Świadek wieku ludobójstwa. Rafał Lemkin i konwencja z 1948 r. - Instytut Pileckiego

Międzynarodowa konferencja naukowa poświęcona Rafałowi Lemkinowi i Konwencji w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa, przyjętej przez Narody Zjednoczone 9 grudnia 1948 r.

W grudniu 2018 roku przypadła 70. rocznica uchwalenia Konwencji ONZ w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa. Twórcą pojęcia „ludobójstwo”, a także autorem projektu konwencji, był polski prawnik żydowskiego pochodzenia Rafał Lemkin. Celem konferencji była szeroka interdyscyplinarna refleksja nad historycznym znaczeniem i aktualnością koncepcji Lemkina. Uczestnicy dyskutowali także o założeniach konwencji, jej przesłaniu i politycznym oddziaływaniu, a także o stosowaniu jej przepisów w praktyce.

Zastanawiając się nad biografią i dorobkiem Lemkina, pragnęliśmy przybliżyć jego związki z przedwojenną Polską i jej środowiskiem naukowym. Inspiracje z kręgu lwowskiej szkoły prawa, zakorzenienie w tradycji wielonarodowej i wielokulturowej Rzeczpospolitej, doświadczenie konfrontacji z dwoma totalitaryzmami w XX wieku – bez tego trudno zrozumieć genezę koncepcji Lemkina, najdonioślejszej odpowiedzi na wielkie tragedie XX wieku, sformułowanej na płaszczyźnie prawa i filozofii politycznej. Warszawa – stolica II Rzeczpospolitej, gdzie Lemkin mieszkał i pracował przed wojną, jest najdogodniejszym miejscem dyskusji o tych sprawach.

Wydarzenie było transmitowane na profilu Intytutu Pileckiego na Facebooku. Zachęcamy do zapoznania się z nagraniami zarejestrowanymi podczas poszczególnych sesji konferencji.

PROGRAM

► 3 GRUDNIA (poniedziałek)

OTWARCIE KONFERENCJI (od 0:00:06)

WYKŁAD PRZEWODNI: prof. Marek Kornat (Polska) – Ustroje totalitarne w interpretacji Rafała Lemkina do 1939 r. (od 0:19:59)

DYSKUSJA (od 0:51:50)

SESJA 1: Wiek ludobójstwa

prof. Piotr Madajczyk (moderacja)
dr Jakub Muchowski (Polska) – Rafał Lemkin i historia powszechna ludobójstw
prof. Tushar Kanti Saha (Kenia) – Bezkarność i nietykalność głównych aktorów zbrodni prawa międzynarodowego: klęska systemu i konieczność odbudowy

SESJA 2: Formacja intelektualna Lemkina

WYKŁAD PRZEWODNI: William Schabas (Wielka Brytania) – Wizja Lemkina a konwencja
DYSKUSJA

Piotr Madajczyk (Polska) – Lata formacyjne Rafała Lemkina w guberni grodzieńskiej imperium rosyjskiego oraz w okresie I wojny światowej

Adam Redzik (Polska) – Kiedy Rafał Lemkin pomyślał po raz pierwszy o genocydzie? Próba polemiki z pamięcią twórcy pojęcia

SESJA 3: Lemkin a ludobójstwo jako zjawisko globalne w XX w.

Edita Gzoyan (Armenia) – Rola przymusowego przekazywania dzieci w ramach ludobójstwa Ormian w konceptualizacji punktu (e) artykułu II konwencji o ludobójstwie

Peter Balakian (USA) – Rafał Lemkin, wyniszczenie kulturowe i ludobójstwo Ormian

Piotr Mikietyński (Polska) - "Aktion T4" jako element niemieckiej polityki eksterminacji. Założenia i realizacja 

 

► 4 GRUDNIA 2018 (wtorek)

SESJA 4: Nowa zbrodnia prawa międzynarodowego

Joanna Kurczab (Polska) – Definicja ludobójstwa w prawie rosyjskim. Implikacje dla oceny prawno-karnej zbrodni katyńskiej i innych zbrodni sowieckich

Maciej Mazurkiewicz (Polska) – Czy w czasie II wojny światowej Niemcy były związane zakazem ludobójstwa? Rozważania z historii i teorii prawa międzynarodowego

Oktawian Kuc (Polska) – Normatywny wkład Lemkina w konwencję o ludobójstwie

SESJA 5: Jak uczyć o ludobójstwie?

