1917 – 1990 (t. 1, PZPR i jej państwo).
  • Przegląd opracowań i edycji źródłowych dotyczących roli Warszawy w kryzysie politycznym 1955–1957 – badanie Varsavianistycznego Zespołu Badawczego w związku z realizowanym przez IH PAN zadaniem zleconym przez Ministra Edukacji i Nauki „Warszawa poprzez wieki – od jej początków po wiek XX”. 

Monografie naukowe, książki popularnonaukowe, albumy

  • The Cold War. A short history of a World Divided, (wspólnie z S. Stępniem) transl. Anna Brzostowska, Jerzy Giebułtowski, Warsaw 2015.
  • Fotografie bez cenzury 1976–1989. Nieoficjalny portret PRL, (wspólnie z T. Glebem i S. Stępniem), Warszawa 2014.
  • Zimna wojna. Krótka historia podzielonego świata (wspólnie z S. Stępniem), Warszawa 2013
  • Dudek, J. Eisler, A. Friszke, A. Paczkowski, P. Sasanka, Drogi do wolności. Drogi do wspólnej Europy 1945-2007, po red. J. Eislera, Warszawa 2008.  
  • Grudzień ’70 – pamiętamy, J. Eisler, P. Sasanka, red. A. Friszke, Gdańsk 2007.
  • Czerwiec 1976. Geneza, przebieg, konsekwencje, Warszawa 2006
  • P. Sasanka, J. Pawłowicz, Czerwiec 1976 w Płocku i województwie płockim, Toruń 2003.

Redakcje naukowe, rozdziały w monografiach, artykuły, artykuły recenzyjne, edycje dokumentów

•           Rewolucja odgórna? Kopalnia milionów, czyli historia sojuszu tygodnika „Po Prostu” z aparatczykami z Zakładów Wytwórczych Lamp Elektrycznych im. Róży Luksemburg w Warszawie w 1956 roku, „Dzieje Najnowsze” 2024, nr 1, s.  129–152.

•           Strajki, manifestacje i zajścia uliczne w Polsce w latach 1956–1957 – spojrzenie syntetyczne [w:] Strajki, manifestacje i zajścia uliczne w PRL i bloku wschodnim, red. J. Kufel, K. Knoch, Gdańsk 2022, s. 57–90.

•           Społeczny portret załogi Fabryki Samochodów Osobowych na Żeraniu w 1956 r. na tle środowiska robotniczego, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 2022, t. LXXXIV, s. 209–229.

•           Sasanka P., „Czy pójdziemy drogą jugosłowiańską?” Fascynacja jugosłowiańskim modelem ustrojowym i narodziny idei rad robotniczych w Polsce w 1956 r., „Przegląd Historyczny” 2021, nr 3, s. 697–732.

•           Sasanka P., Odwilż w Fabryce. Warszawscy robotnicy i struktury Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w przemyśle w czasie kryzysu 1955–1957, „Polska 1944/45–1989” 2021, t. 19, s. 57–112.

•           Nie tylko „Po prostu”. Prasa w dobie odwilży (1955–1958), (red. wraz z M. Przeperskim), Warszawa 2019

•           Władza – prasa – dziennikarze między XX zjazdem KPZR a Październikiem 1956 r. [w:] Nie tylko „Po Prostu”. Prasa w dobie odwilży (1955–1958), red. M. Przeperski, P. Sasanka, Warszawa 2019, s. 34-97.

•           On the ‘Inter-October Revolution’ (1956–1957): The History of a Radical Social Change in Poland as Viewed by Jerzy Kochanowski, “Kwartalnik Historyczny” 2019, no. 3 [English Edition], s. 97–117.

•           Historia walki na dwa fronty. Władza – prasa – dziennikarze 1953-1955/56, „Polska 1944/45–1989. Studia i materiały” 2018, t. 16, s. 85–137.

•           Przyjaciel Moczara i Gierka. Franciszka Szlachcica droga do władzy [w:] Yesterday. Studia z historii najnowszej. Księga dedykowana prof. Jerzemu Eislerowi w 65. rocznicę urodzin, pod red. J. Olaszek, A. Dudek, Ł. Kamiński, K. Kosiński, M. Przeperski, K. Rokicki, P. Sasanka, R. Spałek, S. Stępień, Warszawa 2017, s. 784–822.

•           Poznański Czerwiec i rok 1956 – historia i pamięć po sześćdziesięciu latach, „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Seria Literacka 2016, nr 29 (49), s. 41–55

•           Polacy ’57 – krajobraz po Październiku w świetle 120 tysięcy listów do Polskiego Radia, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2016, nr 2, s. 530–573.

•           Polska Gierka – dekada przerwana czy zmarnowana? [w:] PRL od grudnia 70 do czerwca 89. Polski wiek XX, t. 4, pod red. K. Persak, M. Machcewicz, Bellona i Muzeum Historii Polski, Warszawa 2011, s. 7–34.

•           Reakcje społeczne na zamknięcie tygodnika „Po prostu”. [w:] Warszawa miasto w opresji, red. K. Krajewski, M. Pietrzak-Merta, Warszawa 2010.

•           W Wiśle ich nie potopimy. Odprawa w Departamencie III MSW na temat zwalczania KOR, oprac. P. Sasanka, A. Friszke, „Więź” 2007, nr 3, s. 89–108.

•           Czerwiec 1976. Spory i refleksje po 25 latach. (red. wraz z R. Spałkiem) Warszawa 2003.

Wystawy

•           Wystawa 1956. Polska –Węgry. Historia i Pamięć (wspólnie z Jánosem Tischlerem) (2016)

•           Wystawa Zimna wojna. Krótka historia podzielonego świata (2010). Wystawa prezentowana m.in.: w Niemczech – w Handelslaben (we współpracy z Fundacją Miejsc Pamięci Landu Saksonia-Anhalt i Muzeum Podziału Niemiec w Marienborn), we współpracy z filiami BStU w Rostocku, Dreźnie, Cottbus, Marienborn (Muzeum Podziału Niemiec); w Rumunii (m.in. Memoriał – Miejsce Pamięci Ofiar Komunizmu i Ruchu Oporu w Syhocie Marmaroskim), Pałac Parlamentu w Bukareszcie; Danii (Uniwersytet w Odense); na Ukrainie (Lwów, Łuck, Ostrog, Bałakława).   

•           Autor bądź współautor wystaw 586 dni stanu wojennego (2011), Fotografie bez cenzury 1976–1989 (2008), Peerel. Jak blisko, jak daleko (2004), Marzec 1968 (2003), Stan wojenny – spojrzenie po 20 latach (2001), Czerwiec 1976 – lekcja „demokracji socjalistycznej” (2001).