Ilona Andrássy de Csíkszentkirály et Krasznahorka - Instytut Pileckiego

Medal / Odznaczeni

Ilona Andrássy de Csíkszentkirály et Krasznahorka (1917–1990)

Odznaczona w 2022 roku.

Po wybuchu II wojny światowej Ilona Andrássy, córka Polki i Węgra, hrabiny Marii Chołoniewskiej i hrabiego Manó Andrássyego, współtworzyła w Budapeszcie z innymi arystokratkami Węgiersko-Polski Komitet Opieki nad Uchodźcami.

Od pierwszych dni wojny aż do marca 1944 roku udzielał on pomocy Polakom szukającym na Węgrzech schronienia przed agresją III Rzeszy i Związku Sowieckiego. Działającym w ramach Komitetu Referatem Rozmieszczenia i Zakwaterowania kierowała Ilona Andrássy. Dzięki Komitetowi tylko do końca 1939 roku znaleziono bezpieczne schronienie dla około 10 000 polskich uchodźców. Hrabina Andrássy często wizytowała także obozy dla Polaków, dostarczając im pożywienie, odzież i pieniądze. Ponadto udzielała pomocy w potajemnej ewakuacji polskich żołnierzy do Jugosławii. W wyniku tej akcji od 1940 do 1941 roku Węgry opuściło około 45 000 osób. W 1944 roku została przełożoną pielęgniarek Stołecznego Chirurgicznego Szpitala Ratunkowego w Budapeszcie i pełniła tę funkcję aż do zamknięcia placówki. Opiekowała się także osieroconymi dziećmi i sprawowała nadzór nad domami dziecka, które pozostawały pod ochroną Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża. Po wojnie była represjonowana przez władze komunistyczne. Została pozbawiona majątku i wysiedlona z Budapesztu do Hortobágy, gdzie pracowała w gospodarstwie rolnym. Za domniemane szpiegostwo na rzecz państw Zachodu w 1961 roku skazano ją na cztery lata pozbawienia wolności. Po opuszczeniu więzienia aż do śmierci pracowała jako starsza asystentka laboratoryjna w klinice ortopedycznej w Budapeszcie. Dzięki uhonorowaniu Medalem Virtus et Fraternitas postać Ilony Andrássy oraz innych kobiet działających w Węgiersko-Polskim Komitecie Opieki nad Uchodźcami przywracana jest do pamięci zbiorowej w Polsce i na Węgrzech.

Ilona z bratem Gézą i psami przed pałacem Betliar, 1934 SNM – Muzeum Betliar, zamek Krásna Hôrka, ze zbiorów rodziny Andráss

"Jako dwudziestokilkulatka pracowała na rzecz dziesiątek tysięcy Polaków, którzy uciekli na Węgry. Wykazała się niezwykłą odwagą, kiedy włączyła się do tajnych prac związanych z ewakuacją. Wraz z innymi Węgrami pomagała polskim uchodźcom przekraczać zieloną granicę i przedostawać się do Jugosławii, w ten sposób potajemnie wspierając polską emigrację" - dr Kristóf Erdős, pracownik naukowy węgierskiego Komitetu Pamięci Narodowej.

Zobacz także

  • gen. Lóránd Utassy (1897— 1974)

    odznaczeni

    gen. Lóránd Utassy (1897— 1974)

    Kiedy Niemcy rozpoczęły okupację Węgier Utassy kategorycznie odmówił Gestapo wstępu do obozów internowania i wydania polskich żołnierzy.

  • Hélène Pionstka z d. Waldmann

    odznaczeni

    Hélène Pionstka z d. Waldmann
    (1921–2009)

    W 1941 roku w pobliżu gospodarstwa Émile’a i Alice Waldmannów w Ursprung w Alzacji Niemcy utworzyli obóz jeniecki, do którego trafili polscy żołnierze. Polacy mogli opuszczać obóz, aby pomagać w pracach miejscowym rolnikom.

  • Žofia Lachová (1907–1979)

    odznaczeni

    Žofia Lachová (1907–1979)

    Swoją ofiarnością oraz odwagą Žofia i Jozef Lachowie ocalili wielu Polaków, a obsługiwany przez małżonków szlak przerzutowy do Polski działał niemal do końca wojny.