Alicja Bartuś (Polska) – Auschwitz jako punkt wyjścia do edukacji i badań porównawczych o zbrodniach ludobójstwa w XX w.

Krzysztof Jurek (Polska) – (Nie)obecność problematyki ludobójstwa w nauczaniu historii i wiedzy o społeczeństwie we współczesnej szkole średniej w Polsce

Joanna Nowakowska-Małusecka (Polska) – Kobiety i dzieci – ofiary ludobójstwa. Studium przypadków XX i XXI w.

13:30–14:00 – WYKŁAD PRZEWODNI: Donna-Lee Frieze (Australia) – Lemkin na wygnaniu: „nocne wędrówki przez Polskę”
14:00-14:15 – DYSKUSJA

14:15–15:45 – SESJA 6: Ludobójstwo na ziemiach polskich, cz. 1
Tomasz Ceran (Polska) – „Ludzie – ludziom”, „ludzie – Żydom” czy „Niemcy – ludziom”? Perspektywa uniwersalistyczna i kontekst narodowy w polskiej dyskusji nad ludobójstwem
Beata Kozaczyńska (Polska) – Niemieckie zbrodnie na dzieciach polskich wysiedlonych z Zamojszczyzny w latach 1942–1943
Joanna Lubecka (Polska) – Polskie zmagania prawne ze zbrodniami II wojny światowej na podstawie procesów przed Najwyższym Trybunałem Narodowym

15:45–16:15 – przerwa

16:15–17:45 – SESJA 7: Ludobójstwo na ziemiach polskich, cz. 2
John Cornell (Polska) – Polskie skargi w Komisji Narodów Zjednoczonych ds. Zbrodni Wojennych a ludobójstwo w ujęciu Rafała Lemkina
Marcin Panecki (Polska) – Dokumentując ludobójstwo – indywidualne świadectwa z Auschwitz
Eryk Habowski (Polska) – Wola ‘44 – rzeź czy „zbrodnia nad zbrodniami”? Od Lemkina do działań rządu na uchodźstwie w sprawach ludobójstwa w okupowanej Polsce
18:30–19:45 – DEBATA

► 5 GRUDNIA 2018 (środa)

9:30 – 11:00 – SESJA 8: Zainspirowani przez Lemkina: idee oraz ich zastosowanie
Joaquín González Ibáñez (Hiszpania) – Rafał Lemkin: „konieczny nieistniejący człowiek”. Pojęcie społeczności inkluzywnej i nowy paradygmat suwerenności narodowej w prawie międzynarodowym
Michelle Anderson (RPA) – Naruszenia prawa gruntowego rdzennych mieszkańców: ujęcie interdyscyplinarne w świetle Lemkinowskiej koncepcji ludobójstwa
Patrycja Grzebyk (Polska) – Wkład polskiego sądownictwa w rozumienie pojęcia zbrodni ludobójstwa – pełne wdrożenie idei Lemkina

11:00–11:30 – przerwa

11:30–13:45 – SESJA 9: Dziedzictwo i przyszłość konwencji
Hanna Kuczyńska (Polska) – Ściganie ludobójstwa przez Międzynarodowy Trybunał Karny
Karolina Wierczyńska (Polska) – Ludobójstwo w orzecznictwie międzynarodowych trybunałów. Perspektywy na przyszłość
Agnieszka Bieńczyk-Missala (Polska) – Zapobieganie ludobójstwu jako rozwinięcie koncepcji Rafała Lemkina

PARTNER: Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych UW

---

Finansowanie w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Szlakami Polski Niepodległej” w latach 2018-2023, nr projektu 01SPN1705318, kwota finansowania 985.110,00 zł.